Księgarnia Andrzeja Samulowskiego w Gietrzwałdzie
Księgarnia Andrzeja Samulowskiego w Gietrzwałdzie – pierwsza na Warmii księgarnia polska. Działała w Gietrzwałdzie w latach 1878-1939.
 nr rej. a-1198 z 19 września 1973
| |
.jpg) Księgarnia w domu Samulowskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kościelna 3, 11-036 Gietrzwałd |
| Typ budynku |
dom mieszkalny z księgarnią |
| Inwestor |
rodzina Samulowskich |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
przed 1878 |
| Pierwszy właściciel |
Andrzej Samulowski (starszy) |
| Kolejni właściciele |
Andrzej Samulowski (młodszy) |
Położenie na mapie Polski  | |
 53°44′51,5360″N 20°14′04,6640″E/53,747649 20,234629
| |
Historia
edytuj.jpg)
Księgarnię otworzył Andrzej Samulowski (starszy) wespół ze Stanisławem Romanem z Pelplina[1] 6 kwietnia 1878, choć sprzedażą literatury trudnił się już od 1875[2]. Otrzymał na ten cel pomoc finansową od kierownika banku w Lubawie Teofila Rzepnikowskiego oraz Teodora Donimirskiego. W 1880 Samulowski się usamodzielnił i prowadził interes sam. W księgarni oferował książki i dewocjonalia sprowadzane z Poznania (od Józefa Chociszewskiego), ze Śląska (od Karola Miarki i Tomasza Nowackiego), z Grudziądza (od Jerzego Jalkowskiego), z Chełmna (od Walentego Fiałka), jak również od rodziny Romanów z Pelplina. Sprzedawał głównie literaturę religijną (również niemieckojęzyczną), katechizmy, modlitewniki, beletrystykę, literaturę podróżniczą, a także różańce, medaliki, obrazki i artykuły piśmienne. Oprócz tego miał w ofercie polską literaturę patriotyczną, np. "Elementarz polski" Towarzystwa Moralnych Interesów Gospodarczych Ignacego Łyskowskiego, czy miesięcznik "Światło". W 1886 poszerzono asortyment o artykuły galanteryjne i gospodarcze[3].
25 marca 1886 spod ulokowanej w księgarni maszyny drukarskiej sprowadzonej z Poznania wyszedł pierwszy, próbny numer „Gazety Olsztyńskiej”[4].
11 lipca 1920, na kilka dni przed plebiscytem, Samulowski wywiesił na budynku, w którym również mieszkał, biało-czerwoną flagę z orłem, co wzbudziło agresywne postawy u miejscowych Niemców. Ostatecznie sztandaru strzegli francuscy żołnierze[3]. W tym samym roku księgarza odwiedził Jan Kasprowicz[2].
Od 1880 w prowadzeniu sklepu pomagała Samulowskiemu żona, Marta (córka księgarza mikołowskiego Tomasza Nowackiego)[3]. Prowadziła ona sklep również po śmierci męża 10 kwietnia 1928 aż do wybuchu II wojny światowej[2]. W 1935 wizytę w sklepie złożył Melchior Wańkowicz i opisał ją w książce "Na tropach Smętka"[3]. Po II wojnie światowej, w latach 40. XX wieku, w pomieszczeniach dawnej księgarni pracownię malarską urządził potomek księgarza, artysta plastyk Andrzej Samulowski (młodszy)[2].
Inna działającą w Gietrzwałdzie polską księgarnią była prowadzona przez Antoniego Sikorskiego[1].
Czasy współczesne
edytujDom z księgarnią zachował się do dnia dzisiejszego. 19 września 1973 wpisano go do rejestru zabytków pod numerem a-1198[5]. Na elewacji budynku umieszczono pamiątkową tablicę. Przed domem ustawiono popiersie Samulowskiego. W prawym skrzydle urządzono Izbę Pamięci Rodziny Samulowskich, dostępną dla zwiedzających po umówieniu się[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Jan Chłosta, Księgarnia "Gazety Olsztyńskiej", „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” (1), 1977, s. 73.
- ↑ a b c d Informacja Turystyczna w Gietrzwałdzie - Księgarnia Andrzeja Samulowskiego [online], www.itgietrzwald.pl [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d Jan Chłosta, Działalność literacka, wydawnicza i społeczno-oświatowa Andrzeja Samulowskiego (1840-1928), w: Prace Literaturoznawcze, nr 1/2013, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn, s. 216
- ↑ Alicja Kulik, Księgarnia z tradycją [online], Radio Olsztyn, 2013 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ WUOZ Olsztyn, Rejestr zabytków nieruchomych [online], www.bip.wuoz.olsztyn.pl [dostęp 2023-09-30].
- ↑ Visit Olsztyn, Portal Turystyczny Miasta Olsztyna, Księgarnia polska w Gietrzwałdzie