Joanna z Tuluzy
Joanna z Tuluzy (ur. 1220, zm. 25 sierpnia 1271 w Corneto, niedaleko Sieny) – córka Rajmunda VII hrabiego Tuluzy i Sanczy, córki króla Aragonii i hrabiego Prowansji Alfonsa II. Od 1234 roku żona Alfonsa z Poitiers, w 1249 roku odziedziczyła po ojcu hrabstwo Tuluzy. Zmarła dzień po swym mężu, w trakcie powrotu z wyprawy krzyżowej do Egiptu. Po jej śmierci, pomimo innego brzmienia jej testamentu, wszystkie jej i Alfonsa ziemie weszły w skład domeny królewskiej.
| |
| |
| hrabia Tuluzy | |
| Okres |
od 2 września 1249 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Sancza Aragońska |
| Mąż | |
.jpg)
| |
| Czczona przez | |
|---|---|
| Beatyfikacja |
11 lutego 1895 |
| Wspomnienie | |
Życiorys
edytujW 1225 roku została zaręczona z Hugonem, synem Hugona X, hrabiego La Marche. Na mocy postanowień z Melun i Paryża (1229) i dzięki papieskiej dyspensie[1], została w wieku 9 lat zaręczona z Alfonsem z Poitiers, młodszym bratem króla Francji Ludwika Świętego[2]. Od tego momentu wychowywała się na dworze królewskim w północnej Francji. Nie jest jasne kiedy odbyły się zaślubiny, pewna jest data dzienna 13 marca, za roczną przyjmowany jest albo 1234, albo 1241[3]. Faktem jest, że 24 czerwca 1241 roku w Saumur Alfons został przez starszego brata pasowany na rycerza i objął we władanie, nadane mu testamentem przez ojca Ludwika VIII, Poitou i Owernię[4]. W skład jej posag, zgodnie z literą postanowień z 1229 roku, weszły: księstwo Narbony, południowa część okręgu Albi (Albigeois), Castres i Mirepoix[5].
Zaraz po objęciu przez Alfonsa swego dziedzictwa przeciw jego władzy zbuntował się Hugo X z La Marche (niedoszły teść Joanny), oburzony obniżeniem pozycji w hierarchii feudalnej (przestał być królewskim parem, a stał się wasalem drugiego stopnia) i żądaniem zwrócenia warowni nadanych mu niegdyś, jako rękojmi niedoszłego małżeństwa z królewską siostrą Izabelą, przez Ludwika IX[6]. Do jego buntu przyłączyła się większość baronów księstwa, a także ojciec Joanny Rajmund VII. Do konfliktu przystąpił też król Anglii Henryk III[6]. Punktem zwrotnym wojny, którą prowadził głównie król Ludwik była bitwa pod Taillebourgiem z 22 lipca 1242 roku, po której Hugo X poddał się władzy Alfonsa[7]. Ojciec Joanny, po początkowych sukcesach w końcu pokonany przez króla i opuszczony przez lenników, zmuszony był błagać Ludwika o wybaczenie. Pokój podpisany w styczniu 1241 roku w Lorris zobowiązywał go do wygnania heretyków i udania się na krucjatę do Ziemi Świętej[8].
Rajmund miał dołączyć do króla Ludwika na miejscu, Ludwik 25 sierpnia 1248 wypłynął z portu śródziemnomorskiego w Aigues-Mortes w kierunku Egiptu. Towarzyszyć bratu mieli Alfons z Joanną. Oboje powinni wsiąść na statek w Marsylii, jednak spóźnili się i wyruszyli dopiero na wiosnę przyszłego roku, gdy rozpoczął się nowy sezon żeglugowy[9]. Mimo początkowych sukcesów wyprawa okazała się klęską, a król, a wraz z nim Alfons dostali się do niewoli[10], Joanna była w tym czasie w bezpiecznym miejscu wraz z żoną Ludwika IX Małgorzatą. Po wykupie król postanowił pozostać w Palestynie, natomiast jego brat Karol Andegaweński, Alfons i Joanna powrócili do Francji, gdzie regencję sprawowała ich matka Blanka Kastylijska. Alfons został współregentem. Stan ten trwał aż do powrotu Ludwika, w lipcu 1254 roku[11].
Rajmund VII nie zdążył wyruszyć na krucjatę, zmarł 27 września 1249 roku. Pod nieobecność Joanny i Alfonsa Blanka objęła w zarząd hrabstwo Tuluzy[12]. Rajmund zapisał wszystkie swoje posiadłości Joannie, jednak Alfons unieważnił ten zapis, gdyż zgodnie z postanowieniami traktatu paryskiego z 1229 roku, miał zagwarantowane objęcie wszystkich ziem Rajmunda po jego śmierci[13]. Wkrótce po powrocie z Ziemi Świętej Alfonsa dotknął paraliż, dzięki pomocy żydowskiego lekarza odzyskał jednak częściową władzę w członkach. Joanna z mężem mieszkali głównie w Paryżu w pałacu nazwanym Hôtel d'Autriche[10].
