Ernst Borinski
Ernst Borinski (ur. 26 listopada 1901 w Katowicach[1], zm. 26 maja 1983 w Tougaloo, Missisipi[2]) – niemiecki prawnik i socjolog pochodzenia żydowskiego, który po emigracji do USA i przyjęciu obywatelstwa amerykańskiego przyczynił się do zniesienia praw Jima Crowa w Missisipi w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ub. wieku[3].
 Borinski w roku 1955 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Kampus Koledżu Tougaloo |
| Zawód, zajęcie | |
| Krewni i powinowaci |
Karl Borinski stryj |
Rodzina Borinskich
edytujPrzodkowie Borinskiego byli śląskimi Żydami. W pierwszej połowie XIX w. prapradziadek Ernsta, Adolf Borinski[4] handlował ubraniami i przyprawami w Żorach[5] – jego sklep mieścił się przy tamtejszym Rynku (budynek stoi do dziś)[6].
Dziadek Samuel i jego bracia Luis (w latach 1872–1892 radny Katowic) oraz Wilhelm prowadzili znane sklepy delikatesowe odpowiednio w Królewskiej Hucie, Katowicach i Zabrzu[6]. Ojciec Ernsta – Max Borinski, urodzony 25 lipca 1870 r. w Lublińcu – w 1910 r. był właścicielem sklepu pasmanteryjnego przy Johannstrasse 4, a w 1914 r. właścicielem usytuowanego pod sąsiednim adresem (Johannstrasse 2) sklepu z odzieżą męską[7]. Od lat 70. XIX w. do 1939 r. wysoką renomą cieszył się w Katowicach sklep kolonialno-korzenny wspomnianego wyżej Luisa Borinskiego przy Grundmannstrasse 1, tuż przy katowickim rynku, prowadzony później przez jego synów, Ernsta[a] i Rudolfa jako znane delikatesy przy Grundmannstrasse 3[8]. Karl, syn Luisa, kuzyn Maxa, czyli stryj Ernsta, był cenionym germanistą i historykiem literatury, profesorem Uniwersytetu w Monachium[6].
Życiorys
edytujErnst Borinski gimnazjum ukończył w Katowicach. W 1924 roku otrzymał tytuł licencjata na Uniwersytecie w Halle. Studiował od 1925 roku prawo w Hamburgu, a następnie na Uniwersytecie w Berlinie, gdzie w 1928 otrzymał stopień doktora filozofii, w 1930 roku zdobył dyplom z prawa międzynarodowego na Akademii Prawa Międzynarodowego w Hadze[9]. Po studiach podjął praktykę jako asystent sędziego, zaprzyjaźnił się podczas niej z synem jednego z sędziów Hansem Klossem[10]. Po odbyciu praktyki został skierowany jako sędzia do miejscowości Kelbra. Jako znajomy rodziny Zeissów prowadził w owym czasie wykłady dla pracowników zakładów Zeissa[11].
Aby uciec przed nasilającymi się w Niemczech represjami wobec osób pochodzenia żydowskiego, wyjechał do Stanów Zjednoczonych. 21 marca 1938 roku na pokładzie Queen Mary przybył do Nowego Jorku. W latach 1942–1945 służył w wywiadzie amerykańskiej armii jako tłumacz (znał niemiecki, angielski, francuski, polski, hiszpański i rosyjski), między innymi w Europie. Podczas służby otrzymał 22 listopada 1943 roku amerykańskie obywatelstwo[13]. Po opuszczeniu armii kontynuował studia, w 1947 r. otrzymał tytuł magistra socjologii z University of Chicago i przyjął ofertę pracy jako wykładowca socjologii w Tougaloo College[14] w stanie Missisipi, gdzie uczył też niemieckiego i rosyjskiego. W 1954 obronił doktorat z socjologii na University of Pittsburgh[15].
W USA na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wciąż obowiązywały tzw. prawa Jima Crowa, rasistowski system odmawiający wielu praw ludności czarnoskórej. Stan Missisipi był jedną z twierdz segregacji i represji wobec ciemnoskórych. Tougaloo było uczelnią dla czarnych. Borinski jako jeden z pierwszych organizował zajęcia, wykłady i spotkania, na których biali i czarni studenci siedzieli przy jednym stole. Publikował prace poświęcone problematyce rasowej[16][17]. Z racji swoich poglądów i działań był inwigilowany przez agencję stanową Mississippi State Sovereignty Commission strzegącą praw segregacji i inwigilującą działaczy ruchu praw obywatelskich.
