Wikipedia

Franco Zeffirelli

włoski reżyser filmowy, scenarzysta (1923-2019)

Franco Zeffirelli [ˈfraŋko dzeffiˈrɛlli], właśc. Gian Franco Corsi Zeffirelli[1] (ur. 12 lutego 1923[2] we Florencji[3], zm. 15 czerwca 2019 w Rzymie[4]) – włoski reżyser filmowy, teatralny i operowy, a także scenograf, projektant kostiumów, producent i aktor filmowy, teatralny i telewizyjny. Laureat nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej za najlepszą scenografię za film Traviata (1984).

Franco Zeffirelli
Ilustracja
Franco Zeffirelli (1972)
Prawdziwe imię i nazwisko

Gianfranco Corsi

Data i miejsce urodzenia

12 lutego 1923
Florencja

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 2019
Rzym

Zawód

reżyser, scenograf, projektant kostiumów, producent filmowy, aktor

Lata aktywności

1957–2018

Odznaczenia
Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001) Złoty Medal Kultury i Sztuki (Włochy) Honorowy Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się we Florencji jako syn Alaide Garosi, projektantki mody, i Ottorino Corsiego[5], handlarza wełny i jedwabiu. Po śmierci matki w 1929, został umieszczony pod opieką angielskiej guwernantki, która uczyła go języka angielskiego i literatury angielskiej[6].

W 1941 ukończył Akademię Sztuk Pięknych (Accademia di Belle Arti Firenze) we Florencji. Następnie studiował sztukę i architekturę na Uniwersytecie Florenckim. Po wybuchu II wojny światowej, walczył jako partyzant, zanim spotkał się z brytyjskimi żołnierzami z 1. batalionu Scots Guards i stał się ich tłumaczem. Po wojnie kontynuował studia na Uniwersytecie we Florencji, ale kiedy zobaczył Henryka V (1944) Laurence’a Oliviera, zwrócił swoją uwagę w stronę teatru.

Kariera

edytuj

W roku 1947 przyłączył się do trupy teatralnej Morelli-Stoppa, kierowanej przez Luchino Viscontiego, potem pracował jako jego asystent. Karierę filmową rozpoczął jako aktor rolą Filippo Carrone w dramacie Posłanka Angelina (L’Onorevole Angelina, 1947) Luigiego Zampy.

Był scenografem i asystentem reżysera m.in. takich przedstawień jak: Tramwaj zwany pożądaniem Tennessee Williamssa (1948), Troilus i Kressyda Williama Szekspira (1949), Trzy siostry Antona Czechowa (1951).

Debiutował jako reżyser teatralny w roku 1950 spektaklem Lulù Carla Bertolazziego, następnie reżyserował opery i przedstawienia teatralne wystawiane w Londynie, Mediolanie i Nowym Jorku.

Po raz pierwszy reżyserował na dużym ekranie Poskromienie złośnicy Szekspira (1967) z Elizabeth Taylor i Richardem Burtonem. Rok później zrealizował film Romeo i Julia według sztuki Szekspira (1968), który przyniósł mu nominację do nagrody Oscara za reżyserię.

Kolejne jego filmy to m.in.: Brat Słońce, siostra Księżyc (1972) o świętym Franciszku z Asyżu, Jezus z Nazaretu (1977) i Hamlet (1990) z Melem Gibsonem w roli tytułowej.

W 1999 roku Franco Zeffirelli otrzymał Kryształowy Globus na Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach za wybitny wkład w światową kinematografię[7].

W listopadzie 2004 otrzymał honorowy brytyjski tytuł szlachecki[8].

Życie prywatne

edytuj

Był daleko spokrewniony z Leonardem da Vinci (przez potomków przyrodniego rodzeństwa malarza)[9][10].

W 1996 dokonał publicznego coming outu i otwarcie przyznał się do swojej orientacji homoseksualnej[11][12]. Wyjaśnił, że zaczął postrzegać swój homoseksualizm, kiedy miał 14 lub 15 lat. Swoje pierwsze homoseksualne doświadczenie z młodym wiejskim chłopcem Vierim podczas wojny, kiedy przebywał z partyzantami w lasach Florencji, opisał w wywiadzie dla tygodnika „Libero”. W 2007 ujawnił, że przeżył wielką miłość z Luchino Viscontim, o czym napisał także w swojej „Autobiografíi”[13].