Joanna i Alfons wyruszyli wraz z Ludwikiem także na jego drugą wyprawę krzyżową (1270) do Tunisu. Ta zakończyła się całkowitą klęską, w czasie jej trwania zmarł na dyzenterię Ludwik IX. W czasie powrotu do Francji 21 sierpnia 1271 roku zmarł też Alfons, przygotowując nową krucjatę, kilka dni po nim zmarła Joanna. Zostali pochowani w katedrze w Savonie[14]. Nie mieli dzieci. Joanna, tak jak ojciec, sporządziła za wiedzą Alfonsa testament, datowany 23 czerwca 1270 roku, którym całość swych ziem, z wyłączeniem okręgu Venaissin, które zapisała bratu Alfonsa Karolowi Andegaweńskiemu, wtedy już królowi Sycylii, przekazywała swej krewniaczce Filipie z Lomagne, córce Arnaud Odona III wicehrabiego Lomagne i Auvillars[15]. Jednak wszystkie ogromne posiadłości Alfonsa i Joanny odziedziczył syn Ludwika Filip III, nowy król Francji, który włączył je do domeny królewskiej[16], co zostało potwierdzone decyzją parlamentu z 1274 roku, unieważniającą ostatnią wolę Joanny. Karol Andegaweński starał się jeszcze przeforsować podział całości ziem Joanny i Alfonsa w rodzinie królewskiej, jego starania jednak zakończyło postanowienie parlamentu z 1283 roku, który orzekł, że kiedy wymiera boczna linia rodu królewskiego, jej apanaż wraca do domeny[17]. W 1895 roku została beatyfikowana przez papieża Leona XIII[18].
Wywód genealogiczny
edytuj| Rajmund V (1134–1194), hr. Tuluzy | |||||||||||||
| Rajmund VI (1156–1222), hr. Tuluzy | |||||||||||||
| Konstancja (ok. 1124–1176) | |||||||||||||
| Rajmund VII (1197–1249), hr. Tuluzy | |||||||||||||
| Henryk II (1133–1189), kr. Anglii | |||||||||||||
| Joanna (1165–1199) | |||||||||||||
| Eleonora (1122/24–1204) | |||||||||||||
| Joanna z Tuluzy | |||||||||||||
| Ramon Berenguer IV (1113–1162), kr. Aragonii | |||||||||||||
| Alfons II (1157–1196) | |||||||||||||
| Petronela (1135–1174) | |||||||||||||
| Sancza Aragońska | |||||||||||||
| Alfons VII (1105–1157) | |||||||||||||
| Sancza (1155–1208) | |||||||||||||
| Ryksa (1130/1140–1185) | |||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ Alfonsa i Joannę łączyło bliskie pokrewieństwo trzeciego i czwartego stopnia.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 87.
- ↑ W 1234 zarówno Joanna, jak i Alfons, mogli osiągnąć pełnoletniość (14 lat). Natomiast w 1241 Alfons został pasowany na rycerza (w wieku 21 lat). Kwestią sporu jest jaki wiek uważano za dojrzałość. Wiek 14 lat ustalono jako dający pełnoletniość dopiero w wieku XIV, natomiast zarówno Ludwik IX, jak i jego bracia obejmowali swoje włości w wieku 21–22 lat; J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 75 i 76. Możliwy jest też rok 1239, rok przybycia relikwii Korony Cierniowej do Francji; R. Pernoud, Królowa Blanka, s. 151 i 152.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 111-112 i 121.
- ↑ R. Pernoud, Królowa Blanka, s. 120.
- ↑ a b J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 121.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 124.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 125.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 152.
- ↑ a b J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 585.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 157-158.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 584-585.
- ↑ E. M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach..., s. 335.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 244.
- ↑ E. M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach..., s. 335-336.
- ↑ J. Le Goff, Święty Ludwik, s. 586.
- ↑ E. M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach..., s. 336.
- ↑ Beata Giovanna di Tolosa. santiebeati. [dostęp 2012-04-24]. (wł.).
- ↑ Wywód utworzony na podstawie: Foundation for Medieval Genealogy
Bibliografia
edytuj- Jacques Le Goff, Święty Ludwik, tłum. K. Marczewska, B. Szczepańska, M. Czajka, Warszawa 2001, ISBN 83-7233-034-4.
- Elizabeth M. Hallam, Judith Everard, Francja w czasach Kapetyngów. 987–1328, Warszawa, 2008, ISBN 978-83-01-14861-4.
- Régine Pernoud, Królowa Blanka, Eligia Bąkowska (tłum.), Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 1989, ISBN 83-06-01432-4, OCLC 749292609.