Wikipedia

Admiral Scheer

niemiecki ciężki krążownik typu Deutschland z okresu II wojny światowej.

Admiral Scheer – niemiecki krążownik ciężki typu Deutschland z okresu II wojny światowej. Wraz z bliźniaczymi jednostkami: „Lützow” i „Admiral Graf Spee” określany jako „pancernik kieszonkowy”. Okręt nazwano imieniem admirała Reinharda Scheera – dowódcy niemieckich sił morskich podczas bitwy jutlandzkiej w 1916[1].

Admiral Scheer
Ilustracja
Klasa

krążownik ciężki

Historia
Stocznia

Kriegsmarinewerft Wilhelmshaven

Położenie stępki

25 czerwca 1931[1]

Wodowanie

1 kwietnia 1933

 Kriegsmarine
Wejście do służby

12 listopada 1934[1]

Zatonął

9 kwietnia 1945

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 12 100 t
pełna: 16 200 t

Długość

186 m

Szerokość

21,6 m

Zanurzenie

7,4 m

Napęd
8 silników wysokoprężnych Man o łącznej mocy 52 000 KM napędzających 2 śruby
Prędkość

28 węzłów (51,8 km/h)

Zasięg

8900 Mm

Uzbrojenie
6 dział 280 mm w dwóch pancernych wieżach artyleryjskich
8 dział 150 mm
6 dział 105 mm
8 dział 37 mm
10 dział 20 mm
8 wyrzutni torped kaliber 533 mm
Wyposażenie lotnicze
2 samoloty: Heinkel He 60; od 1939 Arado Ar 196[2]
Załoga

etat pokojowy: 726; stan wojenny: 1340[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia i służba

edytuj
 
Model krążownika „Admiral Scheer” w skali 1:100

Budowa

edytuj

Decyzję o budowie okrętu mającego zastąpić stary pancernik „Lothringen” zatwierdził Reichstag w 1930 niewielką większością głosów. Kontrakt na budowę jednostki, która otrzymała tymczasowe oznaczenie "Panzerschiff B/Ersatz Lothringen", przyznano stoczni Reichmarinewerft w Wilhelmshaven.

Stępkę pod jednostkę położono 25 czerwca 1931. Wodowanie miało miejsce 1 kwietnia 1933. Tego dnia jednostce nadano nazwę „Admirał Scheer”, a matką chrzestną była córka admirała, którego imieniem nazwano okręt.

Dowódcy krążownika Admiral Scheer
Okres Stopień Dowódca
listopad 1934 – wrzesień 1936 KzS Wilhelm Marschall
wrzesień 1936 – październik 1938 KzS Otto Ciliax
październik 1938 – październik 1939 KzS Hans-Heinrich Wurmbach
październik 1939 – czerwiec 1941 KzS Theodor Krancke
czerwiec 1941 – listopad 1942 KzS Wilhelm Meendsen-Bohlken
listopad 1942 – styczeń 1943 FKpt. Ernst Gruber (mWdGb)
luty 1943 – kwiecień 1944 KzS Richard Rothe-Roth
kwiecień 1944 – kwiecień 1945 KzS Ernst-Ludwig Thienemann

Hiszpańska wojna domowa

edytuj

Pierwszą misją „Admiral Scheer” była rozpoczęta 23 lipca 1936, podczas której ewakuował niemieckich cywilów z objętej wojną domową Hiszpanii. 31 maja 1937 ostrzelał port w Almerii i samo miasto w odwecie za atak lotniczy przeprowadzony dwa dni wcześniej na siostrzaną jednostkę „Deutschland”, powodując wiele strat materialnych w postaci zniszczonych budynków i zabicie 24, oraz zranienie kilkudziesięciu osób[4].

W marcu 1939 okręt oczestniczył w zajęciu litewskiego portu Kłajpeda jako flagowa jednostka dowódcy wiceadm. Wilhelma Marshalla. W kwietniu Admirał Scheer wyszedł w oceaniczny rejs na Atlantyk, podczas którego przygotowywał się do podjęcia działań krążowniczych przeciwko żegludze. Do Wilhelmshaven powrócił 3 maja 1939[5].

II wojna światowa

edytuj

Wybuch wojny zastał okręt w Wilhelmshaven, gdzie 4 września 1939 został po raz pierwszy zbombardowany przez samoloty RAF. Niemiecka jednostka pomimo czterech bezpośrednich trafień nie odniosła większych uszkodzeń, ponieważ bomby nie wybuchły[6][7].

W październiku 1940 krążownik został wysłany w rejs rajderski na Ocean Atlantycki, trwający do 1 kwietnia kolejnego roku. 23 października 1940 opuścił Gotenhafen (okupacyjna nazwa Gdyni) i udał się do Brunsbüttel, które zostało wybrane jako punkt oczekiwania na nowe rozkazy[7].

