Sokrat Starynkiewicz
Sokrates (Sokrat Iwanowicz) Starynkiewicz (ros. Сократ Иванович Старинкевич) (ur. 18 grudnia 1820 w Taganrogu, zm. 23 sierpnia 1902 w Warszawie) – generał rosyjski, pełniący obowiązki prezydenta Warszawy w latach 1875–1892.
| |
| generał | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1836-1863 |
Życiorys
Służył w armii od 1836, zdobył wojskowe wykształcenie artyleryjskie i inżynieryjne. Po dojściu do stopnia oficerskiego odbywał służbę sztabową. Odszedł w stan spoczynku w 1863 w stopniu pułkownika, został wówczas w randze generał-majora przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W latach 1868–1871 pełnił funkcję gubernatora w Chersoniu, potem zarządzał majątkami księcia Demidow San Donato w guberniach kijowskiej i podolskiej.
18 listopada 1875 został mianowany dziewiętnastym prezydentem Warszawy (dokładniej: na stanowisku p.o. prezydenta, prezydentem nie został nigdy). Jest uważany za jednego z najbardziej zasłużonych prezydentów miasta, cieszył się uznaniem już współczesnych (m.in. Bolesława Prusa i Aleksandra Świętochowskiego).
Zakończył urzędowanie 6 października 1892. Pozostał w Warszawie, współpracował ze swoimi następcami, kierował Wydziałem Tanich Kuchni, działał w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności i Warszawskim Komitecie Statystycznym (wiceprzewodniczący). Był żonaty, miał córkę i trzech synów (jeden z nich, lekarz, zmarł w 1883 w Warszawie).
Zmarł w Warszawie, został pochowany na cmentarzu prawosławnym na Woli. W pogrzebie Starynkiewicza wzięło udział około 100 tys. mieszkańców Warszawy.
Działalność na terenie Warszawy
Za rządów nowego prezydenta miasta obszar Warszawy powiększył się nieznacznie, po zlikwidowaniu w 1875 okopów Lubomirskiego, w jego miejsce powstały ulice Towarowa, Okopowa i Polna. Włączono ostatecznie do miasta cmentarze Powązkowski i Żydowski. Inkorporacji uległ również obszar pomiędzy ulicami Wolską, Żytnią i Młynarską. Po kolejnych 14 latach przyłączono fragmenty Woli między ulicami Karolkową i Młynarską oraz mały obszar na Czerniakowie zbudowany w związku z powstałą stacją pomp. Od tego czasu rozmiar Warszawy nie zmienił się aż do wielkiej inkorporacji w roku 1916 i wynosił 32,7 km²
Liczba mieszkańców wzrosła z około 280 tysięcy w roku 1875, do prawie pół miliona w roku 1892. Oznaczało to, że na terenie miasta powiększonego w owym czasie o około 10%, zamieszkiwało o 70% ludzi więcej niż w roku 1875. Tak dynamicznie zwiększające się zaludnienie stawiało przed nowym prezydentem i władzami miasta szereg wyzwań, z którymi musieli się zmierzyć podczas swoich rządów.
Największym dziełem Starynkiewicza było zbudowanie ogólnomiejskiego systemu wodno-kanalizacyjnego ze stacją filtrów w najwyżej położonym miejscu miasta na Koszykach (1886), dokąd doprowadzono szlak rurowy transportujący wodę z oddalonej o kilka kilometrów Wisły ze zbudowanej w tym celu stacji pomp na Czerniakowie. Ta potężna inwestycja, która spowodowała na kilka lat poważne rozkopanie całego miasta, w znaczącym stopniu sprawiła, że z zapóźnionego cywilizacyjnie i źle zorganizowanego miasta tkwiącego swoimi korzeniami jeszcze w XVIII wieku Warszawa przeobraziła się w nowoczesny organizm miejski XX w.
