Krzysztof Kolberger

Krzysztof Marek Kolberger (ur. 13 sierpnia 1950 w Gdańsku, zm. 7 stycznia 2011 w Warszawie) – polski aktor i reżyser.

Krzysztof Kolberger

Krzysztof Kolberger (2005) (fot. Paweł Matyka)
Imię i nazwisko	Krzysztof Marek Kolberger
Data i miejsce urodzenia	13 sierpnia 1950 Gdańsk
Data i miejsce śmierci	7 stycznia 2011 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Anna Romantowska (rozwód)
Lata aktywności	1974−2011
Zespół artystyczny
Teatr Narodowy
Odznaczenia

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1977), Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1997), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2005), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007), Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008) i pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011). W 2009 uhonorowany Nagrodą Totus w kategorii „osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej” – za „konsekwentną służbę pięknu, utrzymaną w duchu papieskiego Listu do artystów, szczególnie zaś za umiejętność wydobywania sensu ze strof pisanych osobistym cierpieniem”.

Za „wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej” otrzymał Złoty Mikrofon (2005), a za całość dokonań artystycznych w Polskim Radio – Wielki Splendor (2009). Laureat nagrody Mistrz Mowy Polskiej (2006).

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Gdańsku. Nazwisko ojca, Antoniego Kolbergera, i jego zostało zmienione w roku 1953; pierwotnie zapisywane było jako Kohlberger. Jego matka, Wanda Kolberger (z domu Ostałowska), z zawodu nauczycielka, pracowała w Domu Prasy prowadząc klub dziennikarza, a ojciec pochodził ze Lwowa i był inżynierem telekomunikacji w Warszawie. Dzieciństwo i młodość spędził wraz z siostrą Barbarą w części willi w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Karłowicza. – Terenem naszych zabaw był placyk porośnięty drzewami, wspaniałe topole. Tam odbywały się różne wymyślane przygody. Czasem bawiliśmy się również w jakieś teatrzyki – opowiadał na radiowej antenie Kolberger. Grał w siatkówkę i początkowo myślał o karierze sportowca. Plany pokrzyżowały mu jednak kontuzje. Rozmyślał też o seminarium duchownym. Uczęszczał na zbiórki harcerskie i udzielał się w kółku charytatywnym przy kościele. Jako nastolatek brał udział w szkolnych akademiach. Zdobywał nagrody na konkursach recytatorskich i tanecznych. W 1968 ukończył IX Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku, gdzie stworzył kabaret „Syfon”. Zaraz po maturze pojechał na egzaminy do warszawskiej PWST, przekonany, że dostanie się bez trudu. Jego nazwisko nie znalazło się na liście przyjętych, a komisja uznała, że ma martwy wzrok i zeza, zanim przyniósł zaświadczenie od lekarza o okularach i wpisano go na listę. Był „na roku” m.in. z Ewą Dałkowską, Markiem Kondratem, Jadwigą Jankowską-Cieślak i Jerzym Radziwiłowiczem. Kształtował się pod okiem Ignacego Gogolewskiego i Adama Hanuszkiewicza. W 1971 podczas studiów wystąpił w roli reżysera w sztuce W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Skotnickiego. W 1972 zagrał Pana Młodego i Władzia w spektaklu dyplomowym Akty według Stanisława Wyspiańskiego i Sławomira Mrożka w reż. Jerzego Jarockiego.

Krzysztof Kolberger (po prawej) i Maryla Rodowicz podczas występu w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu; akompaniuje jeden z osadzonych

Krzysztof Kolberger w 2004

Kariera sceniczna

Krzysztof Kolberger (po lewej) czyta fragment felietonu Władysława Kopalińskiego (po prawej), Warszawa 26 października 2006

Zaraz po ukończeniu studiów dostał etat u swojego wykładowcy Ignacego Gogolewskiego w Teatrze Śląskim w Katowicach, gdzie w 1972 zadebiutował rolą Kubusia w Hyde Parku Adama Kreczmara w reż. Zbigniewa Bogdańskiego. W 1973 przeniósł się na stałe do Warszawy i otrzymał angaż w Teatrze Narodowym w Warszawie kierowanym wówczas przez Adama Hanuszkiewicza. Kolberger grał w spektaklach inscenizowanych przez Hanuszkiewicza i mierzył się przede wszystkim z polską klasyką. To wtedy przylgnął do niego wizerunek bohatera romantycznego, potem potwierdzony również w filmie.

