Ferdynand I Wielki

Ferdynand I Wielki (jęz. hiszp. Fernando I de León y Castilla, el Magno, el Grande, ur. 1016/1018, zm. 1065) – hrabia Kastylii od 1029, król Kastylii i Leónu od 1037/1038 do 1065.

Ferdynand I Wielki

hrabia Kastylii
Okres	od 1029 do 1035
Poprzednik	Garcia II Sanchez
Król Kastylii
Okres	od 1035 do 1065
Następca	Sancho II Mocny
Król Leónu
Okres	od 1037 do 1065
Poprzednik	Bermudo III
Następca	Alfons VI
Dane biograficzne
Dynastia	Jimenez
Data urodzenia	1016/1018
Data śmierci	1065
Ojciec	Sancho III Wielki
Matka	Muniadona z Kastylii
Żona	Sancha
Dzieci	Sancho II Mocny Alfons VI Garcia Urraka Elwira

Życiorys

Syn króla Nawarry Sancha III Wielkiego i Muniadony, córki hrabiego Sancho I z Kastylii.

Za panowania Sancho III Wielkiego hrabstwo Kastylii popadło w lenną zależność od Nawarry. Po śmierci ostatniego z przedstawicieli dynastii Lara, hrabiego Kastylii Garcii Sancheza (brata Muñi Mayor, matki Ferdynanda), Sancho III w 1029 oddał kastylijskie hrabstwo swemu młodszemu synowi Ferdynandowi. Po śmierci Sancho III Wielkiego w 1035 nastąpił podział jego władztwa pomiędzy czwórkę synów: najstarszy Garcia III objął we władanie królestwo Nawarry, Ferdynand początkowo zadowolił się hrabstwem Kastylii, Gonzalo, podporządkowany Garcii, miał władać w Sobrarbe i Ribagorzy, a nieślubny Ramiro otrzymał hrabstwo Aragonii. Ambicje potomków Sancha III doprowadziły do walk o królewskie dziedzictwo.

W pierwszym okresie swego panowania Ferdynand sprzymierzył się z bratem Garcią III, władającym Nawarrą, by wspólnie zaatakować króla Leónu Bermudo III, z którego siostrą Sanchą Ferdynand wziął ślub w 1032 roku. Przyczyną najazdu były roszczenia do ziem, które w posagu miała wnieść żona Ferdynanda, co miało związek z wcześniejszym zajęciem części terytorium Leónu przez ojca Ferdynanda, które jednak Bermudo po śmierci Sancho III odzyskał. Walki zakończyły się sukcesem Ferdynanda, gdyż Bermudo III 4 września 1037 zginął w bitwie pod Tamaron. Opustoszały tron królestwa Leónu zajął Ferdynand i w 1037 roku (lub 1038) przybrał tytuł króla Kastylii i Leónu. Ceną, jaką musiał zapłacić Ferdynand za pomoc i zgodę na koronację, było przekazanie części ziem kastylijskich Garcii III.

Po objęciu władzy w Leónie Ferdynand dążył do narzucenia swej zwierzchności także innym, pomniejszym chrześcijańskim władcom, którzy rządzili różnymi terytoriami bądź z nadania królewskiego, bądź dlatego, że je samodzielnie zdobyli lub zajęli. Wzmocnieniu Ferdynanda zdecydowanie sprzeciwił się Garcia III nawarski, który sam pragnął zająć pierwsze miejsce wśród iberyjskich władców. W 1053 roku doszło do przegranej przez Garcię bitwy, po której król Nawarry dostał się do niewoli. Do kolejnego starcia pomiędzy braćmi doszło już w następnym roku, tym razem Ferdynand zapewnił sobie poparcie przyrodniego brata Ramiro I, który przybrał tytuł (pierwszego) króla Aragonii. Ta konfrontacja zakończyła się tragicznie dla Garcii III, który zginął w bitwie pod Atapuerca (1054).

Gdy większość ziem północnej części Półwyspu Iberyjskiego została podporządkowana Ferdynandowi, postanowił on przyjąć tytuł cesarski, co jednak spotkało się ze sprzeciwem papieża i cesarza, którzy w działaniach Ferdynanda widzieli zagrożenie dla jedności chrześcijańskiej Europy.

Śmierć Garcii III nie oznaczała końca rywalizacji Kastylii i Nawarry, bowiem Ferdynand wykorzystując słabość kolejnego nawarskiego władcy (Sancho IV) w następnych latach odzyskał kastylijskie ziemie (m.in. Álava i Rioja) zajęte przez Garcię III, co usankcjonowano zawierając pokój w 1062 roku.

Ferdynand walczył także z Maurami rozszerzając zakres rekonkwisty: zajął m.in. Viseo, Lamego, Coimbrę (którą zdobył po długotrwałym oblężeniu z pomocą byłego wezyra Sewilli) oraz inne ziemie, które w przyszłości dały początek hrabstwu Portugalii oraz podporządkował sobie muzułmańskich władców niewielkich królestw (Taifa), jakie powstały po upadku kalifatu kordobańskiego: Saragossy, Toledo, Sewilli i Badajoz. Za czasów Ferdynanda I królestwa Leónu i Kastylii zacieśniły kontakty z pozostałą częścią Europy, co zaowocowało przyjęciem w klasztorach reguły benedyktyńskiej i zapoczątkowaniem cluniackiej reformy.

Jak wyżej wspomniano, Ferdynand I Wielki był żonaty z Sanczą (Sanchą, zm. 1067), córką Alfonsa V, króla Leónu. Po śmierci Ferdynanda (27 grudnia 1065) jego królestwo uległo podziałowi: najstarszy syn Sancho został królem Kastylii, Alfons królem Leónu, a najmłodszy Garcia królem Galicji. Ferdynand miał również córki: Urrakę (zm. 1101) i Elwirę (zm. 1101).

Bibliografia

• MałgorzataM. Hertmanowicz-Brzoza MałgorzataM., KamilK. Stepan KamilK., Słownik władców świata, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 211, ISBN 83-7435-077-6, OCLC 749692036 .
• JerzyJ. Rajman JerzyJ., Encyklopedia średniowiecza, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006, s. 280, ISBN 83-7435-263-9, ISBN 978-83-7435-263-5, OCLC 749403223 .
• M. Tunón de Lara, J. Valdeón Baruque, A. Domínguez Ortiz, Historia Hiszpanii, Kraków 2007, s. 97, 113-114, 126, ISBN 83-242-0664-7
• José HermanoJ.H. Saraiva José HermanoJ.H., Krótka historia Portugalii, EwaE. Łukaszyk (tłum.), Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2000, s. 40, ISBN 83-7052-672-1, OCLC 297661483 .
• Genealogia (ang.)