Aleksandr Gołowanow

radziecki główny marszałek lotnictwa

Aleksandr Jewgieniewicz Gołowanow (ros. Александр Евгеньевич Голованов; ur. 25 lipca?/7 sierpnia 1904 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 22 września 1975 w Moskwie) – radziecki pilot cywilny i wojskowy, od sierpnia 1944 główny marszałek lotnictwa ZSRR[1], funkcjonariusz służb specjalnych, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR.

Aleksandr Gołowanow
Александр Голованов
Ilustracja
główny marszałek lotnictwa główny marszałek lotnictwa
Pełne imię i nazwisko

Aleksandr Jewgieniewicz Gołowanow

Data i miejsce urodzenia

7 sierpnia 1904
Niżny Nowogród

Data i miejsce śmierci

22 września 1975
Moskwa

Przebieg służby
Lata służby

1919–1924
1941–1953

Siły zbrojne

Armia Czerwona
Wojskowe Siły Powietrzne

Stanowiska

dowódca 212 Pułku Bombowego, 81 Dywizji Bombowej, Lotnictwa Dalekiego Zasięgu (ADD), 18 Armii Lotniczej

Główne wojny i bitwy

wojna domowa w Rosji,
bitwa nad Chałchin-Goł,
wojna zimowa,
II wojna światowa:

Późniejsza praca

deputowany do Rady Najwyższej ZSRR

Odznaczenia
Order Lenina Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Czerwonej Gwiazdy Medal „Za Odwagę” (ZSRR) Medal „Partyzantowi Wojny Ojczyźnianej” I klasy (ZSRR) Medal „Za obronę Moskwy” Medal „Za obronę Stalingradu” Medal „Za zdobycie Królewca” Medal „Za zdobycie Berlina” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Order Suche Batora (Mongolia - baretka do 1961 roku) Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia - baretka do 1961 roku) Order Krzyża Grunwaldu I klasy

Dzieciństwo i młodość

edytuj

Urodził się w Niżnym Nowogrodzie. W wieku 14 lat wstąpił do Armii Czerwonej i walczył na froncie wojny domowej w Rosji, w tym w wywiadzie wojskowym w 59 Pułku Strzeleckim. Zdemobilizowany w 1920, od 1924 przeszedł do organów bezpieczeństwa (OGPU, następnie NKWD). Od 1929 był członkiem partii komunistycznej WKP(b). W 1932 ukończył szkołę lotniczą. Zajmował się też uprawianiem wyczynowego sportu, jeżdżąc m.in. na motocyklu czy pilotując samoloty. Brał udział w ogólnozwiązkowych zawodach motorowych.

W stalinowskiej „Kontroli”

edytuj

Po zwróceniu na siebie uwagi ówczesnego przywódcy ZSRR Józefa Stalina został przeniesiony do nieformalnych organów kontroli, zajmujących się ochroną wodza i kontrolowaniem służb specjalnych, aby te nie mogły mu zagrozić, ani też przejawiać jakiejkolwiek samowoli. Był osobistym ochroniarzem, pilotem i śledczym Stalina. Często, w latach terroru lat 30., przywoził ze sobą do Moskwy (sam Stalin nigdy nie latał) nowych działaczy z awansu na odpowiedzialne stanowiska oraz tych, których miano wkrótce aresztować. Słynny ów samolot nazywał się Stalinowski Szlak (Stalinskij marszrut), a jego model stał na biurku dyktatora. Oficjalnie, od 1932 był pilotem lotnictwa cywilnego, a od 1938 do 1941 szefem-pilotem linii Aerofłot. Brał udział w walkach granicznych radziecko-japońskich nad rzeką Chalchyn gol w Mongolii w 1939 – jego zadanie polegało na dyskretnej kontroli dowodzącego operacją marszałka Gieorgija Żukowa oraz organizowaniu dywersji na tyłach wroga. Służył też podczas wojny zimowej 1939–1940.

W lotnictwie wojskowym

edytuj

Po wybuchu II wojny światowej odszedł za zgodą Józefa Stalina z tajnych organów i od lutego 1941 służył w lotnictwie wojskowym, początkowo jako dowódca 212 Pułku Bombowego Dalekiego Zasięgu. Jego pierwszym stopniem był podpułkownik, awansował jednak z czasem aż do stopnia głównego marszałka lotnictwa (19 sierpnia 1944). Od sierpnia 1941 był dowódcą 81 Dywizji Bombowej Dalekiego Zasięgu, podporządkowanej naczelnemu dowództwu. Dywizja ta bombardowała m.in. Berlin, Królewiec, Gdańsk i inne strategiczne cele. Od lutego 1942 był dowódcą Lotnictwa Dalekiego Zasięgu (Awiaciju Dalniego Diejstwija), a od grudnia 1944 – 18 Armii Lotniczej. Po wojnie, w latach 1948–1953 Gołowanow służył dalej na stanowiskach dowódczych w lotnictwie bombowym. W 1950 ukończył Wyższą Akademię Wojskową im. K. J. Woroszyłowa w Moskwie. Zaraz po śmierci Stalina Gołowanow został odwołany ze wszystkich pełnionych stanowisk i przeniesiony do rezerwy.

Awanse generalskie i marszałkowskie

edytuj
  • generał major lotnictwa[2];
  • generał porucznik lotnictwa[3];
  • generał pułkownik lotnictwa[4];
  • marszałek lotnictwa[5];
  • główny marszałek lotnictwa[6].

Odznaczenia

edytuj

W fikcji

edytuj

Jedna z postaci trzech powieści Wiktora Suworowa, tj. Kontroli, Wyboru i Żmijojada, Aleksander Chołowanow, jest wzorowany na Gołowanowie, podobnie jak sama Kontrola na owych nieformalnych organach, w których pod bokiem Stalina pracował.

Przypisy

edytuj
  1. Wiktor Suworow Dzień „M”, Rebis Poznań 2008.
  2. Uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 2153 z 25 października 1941.
  3. Uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 630 z 5 maja 1942.
  4. Uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 336 z 26 marca 1943.
  5. Uchwała Rady Komisarzy Ludowych z 3 sierpnia 1943.
  6. Uchwała Rady Komisarzy Ludowych z 19 sierpnia 1944.

Bibliografia

edytuj
  • Bolesław Potyrała, Hieronim Szczegóła, Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1, OCLC 835148265.
  • Bolesław Potyrała, Władysław Szlufik, Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
  • Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
  • (ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
  • (ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
  • (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, t. 1, Moskwa
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 7, s. 21, Moskwa 1969-1978
  • (ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986
  • Голованов Александр Евгеньевич – Проект ХРОНОС. hronos.km.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-14)]. (ros.).

Kategoria:Odznaczeni Medalem „Partyzantowi Wojny Ojczyźnianej”