„Zobaczyłem w nim bardzo ciekawe zostawienie dobrej urody młodego mężczyzny i wrażliwości dziecięcej, prawie dziewczęcej. Delikatność a jednocześnie dobre warunki głosowe. Natychmiast skojarzył mi się z rolą Kordiana” – opowiadał Adam Hanuszkiewicz.

W Teatrze Narodowym pracował w latach 1973-1982. Rola Wacława / Poety w Wacława dziejach wg poematu Stefana Garczyńskiego (1973) była jego pierwszą znaczącą rolą. Wśród wielu późniejszych kreacji zapamiętany został przede wszystkim jako Jasiek w Weselu (1974), Aleksiej Nikołajewicz Bielajew w Miesiącu na wsi Iwana Turgieniewa (1974), Sawa w Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego (1977), Alfred w Mężu i żonie Aleksandra Fredry (1977), Konrad w Dziadach (1978) i Iwan w Braciach Karamazow (1979). Od tamtej pory bardzo często grywał w repertuarze romantycznym.

Występował w teatrach stołecznych: Współczesnym (1982–1987), gdzie zagrał m.in. Lorenza de Medici w Lorenzacciu Alfreda de Musset (1986), Dramatycznym (1987–1988), Ateneum (1988-2000), Komedia (1994–1995, 2002), Scena Prezentacje (1996) oraz Studio im. Stanisława Witkiewicza, gdzie zagrał Kocha w Zachodnim wybrzeżu Bernarda-Marie Koltèsa w reż. Krzysztofa Warlikowskiego (1998) i Trigorina w Mewie Antoniego Czechowa w reż. Zbigniewa Brzozy (2003). Po latach przerwy powrócił na swoją macierzystą warszawską scenę – do Teatru Narodowego, gdzie w latach 1999–2011 zagrał m.in. Lucyfera w Wybrałem dziś zaduszne święto wg Samuela Zborowskiego Słowackiego w reż. Janusza Wiśniewskiego (1999) i Stańczyka w Weselu Wyspiańskiego w inscenizacji Jerzego Grzegorzewskiego (2000). Jego ostatnią rolą teatralną był brat Franciszek w komedii Shakespeare’a Wiele hałasu o nic w reż. Macieja Prusa (2008).

Jako reżyser wystawił Żołnierza królowej Madagaskaru (Opera Szczecińska, 1993), Nędzę uszczęśliwioną (Teatr Wielki w Warszawie, 1994 i Teatr Wielki w Poznaniu, 1997), Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale (Opera Wrocławska, 1994 i później Teatr Wielki w Poznaniu, 1999), Królewnę Śnieżkę i siedmiu krasnoludków (Teatr Komedia w Warszawie, 1994 i Opera Szczecińska, 1999), Kocham O’Keeffe (Teatr Bajka w Warszawie, 2005), Henryka VI na łowach (Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, 2007), Konopielkę (Wrocławski Teatr Lalek, 2008) oraz Wiersze Jana Brzechwy i Juliana Tuwima (Wrocławski Teatr Lalek, 2008).

Kariera ekranowa

Brał udział w realizacjach Teatru Telewizji, w tym w Lucy Crown Irwina Shawa w reż. Andrzeja Łapickiego (1972), w tytułowej roli w Don Carlosie Friedricha Schillera w reż. Macieja Zenona Bordowicza (1973), w roli Romea w Romeo i Julii Shakespeare’a w reż. Jerzego Gruzy (1974) i Maćka Chełmickiego w adaptacji Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego w inscenizacji Zygmunta Hübnera (1974).

Zagrał w ponad siedemdziesięciu filmach oraz serialach telewizyjnych. Zadebiutował na ekranie w głównej roli Józka w dramacie telewizyjnym Ewy Kruk Koniec babiego lata (1974). Przełomem w karierze filmowej była rola Zbigniewa, syna Wojewody (Mieczysław Voit) z pierwszego małżeństwa w ekranizacji dramatu Mazepa Słowackiego, dokonanej przez Gustawa Holoubka (1975) oraz kreacja hrabiego Dezyderego Chłapowskiego w Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy (1979-1981) Jerzego Sztwiertni. Niemalże z dnia na dzień stał się twarzą pokolenia młodych Polaków epoki Edwarda Gierka. W lipcu 1975 trafił na okładkę tygodnika „Film”. Za rolę pana młodego w Kontrakcie (1980) Krzysztofa Zanussiego otrzymał nagrodę za najlepszą rolę męską na festiwalu koszalińskim „Młodzi i Film” (1981).