Inwestycji tej towarzyszyło jednak również wiele innych istotnych dokonań Starynkiewicza takich jak:
- dwukrotny wzrost dochodów kasy miejskiej (bez obciążania podatkowego mieszkańców)
- zbudowanie sieci skanalizowanych, ogólnodostępnych szaletów miejskich
- uruchomienie pierwszej publicznej linii tramwaju konnego (1881), do 1889 było tych linii już 17 (jeździły latem co 5 minut, zimą – co 8)
- poszerzenie i wybrukowanie wielu ulic, tzw. kocie łby zastępowano granitową kostką, pod koniec jego prezydentury zastosowano także pierwsze nawierzchnie betonowe
- wytyczenie nowych szlaków komunikacyjnych
- modernizacja oświetlenia ulic (3 tys. latarni gazowych), zadrzewienie ulic i modernizacja ich chodników
- powołanie Towarzystwa Asenizacyjnego, zajmującego się wywozem z miasta nieczystości, a z brukowanych ulic także błota i śniegu (1883)
- powołanie Komitetu Plantacyjnego, dzięki któremu powstało w Warszawie wiele skwerów i pasów zieleni (1889)
- założenie Parku Ujazdowskiego
- założenie sieci telefonicznej (1884)
- otwarcie wielkiego cmentarza na Bródnie na terenach wykupionych w tym celu przez miasto
- uporządkowanie spraw targowisk (m.in. budowa Hal Mirowskich i hali na ul. Koszykowej)
- budowa nowej gazowni na Woli
- regulacja 11 km lewego brzegu Wisły od Mostu Kierbedzia w górę rzeki
- przebicie ulicy Miodowej do Krakowskiego Przedmieścia
- renowacja Kolumny Zygmunta i wielu starych kościołów katolickich (mimo że sam Starynkiewicz był prawosławny)
- przeprowadzenie spisów ludności dla celów sanitarnych (1882, 1892)
Kontrowersje wokół osoby Starynkiewicza
Starynkiewicz był niewątpliwie jednym z najlepszych gospodarzy miasta, a prywatnie również człowiekiem nie tylko o nieposzlakowanym honorze, ale również głęboko zaangażowanym w pomoc innym ludziom.
Ze służby wojskowej odszedł w 1863 roku na własną prośbę. W tym czasie wielu rosyjskich oficerów odchodziło z armii na znak protestu wobec tłumienia przez carskie wojsko trwającego powstania styczniowego. Brak jest jednak dowodów na to, by jego rezygnacja miała z tym związek. Domysły, iż zbieżność w czasie nie była przypadkowa, snuto wśród warszawian jeszcze w czasach jego prezydentury.
Był urzędnikiem carskim, a Warszawę reformował na chwałę Imperium Rosyjskiego. Można go również uznać za nietypowego rusyfikatora, który w przeciwieństwie do innych carskich włodarzy Warszawy wybrał metodę marchewki zamiast kija. W swoich pamiętnikach wielokrotnie podkreślał, że jest rosyjskim patriotą, a na podstawie ich lektury można określić postawę Starynkiewicza nawet jako rosyjskiego wielkomocarstwowego nacjonalisty. Jego doktryną była pełna inkorporacja gospodarcza, polityczna i społeczna Polaków z Rosją, którą realizował polityką pokojowego zmiękczania społeczeństwa poprzez pozytywne inicjatywy gospodarcze i społeczne. Zarówno w prywatnych zapiskach, jak i w wypowiedziach publicznych, ostro polemizował z polskimi patriotami – także, gdy był już na emeryturze.
Nigdy nie wyszedł ze znajomością języka polskiego ponad poziom podstawowy – rozmawiając z Polakami pozwalał im mówić w ojczystym języku, lecz sam używał rosyjskiego (lub francuskiego w rozmowach z Polakami nieznającymi rosyjskiego). Jego liczne artykuły, które pisywał do warszawskich czasopism, były tłumaczone na język polski przez jego przyjaciela, znanego dziennikarza Józefa Keniga (1821–1900).
Upamiętnienie
W Warszawie znajduje się plac Starynkiewicza[1], a na terenie filtrów jego popiersie z 1937 r.[2].
Linki zewnętrzne
Literatura
- Słoniowa A., Sokrates Starynkiewicz, PWN, Warszawa 1981