Kultura helladzka

Kultura helladzka – kultura epoki brązu występująca w Grecji kontynentalnej od ok. 3100 p.n.e. do ok. 1100 p.n.e., jedna z kultur egejskich. Od ok. 1600 p.n.e. w jej ramach rozwinęła się cywilizacja mykeńska istniejąca do końca epoki brązu.

Periodyzacja i chronologia

Periodyzacja i chronologia kultury helladzkiej jest rozszerzeniem systemu stworzonego przez Arthura Evansa dla kultury minojskiej występującej na Krecie. Rozszerzenia tego dokonali Carl Blegen i Alan Wace, dzieląc okres istnienia kultury helladzkiej na trzy okresy: wczesny, średni, późny (od angielskich nazw oznaczane skrótowo: EH, MH, LH), z których każdy dzieli się na trzy podokresy (oznaczane I, II, III), a te na jeszcze mniejsze jednostki, zależnie od potrzeb. Obok tego podziału wyróżnia się także kultury archeologiczne nazwane od ich cech charakterystycznych lub miejsca odkrycia.

Tabela chronologiczna

Przedstawia periodyzację kultur egejskich, w tym helladzkiej (Grecja), według chronologii niskiej (wysoka w nawiasie), z dodatkową kolumną dla warstw Troi (wszystkie daty p.n.e., margines błędu do ok. 1350 r. p.n.e. to ok. 100 lat, później ok. 30 lat):

Kreta	Grecja	Cyklady	Troja
Nazwa okresu		Datowanie
Wczesny brąz		3100(3500)-2000
EM I 3100-2650	EH I 3100-2650	EC I 3100-2650	I 3100-2600
EM IIA 2650-2400	EH IIA 2650-2400/2150	EC IIA 2650-2400	II 2600-2250
EM IIB 2400-2150	EH IIB 2400-2150	EC IIB 2425-2150	III 2250-2100
EM III 2150-2000	EH III 2150-2000	EC III 2150-2000	IV 2100-2000
Średni brąz		2000-1600(1700)
MM IA 2000-1925	MH I 2000-1900	MC I	V 2000-1900
MM IB 1925-1850/1675
MM II 1850-1675	MH II 1900-1700	MC II	VIa-c 1900-1600
MM IIIA 1675-1630	MH III 1700-1600	MC III
MM IIIB 1630-1600
Późny brąz		1600(1700)-1075/1050
LM IA 1600-1500	LH I 1600-1500	LC I 1600-1450	VId 1600-1500
LM IB 1500-1450	LH IIA 1500-1450		VIe 1500-1400
LM II 1450-1400	LH IIB 1450-1400	LC II 1450-1400
LM IIIA1 1400-1365	LH IIIA1 1400-1365	LC III od 1400	VIf-g 1400-1300
LM IIIA2 1365-1330	LH IIIA2 1365-1330		VIh 1300-1250
LM IIIB1 1330-1225	LH IIIB1 1330-1225		VIIa 1250-1180
LM IIIB2 1225-1220	LH IIIB2 1225-1220
LM IIIC 1200-1100	LH IIIC 1200-1100		VIIb-c 1180-1050

Wczesna epoka brązu (ok. 3100-2000 p.n.e.)

Liczniejsze ślady archeologiczne pojawiają się w Grecji kontynentalnej dopiero w okresie EHIIA, kiedy tzw. kultura Korakou rozwinęła się głównie w Argolidzie, Attyce, Beocji i na Eubei. Są to ślady budowli, pochówków i używania metali (pochodzących głównie z góry Laureion w Attyce) oraz kontaktów z Kretą i wyspami Morza Egejskiego. Osadnictwo było gęste, lecz osady niewielkie.

W II połowie okresu EHIIB w Grecji pojawiła się kultura Lefkandi I, przyniesiona przez przybyszy z Azji Mniejszej. Jej cechami charakterystycznymi była toczona na kole ceramika i nowy typ budowli – megaron. Wyraźne jej ślady odnajdujemy na Eubei i w Beocji, w innych miejscach jej wytwory pojawiają się jako przedmiot wymiany handlowej.

Okres EHIII to (podobnie jak na całym Bliskim Wschodzie) czas kryzysu. Większość Grecji objęła wtedy kultura Tirynsu, prymitywniejsza i uboższa niż Korakou-Lefkandi I. Nastąpił spadek zaludnienia i liczby osad.

Średnia epoka brązu (ok. 2000-1600 p.n.e.)

W okresach MHI i MHII utrzymywała się sytuacja niskiego zaludnienia i ubogiej kultury. Wyjątek stanowiła osada kultury Korakou – Kolonna na Eginie, która nie popadła w kryzys, zbudowała mocne fortyfikacje i utrzymywała szerokie kontakty handlowe z kontynentem i wyspami. Być może to Egina była źródłem wzorów kulturowych dla nowej fazy rozwoju w Grecji, rozpoznawanej przez pojawienie się bogatych i okazałych grobów szybowych, w których znaleziono liczną broń. Wyznacza ona początek cywilizacji mykeńskiej.

Bibliografia

• Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 181-182. ISBN 978-83-01-15810-1.