„Był człowiekiem bardzo prawym i uporządkowanym wewnętrznie. Posiadał głęboką duchowość i taką swoją – intymną, bo on tego publicznie nie demonstrował – filozofię życia, pełną harmonii, z dala od spraw tego świata” – wspominał aktora Kazimierz Kutz.

Wiele interesujących kreacji stworzył w filmach: dziennikarza w Hotelu klasy lux (1979) Ryszarda Bera, Anonimusa w Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) Janusza Majewskiego, psychologa w Jeśli się odnajdziemy (1982) Romana Załuskiego, żołnierza Września, śląskiego konspiratora w Na straży swej stać będę (1983) Kazimierza Kutza, nauczyciela udającego się za granicę z poufną misją podziemnych władz „Solidarności” w Ostatnim promie (1989) Waldemara Krzystka, wychowawcę poprawczaka w Zakładzie (1990) Teresy Kotlarczyk, partyjnego sekretarza w Kuchni polskiej (1991) i 1968. Szczęśliwego Nowego Roku (1992) Jacka Bromskiego czy Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu (1999) Andrzeja Wajdy. Grał także w filmach Leszka Wosiewicza: blokowego w Kornblumenblau (1988) i ojca w Kronikach domowych (1997).

Zdobył uznanie wśród telewidzów w rolach: Karola Chłapowskiego, męża tytułowej gwiazdy w Modrzejewskiej (1989) Jana Łomnickiego, Reinholda Heidensteina, sekretarza Jana Zamoyskiego w Kanclerzu (1989) Ryszarda Bera, szefa UOPu w Ekstradycji (1995–1998) czy szefa mafii w Sforze (2002) i Fałszerzach – powrocie Sfory (2006) Wojciecha Wójcika.

Dubbing, radio i telewizja

Wielokrotnie nagrywał role dubbingowe, pełnił funkcję lektora w filmach dokumentalnych, oświatowych i animowanych. W serialu telewizyjnym Wojciecha Solarza Wielka miłość Balzaka (1973) dubbingował rolę poety Lesińskiego w salonie Hańskich w Wiedniu (Marek Bargiełowski). Użyczył głos Rudy’emu Jordache (Peter Strauss) w polskiej wersji językowej serialu Pogoda dla bogaczy (1976).

Na dorobek radiowy Kolbergera składają się role w słuchowiskach i audycjach poetyckich Teatru Polskiego Radia. Od 1976 występował w różnych audycjach poetyckich. Był też ich reżyserem. Zapisał się w pamięci słuchaczy Programu 1 Polskiego Radia recytując wiersze w ramach cyklu Strofy dla ciebie w Lecie z Radiem. Za swoją działalność radiową został nagrodzony przez Polskie Radio Złotym Mikrofonem oraz Wielkim Splendorem (2009).

Wyreżyserował album muzyczny dla dzieci pt. Bajki Natalki (wyd. 1988) – płytę, która jako pierwsza w historii polskiej fonografii zdobyła status platynowej. Nagrał też Najpiękniejsze baśnie: Królewna Śnieżka (wyd. Pani Domu, 2002) i Karierę Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (Gazeta Wyborcza, 2007).

W 2000 roku na antenie TVP1 prowadził teleturniej Juliusz Słowacki.

W jego ocenie jednym z najważniejszych zadań aktorskich w jego karierze było powierzenie mu przez Telewizję TVN przeczytania testamentu papieża Jana Pawła II w czasie żałoby po jego śmierci w kwietniu 2005. Wystąpił także jako narrator i solista u boku Krystyny Tkacz, Beaty Rybotyckiej i Krzysztofa Gosztyły w Mszy Polskiej H.F. Tabęckiego, do słów ks. Twardowskiego.

Działalność społeczna

W stanie wojennym wspierał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Był honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Chorych na Raka Nerki oraz członkiem Honorowego Komitetu Rozwoju Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli.

Życie prywatne

Był mężem aktorki Anny Romantowskiej i ojcem Julii Kolberger. Na początku lat 80. jego małżeństwo rozpadło się, niemniej do końca życia utrzymywał bliskie relacje z byłą żoną.

Kolberger był gejem. Informację o tym, że ojciec tworzył wieloletni związek z innym mężczyzną, potwierdziła jego córka w wywiadzie dla magazynu „Replika” w 2021.

Krzysztof Kolberger przez wiele lat zmagał się z rakiem nerki. Aktora dwukrotnie operowano, co – jak sam twierdził – w istotny sposób zmieniło jego podejście do życia i do wykonywanego zawodu, w tym wpłynęło na podjęcie się przez niego – prócz grania na scenie – także reżyserowania. Mówi o tym opublikowana przez Edycję Świętego Pawła w 2007 roku książka-wywiad pt. „Przypadek nie-przypadek. Rozmowa między wierszami księdza Jana Twardowskiego”. Po latach walki z nowotworem, zmarł 7 stycznia 2011 roku. Bezpośrednią przyczyną śmierci była niewydolność krążenia.