Borinski wykładał w Tougaloo aż do swojej śmierci w wieku 82 lat. Z czasem stał się ikoną ruchu równouprawnienia czarnych[18]. Jego imieniem nazwano jeden kompleksów budynków koledżu Tougaloo. Jest pochowany na małym cmentarzu na terenie kampusu. W styczniu 2000 roku odbyła się pierwsza z corocznych konferencji na jego cześć. American Civil Liberties Union nadaje doroczną nagrodę jego imienia[19].
Uwagi
edytuj- ↑ Stryja Maxa, nie mylić z Ernstem – bohaterem tego hasła.
Przypisy
edytuj- ↑ Ernst Borinski. My family tree. [dostęp 2015-04-14]. (ang.).
- ↑ Ernst Borinski. Find A Grave. [dostęp 2015-04-13]. (ang.).
- ↑ Maria Lowe. An Unseen Hand: The Role of Sociology Professor Ernst Borinski in Mississippi’s Struggle for Racial Integration in the 1950s and 1960s. „Leadership”. 4 (no. 1), s. 27–47, February 2008. Thousand Oaks, California: Sage Publications. DOI: 10.1177/1742715007085768. ISSN 1742-7150.
- ↑ Marcin Zasada. Borinski: Ślązak który zmienił Amerykę. „Dziennik Zachodni”, 2013-05-24. Katowice: Polskapresse Oddział Prasa Śląska Media. ISSN 1898-312X.
- ↑ Augustin Weltzel: Geschichte der Stadt Sohrau in Ober-Schlesien. Sohrau: Im Verlage des Magistrats, 1888. (niem.).
- ↑ a b c Marcin Zasada, Ernst Borinski, skromny pan z Katowic, który zmienił Amerykę, „Dziennik Zachodni”, 2 czerwca 2016 [dostęp 2016-11-27].
- ↑ Według „Max Borinski” w: [1]; oba adresy dziś już nie istnieją – budynki wyburzono.
- ↑ Jadwiga Lipońska-Sajdak, Zofia Szota, „Gruss aus Kattowitz”: pozdrowienia z Katowic: album pocztówek ze zbiorów Muzeum Historii Katowic, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2004, s. 62, ISBN 83-87727-07-5.
- ↑ Ernst Borinski [online], geni_family_tree [dostęp 2019-01-25] (ang.).
- ↑ John Jones: An interview with Dr. Ernst Borinski November 18, 1979 interviewed by John Jones. Jackson, MS: Mississippi Department of Archives and History, 1979, s. 25.
- ↑ Borinski Brochure. Toougalu: Toougalu College, 2014.
- ↑ Max Borinski. My family tree. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
- ↑ Przemysław Jedlecki, Ernst Borinski z Katowic. Syn kupca z ul. św. Jana walczył z segregacją rasową w USA [online], katowice.wyborcza.pl, 9 kwietnia 2022 [dostęp 2022-06-10].
- ↑ Our History. Tougaloo College. [dostęp 2015-04-14]. (ang.).
- ↑ Zack J. Van Landingham: Notatka służbowa na temat Borinskiego. Sovereignty Commission Online. [dostęp 2015-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-14)]. (ang.).
- ↑ Ernst Borinski. A Legal and Sociological Analysis of the Segregation Decision of 1954. „University of Pittsburgh Law Review”. 15, s. 622–627, 1954. ISSN 0041-9915.
- ↑ Ernst Borinski. The Litigation Curve and the Litigation Filibuster in Civil Rights Cases: A Study of Conflict Between Legally Commanded and Socio-Culturally Accepted Changes in the Negro-White Caste Order in the Southern Community. „Social Forces”. 37 (2), s. 142–147, 1958. Chapel Hill, N.C./University of North Carolina Press.. DOI: 10.2307/2572797. ISSN 1534-7605.
- ↑ Donald Cunnigen, The Legacy of Ernst Borinski: The Production of an African American Sociological Tradition, „Teaching Sociology”, 31 (4), 2003, s. 397–411, DOI: 10.2307/3211365, ISSN 0092-055X, JSTOR: 3211365 [dostęp 2022-06-10].
- ↑ From Swastika to Jim Crow. PBS. [dostęp 2015-04-14]. (ang.).
