Helena Glińska
Helena Wasyliewna Glińska (ros. Елена Васильевна Глинская; ur. ok. 1506, zm. 13 kwietnia 1538 w Moskwie[1]) – wielka księżna moskiewska jako druga żona Wasyla III w latach 1526–1533, regentka Wielkiego Księstwa Moskiewskiego od 1533 r. w czasie małoletności jej syna Iwana IV Groźnego.
 Helena Glińska – rekonstrukcja twarzy | |
 Gliński kniaź | |
| wielka księżna moskiewska | |
| Okres | |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| regentka Wielkiego Księstwa Moskiewskiego | |
| Okres | |
| W imieniu | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia |
ok. 1506 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Ana Glińska |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Pochodzenie
edytujHelena była córką Wasyla Lwowicza Glińskiego i Any Jakšić. Ze strony ojca pochodziła z tatarsko-ruskiego rodu kniaziów Glińskich herbu własnego. Była bratanicą Michała Glińskiego, który przez kilka lat był więziony w ruskim więzieniu za próbę przekazania Smoleńska Litwinom[2]. Jej dziadkiem macierzystym był serbski wojewoda.
Wielka księżna moskiewska
edytujPod koniec 1525 r. wielki książę moskiewski Wasyl III rozkazał zamknąć swą żonę Sołomonię w klasztorze[2]. Po ponad 20 latach małżeństwa nie doczekał się żadnego potomka, chociaż według podań ludowych[3] Sołomonia jako mniszka Zofia w klasztorze miała urodzić syna, Gieorgija[2]. Biologicznym ojcem Gieorgija najprawdopodobniej nie był wielki książę, o którym mówiono, że jest bezpłodny[2].
Wasyl III nie zważając na protesty Cerkwi rozpoczął poszukiwania nowej małżonki w całej Europie[4]. Jego wybór padł na Helenę i już w styczniu 1526 r. odbył się ich ślub[4]. Na wieść o drugim małżeństwie wielkiego księcia patriarcha jerozolimski zagroził Moskwie „rzeką krwi, upadkiem głów wielmożów i płonącymi miastami”[4].
Przez trzy lata małżeństwa Helena nie zaszła w ciążę, w następstwie czego ponownie pojawiły się pogłoski o tym, iż Wasyl nie może mieć dzieci[4].
25 sierpnia 1530 r. urodził się Iwan, upragniony dziedzic tronu[4]. Krótko po narodzinach Iwana zaczęto plotkować, że jego ojcem jest Iwan Fiodorowicz Owczina Tielepniew Oboleński[5]. Mamką dziecka została siostra domniemanego kochanka Heleny, Agrafiena Czeladina[5]. Dwa lata później na świat przyszedł Jurij, który był głuchoniemy[5].
W 1533 r. 54-letni Wasyl spadł z konia. Przeczuwając rychłą śmierć, zażądał od dostojników państwowych złożenia przysięgi na wierność Iwanowi, uczynił Helenę regentką i powołał radę bojarską, która miała jej pomóc w sprawowaniu rządów aż do osiągnięcia przez Iwana pełnoletności[5].
Regentka
edytujWasyl III zmarł 4 grudnia 1533 r. Iwana oficjalnie ogłoszono Iwanem IV, lecz faktyczna władza spoczywała w rękach Heleny, której faworytem był Iwan Tielepniew.
W czasie swojej regencji musiała stawić czoło opozycji bojarów pod wodzą książąt Jurija Dmitrowskiego i Andrieja Starickiego – braci zmarłego Wasyla III. Andriej pozornie uznał swego bratanka za wielkiego księcia, jednak w rzeczywistości szykował atak na Helenę. W 1537 r. zmarł w więzieniu w tajemniczych okolicznościach[6].
Z jej inicjatywy wzniesiono mury obronne dookoła Kremla jako zabezpieczenie przed najazdami z zewnątrz[6].
W 1534 roku wybuchła kolejna wojna z Litwą. Glińska związała się z obozem Daniela metropolity Moskwy. W 1535 roku przeprowadziła reformę finansów, wprowadzając jednolitą stopę monetarną. W 1536 roku podpisała zawieszenie broni z Litwą.
Coraz większe wpływy zyskiwał Iwan Tielepniew, czemu sprzeciwiała się rodzina regentki. Wybuchł konflikt, w wyniku którego zginęli członkowie obu rodów. Wuj Heleny, Michał Gliński, z jej rozkazu został wtrącony do więzienia, gdzie zmarł śmiercią głodową[6].
Śmierć
edytujZostała otruta przez bojarów Szujskich. Pochowana w monasterze Wniebowstąpienia Pańskiego w Moskwie.
Najbliższych zwolenników Heleny ukarano. Iwan Tielepniew zmarł z głodu w więzieniu[1]. Po śmierci poćwiartowano jego ciało. Metropolitę Daniela pozbawiono pełnionej funkcji i zamknięto w klasztorze z dala od Moskwy[1]. Kraj pogrążył się w wewnętrznych walkach i chaosie aż do momentu koronacji Iwana IV w styczniu 1547 r., który jako pierwszy z rosyjskich władców przyjął tytuł cara[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Andrusiewicz 2006 ↓, s. 24.
- ↑ a b c d Andrusiewicz 2006 ↓, s. 19.
- ↑ Zofia Brzozowska, Wizerunki władczyń moskiewskich XVI i XVII w. w bylinach i folklorze rosyjskim, „Studia Wschodniosłowiańskie”, XII, 2012, s. 43–46.
- ↑ a b c d e Andrusiewicz 2006 ↓, s. 20.
- ↑ a b c d Andrusiewicz 2006 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Andrusiewicz 2006 ↓, s. 23.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Andrusiewicz: Iwan Groźny. Świat Książki, 2006. ISBN 978-83-7129-959-9.