1 listopada niezauważony przedarł się na północny Atlantyk przez Cieśninę Duńską, kosztem dwóch marynarzy zmytych z pokładu[8]. Tam 5 listopada, dzięki informacjom wywiadu, napotykał konwój HX-84 płynący z Halifaksu w Nowej Szkocji, który był osłaniany jedynie przez krążownik pomocniczy HMS „Jervis Bay”[8]. Najpierw tego dnia „Scheer” zatopił samotny statek „Mopan”, po zdjęciu z niego załogi, po czym wykrył konwój[9]. Dowódca krążownika, komandor Edward Fegen podjął decyzję o obronie konwoju. „Admiral Scheer” otworzył ogień ze swych dział kalibru 280 mm. W odległości 10 Mm wywiązała się walka, w wyniku której krążownik pomocniczy po 22 minutach zatonął. Sam „Admiral Scheer” nie został trafiony[9]. Walka „Jervis Bay” umożliwiła jednak rozproszenie w tym czasie konwoju tak, że niemiecki krążownik z 37 statków odnalazł tylko siedem, z czego zatopił pięć i jeden uszkodził, a ostrzelany statek pasażerski „Rangitiki” zdołał uciec[9]. Do celu dotarły 32 statki (w tym polskie „Morska Wola” i „Puck”)[9]. Atak wywołał jednak duże zakłócenie ruchu konwojowego między Ameryką a Wielką Brytanią, który przywrócono w pełni dopiero 17 listopada[9]. Podjęto poszukiwania niemieckiego okrętu, które jednak okazały się nieskuteczne, a sam „Admiral Scheer” zmienił obszar działania na środkowy Atlantyk[9][10].

14 listopada „Scheer” uzupełnił zapasy ze statku zaopatrzeniowego „Nordmark”, po czym do kolejnego spotkania z „Nordmarkiem” 16 grudnia, napotkał i zatopił dwa statki[11]. Przechodząc w grudniu 1940 na południowy Atlantyk, zdobył dwa statki (w tym jeden „Duquesa” z żywnością) i zatopił dwa dalsze w Zatoce Gwinejskiej[11]. W lutym 1941 okręt przeszedł na Ocean Indyjski i w dniach 20-22 lutego na północ od Madagaskaru zatopił trzy statki i zdobył jeden[11]. Tam zmylił pościg Royal Navy i 1 kwietnia 1941 powrócił tą samą drogą do Kilonii. W czasie tego rajdu w sumie zatopił krążownik pomocniczy i 13 statków, a 3 dalsze zdobył, o łącznej pojemności 113 213 BRT, ponadto uszkodził dwa statki[12]. Był to najskuteczniejszy rejs rajderski pojedynczego okrętu niemieckiego podczas tej wojny[12][a]. Od września 1941 w składzie Floty Bałtyckiej działał na Morzu Alandzkim, blokując marynarkę radziecką. W 1942 stacjonował w Norwegii i działał na północy. Między innymi uczestniczył w operacji Wunderland, której celem było sparaliżowanie radzieckiej żeglugi na wodach arktycznych[13].

W 1943 przebywał na Morzu Bałtyckim. W październiku 1944 okręt ogniem swojej artylerii wspierał oddziały niemieckie walczące na półwyspie Sõrve (wyspa Sarema, obecnie Estonia) w ramach operacji desantowej Armii Czerwonej Moonsund polegającej na wyparciu wojsk III Rzeszy z archipelagu Wysp Moonsundzkich. W tym też czasie atakowany był kilkakrotnie przez radzieckie lotnictwo, nie ponosząc jednak żadnych uszkodzeń[14]. Niemiecki okręt intensywnie wspierał walczące wojska w strefie przybrzeżnej do marca 1945, kiedy to musiał wycofać się z walki z powodu zużycia mechanizmów okrętowych i rozkalibrowania intensywnie używanej artylerii. By przywrócić jednostce zdolność bojową, wysłano ją na remont do Kilonii[15].

9 kwietnia 1945 krążownik poszedł na dno (po g. 22.45), zatopiony bombami lotniczymi w basenie stoczni Deutsche Werke w Kilonii. Przewrócony do góry dnem został częściowo złomowany (do lipca 1945 wydobyto metale kolorowe), resztę wraku zasypano gruzem i ziemią[15][16].

Dzwon okrętowy znajduje się do dzisiaj w Muzeum Marynarki w Wilhelmshaven.

