Maria Bakka
Maria Bakka 1° voto Feniuk, 2° voto Gierszanin[2] (właśc. Bakka-Gierszanin, wyst. też jako Maria Gierszanin; ur. 9 marca 1922 w Warszawie, zm. 31 grudnia 2024[3] w Szczecinie[4]) – polska aktorka teatralna, sporadycznie reżyserka teatralna
_(cropped).jpg) Maria Bakka (Karpacz, 2010) | |
| Imię i nazwisko |
Maria Bakka-Gierszanin |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
9 marca 1922 |
| Data śmierci |
31 grudnia 2024 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
1. Roman Seniuk, scenograf; 2. Aleksander Gierszanin, aktor |
| Lata aktywności |
1945–2012[1] |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujMaria Bakka urodziła się w rodzinie inteligenckiej: matka była polonistką, ojciec – malarzem[5]. W czasie okupacji mieszkała w rodzinnym mieście. Już wówczas interesowała się teatrem, podziwiając m.in. Elżbietę Barszczewską. W szkole średniej na lekcjach filozofii poznała Zofię Mrozowską, która pomogła przyszłej aktorce dostać się na konspiracyjne zajęcia Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, odbywające się wówczas – ze względu na trwającą wojnę – w prywatnych mieszkaniach. Wykłady prowadzili m.in. Jadwiga Turowicz, Zofia Małynicz, Juliusz Osterwa i Marian Wyrzykowski, a kolegami z ławki M. Bakki byli m.in. Barbara Rachwalska i Andrzej Łapicki. Edukację przerwało powstanie warszawskie. Wkrótce przeprowadziła się do Krakowa, gdzie po zakończeniu wojny rozpoczęła pracę w Studiu przy Teatrze Starym; występowali tam wówczas Andrzej Szczepkowski i Tadeusz Łomnicki[5]. 25 lipca 1945 zdała pierwszy w Polsce egzamin eksternistyczny i otrzymała dyplom aktorski[4][2]. Wkrótce po egzaminie zadebiutowała w objazdowym Teatrze Ziem Zachodnich, który powstał w Krakowie, w sztuce Jeńcy Lucjana Rydla, wcielając się w rolę Wichny. Spektakl ten reżyserowali Wanda Siemaszkowa i Władysław Woźnik. Z przedstawieniem tym Bakka występowała w wielu miastach i wsiach Polski, a sama aktorka uważa ten okres swojej pracy za szczególnie ważny w doskonaleniu umiejętności aktorskich. Później, na przełomie lat 1946/1947, była aktorką w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Opolu[6]. Następnie występowała w teatrach: Dramatycznym Marynarki Wojennej (Teatr Domu Marynarza) w Gdyni (1946-47), Ziemi Lubuskiej im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim (1947-48), Miejskim w Bydgoszczy (1948-49), Polskim w Bielsku-Cieszynie (1949-53), Dramatycznym w Poznaniu[1]. Pierwszym mężem aktorki był scenograf teatralny Roman Feniuk.
W czasie wizyty u kuzynki w Stanach Zjednoczonych urodziła syna Jana. Niedługo później ojciec jej dziecka, Aleksander Gierszanin (występujący w teatrze jako Bohdan Gierszanin), dostał propozycję stałego angażu w Szczecinie, w Teatrach Dramatycznych (Teatr Polski i Współczesny znajdował się wówczas pod jedną dyrekcją). Zanim przyjął tę ofertę, postawił warunek, że jego przyszła żona również zostanie aktorką tego teatru[6]. Pracowała tam w latach 1959-75, a od 1975 do 1983 miała etat w szczecińskim Teatrze Polskim[7].
W swojej długoletniej pracy teatralnej aktorka brała udział w realizacjach teatralnych polskiej i światowej klasyki (Balladyna, Damy i huzary, Wesele, Rewizor, Cyrulik sewilski, Lilla Weneda, Kordian, Dziady, Pan Tadeusz, Romeo i Julia, Miarka za miarkę, Śluby panieńskie i wiele innych), grała różnorodne role – zarówno dramatyczne, jak i komediowe. Występowała czasem także w repertuarze kierowanym do dzieci i młodzieży[1].
