Antoine Alphonse Chassepot
Antoine Alphonse Chassepot (ur. 4 marca 1833 w Mutzig, zm. 5 lutego 1905 w Gagny koło Paryża) – francuski wynalazca i konstruktor broni strzeleckiej.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
konstruktor broni strzeleckiej |
| Narodowość | |
| Rodzice |
J.B. Chassepot, Hélène Bruder |
| Małżeństwo |
Pauline-Augustine Chassepot |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujJego rodzicami byli J.B. Chassepot, inspektor uzbrojenia w centralnym arsenale artylerii, kawaler Legii Honorowej i Hélène Bruder. Otrzymał wykształcenie klasyczne, ale był zainteresowany techniką i 4 marca 1851 podjął pracę w państwowej fabryce broni Manufacture d’armes de Châtellerault jako robotnik fizyczny, specjalista od zamków[1]; pobierał także praktyczną naukę w nowoczesnych centrach produkcji broni, jakimi były Mutzig i Klingenthal. 17 listopada 1853 został przeniesiony do centralnego arsenału paryskiego do pracy nad nowymi modelami broni[2]. 26 maja 1854 przyjęty do wojska, do 3. kompanii artylerii, został decyzją z 31 maja oddelegowany z jednostki do prac nad nowymi modelami broni[1].
W 1857 opracował swój pierwszy karabin odtylcowy, z zamkiem z gumową uszczelką. Przesunięty do Manufacture d’armes de Saint-Étienne (gdzie 2 marca 1858 został inspektorem drugiej rangi, a 5 grudnia 1861 – pierwszej), dostał zlecenie wyprodukowania 150 karabinków dla kawalerii. Próby nowej broni wypadły pomyślnie, ale władze wojskowe zwlekały z wprowadzeniem karabinka na szerszą skalę, rozważając jaki przyjąć nowy nabój[2].
Jego kolejny karabin (z 1859) wykorzystywał nabój centralnego zapłonu z łuską metalową i zapłonem systemu Lefaucheux, ale nie rozwijał tego projektu, bo łuski te były zbyt słabe strukturalnie, a ówczesny przemysł francuski nie był gotowy do produkcji właściwej liczby odpowiednio wytrzymałych naboi. W tym samym roku, 10 maja, Chassepot poślubił w Châtellerault Pauline-Augustine Chassepot, córkę swego krewnego, byłego głównego inspektora uzbrojenia, Pierre-Auguste’a Chassepot[1].
Kolejnym (z 1862) był karabin iglicowy, który marszałek Mac-Mahon zaprezentował cesarzowi Napoleonowi III; próby strzeleckie przeprowadzono w szkole strzeleckiej w Vincennes (l’Ecole normale de tir de Vincennes), dokąd Chassepot został oddelegowany 19 marca 1862. Wykorzystując wyniki tych testów Chassepot w 1863 opracował czwarty wariant, który został zaakceptowany i na polecenie cesarza miano wyprodukować 1500 sztuk (następnie kontrakt zredukowano do 400)[2]. Przeciw przyjęciu nowej broni protestował marszałek Jacques Louis Randon, argumentując, że była niewypróbowana, a jej szybkostrzelność sprzyjałaby nadmiernemu zużyciu amunicji[3]. 27 listopada Chassepot 1864 został mianowany naczelnym inspektorem produkcji uzbrojenia przy departamencie artylerii Sztabu Generalnego[2].
W kwietniu 1866 Manufacture d’armes de Châtellerault wyprodukowała karabiny Chassepot i 100 karabinów kpt. Plumerela. Po testach, w których obok tych dwóch wziął udział także karabin gen. Favé, komisja zarekomendowała przyjęcie karabinu Chassepot Mle 1866, a cesarz Napoleon 30 kwietnia nakazał wdrożenie karabinu do produkcji[2]. Broń została opatentowana 27 sierpnia, trzy dni później oficjalnie przyjęta do uzbrojenia[3]; tego samego dnia jego twórca został mianowany kawalerem Legii Honorowej (30 sierpnia 1866)[2].
Manufacture d’Armes de Mutzig rozpoczęła produkcję karabinów w 1866 i ciągu trzech lat wypuściła ich 180 tysięcy[2]. Pierwsze 10 tysięcy było gotowe w kwietniu 1867, a w listopadzie zostały one po raz pierwszy użyte przez oddziały francuskie przeciw garibaldczykom pod Mentaną, gdzie wysoko oceniono ich skuteczność[3]. By zabezpieczyć się przed kopiowaniem przez konkurencję, państwo francuskie zaoferowało (oprócz orderu Legii) także odszkodowanie w wysokości 100 tys. franków za przejęcie patentu, ale ostatecznie się z tej oferty wycofało, nie chcąc także uznać praw patentowych Chassepota, w wyniku czego ten ostatni złożył rezygnację 6 stycznia 1867[2]. W lutym otrzymał obietnicę odszkodowania w wysokości 30 tys.[2], przy czym źródła są rozbieżne czy pieniądze otrzymał[3] czy nie i dlatego podtrzymał swoją rezygnację. 25 lutego 1867 został bezpłatnie urlopowany[2]. Według Echarda, Chassepot, będąc wciąż inspektorem uzbrojenia odsprzedał swoje patenty przedsiębiorstwu Cahen & Lyon, którego został udziałowcem; wywołany tym konflikt z władzami wojskowymi poskutkował jego odejściem 1 marca 1867[3]. Zasadniczą umowę z przedstawicielami Cahen, Lyon & Ce na 15 lat, dotycząca produkcji i sprzedaży we Francji i za granicą karabinów iglicowych i starszych wersji swoich konstrukcji, Chassepot podpisał we wrześniu 1867[4].
19 stycznia 1870 Chassepot otrzymał propozycję powrotu do armii, ale ponieważ nie zaoferowano mu ochrony jego praw do wynalazku, odmówił. Gen Lebœuf uznając że wynalazcy należy się nagroda, przedłożył wniosek o nadanie mu tytuł Oficera Legii Honorowej, który został mu przyznany 12 marca 1870. Tego samego dnia Chassepot ostatecznie wystąpił z armii[2].
Na emeryturze Chassepot mieszkał wpierw w Nicei, a następnie w Gagny, gdzie zmarł. Karabiny jego systemu wykazały swoją skuteczność podczas wojny francusko pruskiej[2] przewyższając niemieckie iglicowe karabiny Dreysego dzięki większej wytrzymałości luf i uszczelnieniem zamka, co dawało zasięg 1600 m, o kilometr większy niż pruskiego odpowiednika[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Théophile de Lamathière: Panthéon de la Légion d'honneur. T. 20. Paris: 1911, s. 27–29.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Camille Schneider. Chassepot et son fusil. „L’Alsace française: revue hebdomadaire d’action nationale”, s. 175–177, 1935-03-30. (fr.).
- ↑ a b c d e f Chassepot. W: William Echard: Historical dictionary of the French Second Empire, 1852-1870. Westport, Conn: Greenwood Press, 1985, s. 86–87. ISBN 0-313-21136-1. (ang.).
- ↑ Bulletin. „L’Univers illustré”. 9 (575), s. 640–641, 1866-09-26. (fr.).
Bibliografia
edytuj- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak, Encyklopedia współczesnej broni palnej, Warszawa: WiS, 1994, ISBN 83-86028-01-7, OCLC 169820275.