Grób aktora na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (2012)

Uroczystości pogrzebowe odbyły się 13 stycznia 2011 roku, w kościele św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach, następnie tamże na cmentarzu Powązkowskim Krzysztof Kolberger został pochowany (kwatera 23 wprost-1-20). Podczas ceremonii na cmentarzu, przy grobie Krzysztofa Kolbergera odtworzono nagranie Leonarda Cohena – „Dance Me to the End of Love”.

Upamiętnienie

Pomnik w Międzyzdrojach (autor Michał Selerowski)

26 czerwca 2012 w gdańskiej dzielnicy Strzyża otwarto skwer jego imienia, nieopodal domu, w którym mieszkał.

21 stycznia 2015 został patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, którego był absolwentem.

Był bohaterem filmu dokumentalnego Tomasza Drozdowicza i Marii Nockowskiej Kolba, na szczęście! (2010), a także książki Aleksandry Iwanowskiej Przypadek nie-przypadek. Krzysztof Kolberger (2007) i Marzanny Graff-Oszczepalińskiej Odnaleźć dobro / Siła codzienności (2008), w której opowiadał w formie pamiętnika o swoim osobistym spotkaniu z prawdziwym dobrem tkwiącym w człowieku.

Filmografia

Pasaż Krzysztofa Kolbergera w Warszawie

Seriale telewizyjne

• 1974: Ile jest życia – Kacper Janas, aktor, syn Jerzego
• 1974: S.O.S. – Marek, chłopak Elżbiety Kostroń
• 1979–1981: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy – Dezydery Chłapowski
• 1985: Przyłbice i kaptury – narrator
• 1988: Komediantka – Henryk Zaleski
• 1987: Rzeka kłamstwa – Kaj Gozdawa
• 1988: Kanclerz – Reinhold Heidenstein
• 1990: Modrzejewska – Karol Chłapowski
• 1993: Kuchnia polska – Jerzy Bergman
• 1995: Ekstradycja – Jerzy, szef UOP
• 1996: Ekstradycja 2 – Jerzy, szef UOP
• 1999: Ekstradycja 3 – Jerzy, szef UOP
• 2000: Przeprowadzki – doktor Zygfryd Reutt (odc. 4)
• 2000: Twarze i maski – reżyser Wieluński
• 2000: Dom – prezes Radiokomitetu
• 2001: Marszałek Piłsudski – kapitan Ignacy Boerner
• 2002: W pustyni i w puszczy (serial) – Linde
• 2002: Sfora – Ryszard Starewicz „Stary”, szef gangu
• 2003: Tak czy nie? – Jerzy Barniłowski
• 2005: Oficer − taksówkarz (odc.12, niewymieniony w napisach końcowych)
• 2006: Fałszerze – powrót Sfory – Ryszard Starewicz „Stary”, szef gangu

Filmy

• 1974: Koniec babiego lata – Józek
• 1975: Mazepa – Zbigniew
• 1977: Palace Hotel – młody człowiek
• 1977: Żołnierze wolności – powstaniec
• 1979: Hotel klasy lux – Michał Wojtan
• 1980: Kontrakt – Piotr
• 1980: W biały dzień – Radziejowicz
• 1981: Cień – Andrzej Korwin
• 1982: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny – Anonimus
• 1982: Jeśli się odnajdziemy – Maciek
• 1983: Na straży swej stać będę – Janek Klimza
• 1984: Przyspieszenie – reżyser Maciek
• 1984: Misja Ninji – Mason
• 1985: Dziewczęta z Nowolipek – Ignacy
• 1985: Rajska jabłoń – Ignacy
• 1987: Klątwa Doliny Węży – Tarnas
• 1987: Polska historia kina (telewizyjny)
• 1987: Zabij mnie glino – mężczyzna w windzie
• 1988: Kornblumenblau – blokowy Kornblumenblau
• 1988: Oszołomienie – Korowicz
• 1989: Ostatni prom – Marek Ziarno
• 1989: Żelazną ręką – Reinhold Heidenstein
• 1990: Zakład – Marek
• 1991: Kuchnia polska – Jerzy Bergman
• 1992: 1968. Szczęśliwego Nowego Roku – Jerzy Bergman
• 1993: Dwa księżyce – Jerzy
• 1994: Komedia małżeńska – Waldi
• 1995: Dzieje mistrza Twardowskiego – dworzanin
• 1997: Kroniki domowe – ojciec
• 1997: Opowieści weekendowe: Ostatni krąg – konferansjer
• 1997: Ucieczka (Szökés) – Ory
• 1999: Pan Tadeusz – Adam Mickiewicz
• 1999: Wszyscy moi bliscy (Vsichni moji blizci) – Leo
• 2000: Zakochani
• 2000: Niewypowiedziana wojna – generał Maxime Weygand
• 2001: W kogo ja się wrodziłem – Ryszard Lechotycki
• 2001: W pustyni i w puszczy – Linde
• 2002: Sfora: Bez litości – Ryszard Starewicz "Stary", szef gangu
• 2005: Rozdroże Cafe – senator
• 2005: Spadek (Inheritance) – Grzegorz
• 2007: Katyń – ksiądz Jasiński
• 2007: Z miłości
• 2008: Senność – psychiatra ksiądz
• 2009: Popiełuszko. Wolność jest w nas – ksiądz kanclerz
• 2009: Moja krew – lekarz neurolog
• 2013: Sierpniowe niebo. 63 dni chwały – profesor Szapiro