Reżyser Bruce Robinson twierdził, że podczas kręcenia Romea i Julii (1968), gdzie wówczas on grał rolę Benvolia, doświadczył niechcianych zalotów przez Zeffirellego. Robinson wyjaśniał także, że postać lubieżnego Wujka Monty’ego (w tej roli Richard Griffiths) w swoim filmie Withnail i ja (Withnail & I, 1987) oparł na osobie Zeffirellego[14][15][16]. Z kolei w 2018 aktor Johnathon Schaech twierdził, że Zeffirelli dokonał na nim napaści seksualnej podczas kręcenia Rozterek serca (Storia di una capinera, 1993)[17]. Syn Zeffirelliego, Giuseppe „Pippo”, adoptowany przez filmowca jako dorosły, wydał wówczas oświadczenie zaprzeczające zarzutom[18][19]

Franco Zeffirelli został członkiem włoskiego senatu od 1996 reprezentującym prawicową partię Forza Italia. Sprzeciwiał się również istnieniu Ministerstwa Kultury, jako reliktu epoki totalitaryzmu.

Śmierć

edytuj

Zmarł 15 czerwca 2019 w Rzymie w wieku 96 lat[20].

Filmografia

edytuj
Rok Tytuł
1957 Camping
1964 Maria Callas w Covent Garden (Maria Callas at Covent Garden; film dokumentalny)
1965 Cyganeria (La Bohème) – scenografia
1966 Per Firenze (film dokumentalny TV)
1967 Poskromienie złośnicy (The Taming of the Shrew)
1968 Romeo i Julia (Romeo and Juliet)
1972 Brat Słońce, siostra Księżyc (Fratello sole, sorella luna)
1977 Jezus z Nazaretu (Jesus of Nazareth)
1979 Mistrz (The Champ)
1981 Niekończąca się miłość (Endless Love)
1982 Pajace (Pagliacci, TV)
La Traviata
Rycerskość wieśniacza (Cavalleria rusticana, TV)
1986 Otello
1988 Młody Toscanini (Il giovane Toscanini)
1989 12 registi per 12 città
1990 Hamlet
1991 The King of Ads – „Annabella Pavia commercial” (film dokumentalny)
1992 Don Carlo (TV)
1993 Rozterki serca (Storia di una capinera)
1996 Jane Eyre
1999 Herbatka z Mussolinim (Tea with Mussolini)
2002 Wieczna Callas (Callas Forever)
2009 Omaggio a Roma (film krótkometrażowy)

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Franco Zeffirelli. MYmovies. [dostęp 2016-07-29]. (wł.).
  2. ↑ Franco Zeffirelli. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  3. ↑ Franco Zeffirelli – Regizor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-30]. (rum.).
  4. ↑ È morto Franco Zeffirelli, addio al Maestro. La Nazione. [dostęp 2019-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (wł.).
  5. ↑ Ottorino Corsi (deceased) – Genealogy. Geni. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  6. ↑ #BornThisDay: Director, Franco Zeffirelli. World of Wonder. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  7. ↑ A brief Festival history. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
  8. ↑ UK honour for director Zeffirelli. BBC. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
  9. ↑ Legenda włoskiego kina potomkiem Leonarda da Vinci [online], TVN24.pl [dostęp 2016-05-06].
  10. ↑ Scoperti 35 discendenti di Leonardo da Vinci: c'è anche Zeffirelli. gds.it. [dostęp 2016-07-30]. (wł.).
  11. ↑ Zeffirelli, Franco (b. 1923). Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
  12. ↑ Zeffirelli tells all about priest’s sexual assault. The Guardian. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  13. ↑ Franco Zeffirelli narra su primera experiencia homosexual. Elmundo. [dostęp 2016-07-30]. (hiszp.).
  14. ↑ Romeo and Juliet review – Zeffirelli’s honey-drenched Shakespeare. The Guardian. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  15. ↑ Withnail & I. TCM.com. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  16. ↑ Will Self Meets Withnail And I DIrector Bruce Robinson. „Esquire”. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
  17. ↑ Johnathon Schaech: Actor Johnathon Schaech: I Was Molested by Director Franco Zeffirelli. „People”, 11 stycznia 2018. [dostęp 2021-07-14]. (ang.).
  18. ↑ Director Franco Zeffirelli, 94, accused of molesting actor in 1992; son denies it. AP/„USA Today”, 11 stycznia 2018. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).
  19. ↑ Rebecca Keegan: The Dark Side of Franco Zeffirelli: Abuse Accusers Speak Out Upon the Famed Director's Death. „The Hollywood Reporter”, 18 czerwca 2019. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).]
  20. ↑ Zmarł włoski reżyser Franco Zeffirelli. Onet.pl. [dostęp 2019-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franco_Zeffirelli&oldid=73098707”