Flaki (potrawa)

tradycyjna potrawa mięsna w formie gęstej zupy

Flaki (flaczki) – tradycyjna potrawa mięsna w formie gęstej zupy. Jej nazwa wywodzi się z jednego z głównych składników: oczyszczonych i pokrojonych w cienkie poprzeczne paski fragmentów żołądka wołowego. Dopuszczalne jest także użycie żołądków wieprzowych[1] oraz jeleniowatych: jelenia, daniela, łosia.

Flaki

Historia

edytuj
 
„Kobieta sprzedająca flaki” na XVIII-wiecznym rysunku Jana Norblina

Na ziemiach polskich potrawa ta była znana już w XIV wieku i należała do ulubionych potraw króla Władysława II Jagiełły. Flaki znane są również w kuchniach innych narodów (czeskiej, austriackiej, francuskiej, niemieckiej, włoskiej i kuchniach azjatyckich). Różnią się od polskich flaków sposobem doprawiania (np. dodatek octu winnego w Austrii) i podawania.

Sposób przygotowania

edytuj
 
Flaki w postaci surowej

Na flaki można przeznaczyć wszystkie cztery części żołądka: księgi, żwacz, czepiec oraz trawieniec, przy czym uważa się, że największą wartość kulinarną mają trawieniec i żwacz. Surowe flaki są bogate w związki wapnia i zawierają ich nawet więcej niż mięso.

Flaki, po ich oczyszczeniu, obgotowaniu i pokrojeniu w cienkie paski, stanowią podstawowy wkład do zupy warzywnej z ew. dodatkiem wołowiny lub wędzonki. Ważne jest, aby zostały ugotowane w zupie do miękkości. Zupa zazwyczaj podawana jest na ostro (pieprz, gałka muszkatołowa, majeranek, imbir, mielona papryka[2]).

Sposób przygotowania może różnić się nieco w zależności od regionu i upodobań kulinarnych. Niektórzy dodają do flaków odrobinę koncentratu pomidorowego, niektórzy gotują flaki bez zasmażki. Dodatkiem uszlachetniającym potrawę, m.in. w wersji flaki po warszawsku[3], są pulpety z dodatkiem szpiku. W handlu w Polsce są także gotowe „Flaki zamojskie”, sprzedawane w puszkach i słoikach.

Warianty

edytuj

Czeska dršťková polévka jest równie popularna (także na Słowacji) co flaki w Polsce, a główną różnicą jest znaczna rola czerwonej mielonej papryki – co nadaje jej charakterystyczną czerwoną barwę, oraz kminku.

Szczególnie cenione w kuchni francuskiej są flaki z Caen, krojone w kwadraty, z dodatkiem cydru i kalwadosu.

W kuchni tureckiej flaki (tur. i̇şkembe çorbasi), doprawiane cytryną, octem i czosnkiem uważane są za jedną z potraw narodowych.

W Bułgarii znana jest шкембе чорба (bułg. szkembe czorba), która od tureckiego wariantu różni się przede wszystkim dodatkiem słodkiego mleka.

W Ameryce Łacińskiej popularna jest sopa de mondongo na bazie flaków i warzyw[4].

Znany jest również wariant flaków, w którym zamiast żołądków wołowych wykorzystuje się żołądki lub mięso drobiowe, a potrawę nazywa się flakami drobiowymi.

W Polsce znane są warianty flaków z mięsem wołowym, cielęcym oraz wieprzowym (pajszle)[5][6][1].

Przykładowe składniki

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Flaki po cieszyńsku (Pajszle). [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. śląskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2018-06-03. [dostęp 2020-09-09].. Zobacz też: stara wersja strony, z bardziej wyczerpującym opisem, zarchiwizowana 2018-06-29.
  2. przepisy.pl: Flaki wołowe. [w:] przepisy.pl [on-line]. Unilever Poland Services sp. z o.o.. [dostęp 2020-09-09].
  3. Nowa Kuchnia Polska: Flaki po warszawsku z pulpetami. [w:] ugotuj.to [on-line]. Agora SA. [dostęp 2020-09-09].
  4. Sopa de mondongo | Traditional Offal Soup From Venezuela | TasteAtlas [online], www.tasteatlas.com [dostęp 2023-07-28].
  5. Flaki piaseckie. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2018-06-03. [dostęp 2020-09-09].. Zobacz też: stara wersja strony, ze zdjęciem, zarchiwizowana 2016-12-20.
  6. Flaki cielęce z Radziwiłłowa. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. mazowieckie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2020-02-05. [dostęp 2020-09-09].


Bibliografia

edytuj
  • Maciej Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Warszawa: 1987.
  • Jana Horecká, Recepty starej mamy, Knižné Centrum, Žlina
  • Krystyna Flis, Aleksandra Procner, Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem. Cz. 2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2005
  • Bułgaria. Pejzaż słońcem pisany, Bezdroża, Kraków 2006
  • Kuchnia czeska. Podróże kulinarne: tradycje, smaki, potrawy, Wydawnictwa Rzeczypospolitej, Warszawa 2008