Ślimak obrzeżony

Ślimak obrzeżony
	Helicodonta obvoluta
	(O. F. Müller, 1774)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
Podgromada	Heterobranchia
Rząd	trzonkooczne
Nadrodzina	Helicoidea
Rodzina	Helicodontidae
Rodzaj	Helicodonta
Gatunek	ślimak obrzeżony
Synonimy
	Helix obvoluta Müller, 1774;
	Helix obvoluta Müller, 1774;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Orientacyjny zasięg występowania gatunku (kolorem zielonym zaznaczono kraje, w których stwierdzono jego występowanie)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ślimak obrzeżony (Helicodonta obvoluta) – europejski gatunek lądowego, leśnego ślimaka trzonkoocznego z rodziny Helicodontidae, dawniej klasyfikowanej jako podrodzina ślimakowatych (Helicidae). Gatunek typowy rodzaju Helicodonta.

Występowanie

Endemit kontynentu europejskiego. W Europie Środkowej i Wschodniej jest szeroko rozprzestrzeniony, miejscami liczny^[1]. W Europie Zachodniej występuje od Pirenejów po Holandię i wyżyny Niemiec, w wewnętrznej części zachodnich Karpat i we Włoszech. Na południu kontynentu zasięg jego występowania obejmuje również południowo-zachodnie Bałkany. Izolowane populacje występują w południowej Anglii (South Downs) i północnych Niemczech (Szlezwik-Holsztyn)^[2].

Jest to gatunek zasiedlający tereny górzyste. W Alpach spotykany na wysokościach do 1900 m n.p.m., ale powyżej 1500 m jest rzadki^[2].

Obecność tego gatunku na terenie Polski odnotowano w południowo-zachodniej części kraju^[3] (nieliczne stanowiska w Sudetach – w okolicach Wałbrzycha i na Ziemi Kłodzkiej^[4]).

Ślimak obrzeżony występuje w wilgotnych i zacienionych miejscach, w kłodach gnijącego drewna, wśród opadłych gałęzi, między kamieniami, w leśnej ściółce (sporadycznie^[3]), a także w zarośniętych ruinach i rumowiskach skalnych^[4], zazwyczaj na wapiennym podłożu. Słabo wspina się na pnie drzew^[2].

Budowa

Muszla o wymiarach 5–7 x 11–15 mm, brązowa, z wierzchu płaska, z lekko zapadniętym wierzchołkiem. Włoski długości około 1 mm. Skręty w liczbie 5–6, wysokie, ciasno nawinięte. Dołek osiowy szeroki. Warga otworu muszli wyraźnie wywinięta, uzębiona^[2].

Biologia

Dojrzałość płciową osiąga po około roku życia^[3] (około 10 miesiąca^[4]). Kopulacja odbywa się w nocy i trwa 2–3 godziny^[2]. W jednym złożeniu ślimak składa średnio 17 jaj^[3] (13–27^[4]) o średnicy 2,3–2,4 mm^[2]. Umieszcza je w zbutwiałym drewnie, 2 razy do roku – wiosną (maj–czerwiec) i jesienią (wrzesień). Hibernuje ukryty głęboko w gnijącym drewnie. Jego pokarm stanowią grzyby i rośliny rozwijające się na butwiejącym drewnie^[4]. Żyje do 3 lat^[2]^[3]^[4].

Ochrona

W klasyfikacji IUCN gatunek uznawany jest za niezagrożony, o stabilnej populacji^[1]. Stan populacji w poszczególnych krajach jest różny^[2], ale w całym zasięgu występowania ślimak obrzeżony staje się coraz rzadszy^[4] z powodu uzależnienia od obecności rozkładających się kłód drewna, w których odbywa się jego rozród i w których zimuje, a w gospodarce leśnej takie kłody są usuwane. W Polsce uznany został za gatunek zagrożony wyginięciem^[3]. Został wpisany na Czerwoną Listę Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce oraz do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (kategoria CR^[4]). Na terenie Polski jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[5].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Helicodonta obvoluta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h F. Welter-Schultes: Species summary for Helicodonta obvoluta. [w:] AnimalBase. Early zoological literature [on-line]. AnimalBase Project Group, 2009. [dostęp 2012-01-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. III. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2008, s. 407. ISBN 978-83-88147-09-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Tomasz K. Maltz: Helicodonta obvoluta (O.F. Müller, 1774). [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2012-01-22]. (pol.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[iucn-1] Helicodonta obvoluta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ab-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h F. Welter-Schultes: Species summary for Helicodonta obvoluta. [w:] AnimalBase. Early zoological literature [on-line]. AnimalBase Project Group, 2009. [dostęp 2012-01-22]. (ang.).

[FaunaT3-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. III. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2008, s. 407. ISBN 978-83-88147-09-8.

[iop-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Tomasz K. Maltz: Helicodonta obvoluta (O.F. Müller, 1774). [w:] Polska Czerwona Księga Zwierząt [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2012-01-22]. (pol.).

[RMS2011-5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]