Józef Morozewicz
Józef Marian Morozewicz (ur. 27 marca 1865 w Rzędzianach, zm. 12 czerwca 1941 w Warszawie) – polski uczony, mineralog i petrograf. Organizator i 1919–1937 pierwszy dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie; od 1902 czł. AU; jeden z pierwszych na świecie prowadził prace eksperymentalne nad syntezą minerałów i skał; stwierdził, że kolejność wydzielania się minerałów ze stopów zależy od wzajemnych stosunków ilościowych składników stopu; otrzymał sztuczny bazalt i skały z nim spokrewnione.
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 marca 1865 |
| Data i miejsce śmierci |
12 czerwca 1941 |
| Profesor nauk geologicznych | |
| Specjalność: mineralogia, petrografia | |
| Alma Mater | |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status |
członek czynny |
| Doktor honoris causa 1910 – Uniwersytet Jagielloński 1932 – Politechnika Warszawska | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1904–1919 |
| Instytut | |
| Okres zatrudn. |
1921–1937 |
| Dyrektor | |
| Instytut | |
| Okres spraw. |
1921–1937 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujSyn Augustyna i Weroniki z Puchalskich. Ukończył w 1884 gimnazjum klasyczne w Łomży, a następnie w 1889 Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego. Po uzyskaniu stopnia kandydata nauk (czyli doktoratu) prowadził badania nad tworzeniem się minerałów w sztucznych warunkach. W 1895 wziął udział w wyprawie naukowej na Nową Ziemię. W latach 1895–1904 pracował w Komitecie Geologicznym w Petersburgu. Uczestniczył w wielu wyprawach badawczych na Ural, Stepy Nogajskie i Wyspy Komandorskie.
Kustosz Gabinetu Mineralogicznego UW. Wykładowca Uniwersytetu Latającego w Warszawie. Od 1904 był kierownikiem Zakładu Mineralogicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od 1905 profesorem zwyczajnym tej uczelni. Zasłużył się przy rozbudowie Collegium Maius. Był także jednym z założycieli AZS Kraków. W 1913 został powołany przez austriackie Ministerstwo Robót Publicznych na przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego Akademii Górniczej w Krakowie.
Organizował Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, którego dyrektorem był od 1 czerwca 1921 do 1 stycznia 1937. Należał też do założycieli Ligi Ochrony Przyrody. Był pierwszym prezesem jej zarządu (w latach 1928–1929).
Otrzymał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (w 1910) i Politechniki Warszawskiej (w 1931)[1]. Był honorowym członkiem Rumuńskiej Akademii Naukowej[2].
Ogłosił ok. 150 prac naukowych i popularnonaukowych w języku polskim, rosyjskim, niemieckim i francuskim. Poza pracami naukowymi opublikował w 1938 autobiografię Życie Polaka w zaborach i odzyskanej ojczyźnie (1865–1937)[3].
Na cześć Józefa Morozewicza w 1975 Czesław Harańczyk nazwał nowo odkryty przez siebie minerał morozewiczytem.
Zmarł w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 225-2-10)[4].
Był mężem Walentyny Kruszewskiej (ur. 1870), z którą miał córkę Zofię po mężu Różycką (1898–1963).
Publikacje (wybór)
edytuj- Über Synthese der Minerale (1892)
- Petrografia Wołynia (1893)
- Petrographisch-synthesische Mitteilungen (1893)
- Korund (1894)
- Experimentelle Untersuchungen über die Bildung der Minerale im Magma (1898)
- Opytie nad obrazowaniem minerałów w magmie (1898)
- O wywietrywanii rudonosnych porod (1902)
- O tak nazywajemoj awgitogranatowoj tieorji proischożdienja żeleznych rud na Uralie (1903)
- O metodzie oddzielania potasu i sodu w postaci chloroplatynianów (1907)
- O lublinicie (1907)
- Wyodrębnianie ziem rzadkich z marjupolitu (1909)
- Z mineralogii i petrografii Tatr (1909)
- O haczetynie (1909)
- Granit tatrzański (1914)
- Über Tatragranite (1914)
- O lubeckicie (1919)
- O pokładach fosforonośnych Podola (1922)
- O miedziankicie (1923)
- O grondolicie (1924)
- O bardolicie (1924)
- Komandory (1925)
- Le Mariupolite et ses parents (1929)
- Marjupolite (1930)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (27 grudnia 1924)[5]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[6]
Upamiętnienie
edytuj8 kwietnia 2019 w budynku głównym AGH w Krakowie odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą prof. Józefowi Morozewiczowi[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Doktorzy honoris causa PW. pw.edu.pl. [dostęp 2011-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-25)].
- ↑ Poznawajmy Obywateli Zasłużonych. „Świat Zasłużonych”. Nr 2, s. 257, 1934.
- ↑ Józef Morozewicz, Życie Polaka w zaborach i odzyskanej ojczyźnie, wyd. 1938. [wersja cyfrowa pierwszego wydania], polona.pl [dostęp 2019-07-18].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: MARCJANNA KRUSZEWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-12-09].
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 979 „za twórczość na polu nauki oraz organizacji Państwowego Instytutu Geologicznego”.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
- ↑ Tablice i pomniki / Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie [online], www.agh.edu.pl [dostęp 2020-12-09].
Bibliografia
edytuj- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 503. [dostęp 2020-12-09].
- Bogdan Tuszyński, Księga sportowców polskich ofiar II wojny światowej 1939–1945, Warszawa 1999, s. 199, ISBN 83-87224-12-X.
- Halina Urban: Józef Morozewicz. Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego. [dostęp 2014-09-04]. (pol.).
- St. Małkowski. Józef Morozewicz 1865–1941. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego”. XIX (1), s. 137–155, 1949. [dostęp 2014-09-04]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Józefa Morozewicza w serwisie Polona.pl