W 1984 przeszła na emeryturę[5], nie rozstała się jednak z aktorstwem na zawsze, od czasu do czasu grywając gościnnie drobne role, m.in. docenione przez krytyków w Weselu i Czarownicach z Salem[5]. W 2003 reżyser Tatiana Malinowska-Tyszkiewicz zaprosiła Marię Bakkę do udziału w spektaklu Komandor dziś nie przyjdzie, później specjalnie dla niej przygotowała monodram Orbanowa (2004)[8], a następnie (2009) zaoferowała główną rolę w przedstawieniu Dawno temu dziś (aut. Victor Lanoux), którą Bakka zagrała, mając 87 lat[6].
W ostatnich latach życia mieszkała w Podgórzynie w województwie dolnośląskim. W marcu 2022 obchodziła setne urodziny[9].
Spektakle teatralne
edytujRole
edytujWybrane role w spektaklach teatralnych[1]:
|
|
Teatr Telewizji
edytujRole w spektaklach Teatru Telewizji[1][10]:
- 1976: Relacja (reż. Jerzy Wójcik)
- 1977: Medea jako Stara kobieta (reż. Jerzy Wójcik)
- 1987 Scenarzyści jako sąsiadka (reż. Andrzej May)
Film
edytujRola filmowa[10]:
- 1979: Elegia jako Niemka (reż. Paweł Komorowski)
Reżyseria
edytujReżyseria spektakli teatralnych[1]:
- 1957: Cyd (fragmenty) – asystent reżysera
- 1958: Zygmunt August (fragmenty) – asystent reżysera
- 1976: Yerma, czyli Bezpłodna – reżyser
Filmografia
edytuj- 1979: Elegia jako Niemka (reż. Paweł Komorowski)
Odznaczenia i nagrody
edytujOdznaczenia i nagrody[1]:
- 1969: Zasłużony Działacz Kultury
- 1975: Złoty Krzyż Zasługi
- 1977: Złota Honorowa Odznaka Towarzystwa Przyjaciół Szczecina
- 1985: Medal 40-lecia Polski Ludowej
- 2010: Złota Odznaka Honorowa Gryfa Zachodniopomorskiego[11]
- 2010: nominacja do Bursztynowego Pierścienia[12]
- 2015: Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Maria Bakka-Gierszanin, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2022-02-02].
- ↑ a b Encyklopedia Szczecina. Wydanie jubileuszowe z okazji 70-lecia polskiego Szczecina. Red. T. Białecki. Szczecińskie Towarzystwo Kultury, Szczecin 2015, s. 40. ISBN 978-83-942725-0-0.
- ↑ Szczecin. Zmarła Maria Bakka-Gierszanin, wieloletnia aktorka Teatru Polskiego | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny, 2 stycznia 2025 [dostęp 2025-01-02] (pol.).
- ↑ a b Andrzej Androchowicz. Maria Bakka. Encyklopedia Pomorza Zachodniego pomeranica.pl (dostęp 05.01.2025)
- ↑ a b c d Ewa Podgajna, Sylwetka Marii Bakki [online], teatry.art.pl (za Gazetą Wyborczą Szczecin), 28 kwietnia 2003 [zarchiwizowane z adresu 2006-06-20].
- ↑ a b c Agata Pasek, Artyści szczecińskich scen teatralnych [online], e-teatr.pl, 18 listopada 2009 [dostęp 2022-02-02].
- ↑ Szczecin. Benefis Marii Bakki [online], e-teatr.pl, 7 kwietnia 2009 [dostęp 2022-02-02].
- ↑ Szczecin. Monodram w antykwariacie [online], e-teatr.pl, 16 kwietnia 2008 [dostęp 2022-02-02].
- ↑ Kornel Olbrycht, Pani Maria Bakka-Gierszanin obchodziła swoje setne urodziny [online], Gmina Podgórzyn, 9 marca 2022 [dostęp 2025-01-02] (pol.).
- ↑ a b Maria Bakka w bazie filmpolski.pl
- ↑ 65 lat na deskach teatru [online], Biuro Informacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, 30 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2013-03-21].
- ↑ Katarzyna Stróżyk, Szczecin. Bursztynowe pierścienie dla Współczesnego [online], e-teatr.pl, 30 listopada 2010 [dostęp 2010-12-07].
Bibliografia
edytuj- Portrety. Maria Bakka. Po premierach [online], teatry.art.pl (za Gazetą Wyborczą Szczecin), 28 kwietnia 2003 [zarchiwizowane z adresu 2007-11-20].
- Ewa Podgajna, Sylwetka Marii Bakki [online], teatry.art.pl (za Gazetą Wyborczą Szczecin), 28 kwietnia 2003 [zarchiwizowane z adresu 2006-06-20].
- Maria Bakka-Gierszanin, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-10].