Spektakle telewizyjne

• 1972: Lucy Crown – Jeff
• 1973: Moje serce jest w górach – młody Mąż
• 1973: Maskarada – Książę Zwiezdicz
• 1973: Don Carlos – Don Carlos
• 1974: Popiół i diament – Maciek Chełmicki
• 1974: Romeo i Julia – Romeo
• 1977: Trzy po trzy
• 1996: Nieprzyjaciel – Jakub
• 2001: Herbatka u Stalina – Maksim Litwinow

Jako lektor

• 1987: Droga mogiłami znaczona – lektor
• 1989: Nim słońce wejdzie…
• 1998: Adama... tajemnice – recytujący
• 1998: Życie pośmiertne Adama Mickiewicza – lektor

Dubbing

• 1973: Wielka miłość Balzaka – poeta Lesiński w salonie Hańskich w Wiedniu
• 1976: Pogoda dla bogaczy – Rudy Jordache
• 1977: Anna Karenina – hrabia Aleksy Wroński
• 1986: Piotr Wielki – Piotr I
• 1987: Na srebrnym globie – Tomasz
• 1987: Dawni kronikarze zapisali... – lektor
• 1995: Akwarium, czyli samotność szpiega – Amerykanin zwerbowany przez Suworowa
• 1998: Magiczny miecz – Legenda Camelotu – król Artur
• 2000: Baldur’s Gate II: Cienie Amn – Jon Irenicus
• 2002: Psie serce – Platon
• 2003: August Kardynał Hlond – lektor
• 2003: Nawiedzony dwór – Master Edward Gracey
• 2005: Jan Paweł II – Karol Wojtyła/Jan Paweł II
• 2005: Siostry Lilpop i ich miłości – lektor
• 2006: Zniewolony teatr – narrator
• 2006: Boskie oblicze – narrator
• 2006: Tryptyk rzymski – narrator
• 2008: Fallout 3 – prezydent John Henry Eden
• 2009: Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków – narrator

Dyskografia

• 1988: Bajki Natalki (wyd. Polskie Nagrania „Muza”)
• 2011: Strofy życia (wyd. Soliton)

Odznaczenia i nagrody

• 1976: Nagroda im. Leona Schillera przyznawana przez SPATiF dla młodego aktora
• 1977: Srebrny Krzyż Zasługi
• 1981: nagroda aktorska na KSF „Młodzi i Film” w Koszalinie za film Kontrakt
• 1997: Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• 2005: Złoty Mikrofon – „za wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej”
• 2005: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – „za wybitne zasługi w pracy artystycznej”
• 2006: Super Wiktor Specjalny
• 2006: laureat w konkursie „Mistrz Mowy Polskiej”
• 2007: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za zaangażowanie w walkę o wolność słowa i wolne media, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej
• 2008: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
• 2009: Nagroda „Totus” przyznawana z okazji Dnia Papieskiego przez Fundację „Dzieło nowego Tysiąclecia” – w kategorii „Osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej”
• 2009: Wielki Splendor
• 2011: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)

Linki zewnętrzne

• Krzysztof Kolberger w bazie IMDb (ang.)
• Krzysztof Kolberger w bazie Filmweb
• Krzysztof Kolberger w bazie filmpolski.pl
• Krzysztof Kolberger, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .
• Krzysztof Kolberger na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”