Wrak odnaleziono w 2024 roku.[17]

Kariera wojenna

edytuj
Kariera wojenna krążownika Admiral Scheer
Data Jednostka Bandera Pojemność [BRT] Los
5 listopada 1940 SS Mopan   Wielka Brytania 5389 zatopienie
5 listopada 1940 HMS Jervis Bay   Royal Navy 14164 zatopienie w walce
5 listopada 1940 SS Maidan   Wielka Brytania 7908 zatopienie
5 listopada 1940 SS Trewellard   Wielka Brytania 5201 zatopienie
5 listopada 1940 SS Kenbane Head   Wielka Brytania 5225 zatopienie
5 listopada 1940 SS Beaverford   Wielka Brytania 10142 zatopienie
5 listopada 1940 SS Fresno City   Wielka Brytania 4995 zatopienie
24 listopada 1940 SS Port Hobart   Wielka Brytania 7448 zatopienie
1 grudnia 1940 SS Tribesman   Wielka Brytania 6242 zatopienie
17 grudnia 1940 SS Duquesa   Wielka Brytania 8652 zdobyty
17 stycznia 1941 SS Sandefjord   Norwegia 8083 zdobyty
20 stycznia 1941 SS Barneveld   Holandia 5597 zatopienie
20 stycznia 1941 SS Stanpark   Wielka Brytania 5103 zatopienie
20 lutego 1941 SS British Advocate   Wielka Brytania 6994 zdobyty
20 lutego 1941 SS Grigorios C.   Grecja 2546 zatopienie
21 lutego 1941 SS Canadian Cruiser   Wielka Brytania 6992 zatopienie
22 lutego 1941 SS Rantau Pandjang   Holandia 2542 zatopienie
25 sierpnia 1942 SS Aleksandr Sibirjakow   ZSRR 1384 zatopienie w walce
Razem 18 jednostek
w tym 17 parowców i 1 krążownik pomocniczy 		5 bander 114 607 Σ

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Jedynie nieco bardziej skuteczny (19 statków zatopionych i 3 zdobyte, 115 622 BRT) był wspólny rejs pancerników „Scharnhorst” i „Gneisenau”. Kasperski 2015 ↓, s. 44

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Sobański 2010 ↓, s. 9.
  2. ↑ Sobański 2010 ↓, s. 27.
  3. ↑ Sobański 2010 ↓, s. 29.
  4. ↑ Sobański 2010 ↓, s. 49.
  5. ↑ Sobański 2010 ↓, s. 50-51.
  6. ↑ Edwyn. Gray: Pancerniki Hitlera. Warszawa: Bellona, 2004, s. 47. ISBN 83-11-09819-0.
  7. ↑ a b Sobański 2010 ↓, s. 52.
  8. ↑ a b Kasperski 2015 ↓, s. 45.
  9. ↑ a b c d e f Kasperski 2015 ↓, s. 46-48.
  10. ↑ Sobański 2010 ↓, s. 53.
  11. ↑ a b c Kasperski 2015 ↓, s. 48-49.
  12. ↑ a b Kasperski 2015 ↓, s. 44.
  13. ↑ Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1976, s. 302.
  14. ↑ Edwyn. Gray: Pancerniki Hitlera. Warszawa: Bellona, 2004, s. 227. ISBN 83-11-09819-0.
  15. ↑ a b Sobański 2010 ↓, s. 61.
  16. ↑ „Morze”. 5/414, s. 6, maj 1965 XXI/XLI. Alina Azembska – redaktor naczelny. 
  17. ↑ NDR, "Admiral Scheer": Ein Panzerschiff, das unterm Rasen liegt - Geheimnis um Grab in Kiel per Seismik gelüftet [online], www.ndr.de [dostęp 2024-12-10] (niem.).

Bibliografia

edytuj
  • Michał Jarczyk, Niemiecki "pancernik kieszonkowy" Admiral Scheer, Okręty Wojenne nr 1/1992, Index 36830X
  • Maciej S. Sobański, Pancerniki typu „Deutschland”., wyd. I, Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”, 2010, ISBN 978-83-945659-1-6.
  • Jochen Brennecke & Theodor Krancke: Schwerer Kreuzer Admiral Scheer, Köhlers Verlagsges., ISBN 3-7822-0831-5
  • Bernard Ireland, Jane's battleships of the 20th century, HarperCollinsPublisher, New York 1996, ss. 39-45, ISBN 0-00-470997-7
  • Rafał Mariusz Kaczmarek, Pancerni korsarze Kriegsmarine, Wydawnictwo Attyka, Warszawa 2010, ISBN 978-83-89487-50-6
  • Tadeusz Kasperski. Atlantycki rejs Admirala Scheera. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2015. XIX (159), lipiec-sierpień 2015. Warszawa: Magnum X. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Admiral_Scheer&oldid=75635981”