Meksyk: Różnice pomiędzy wersjami

|nazwa_polskanazwa = Meksykańskie Stany Zjednoczone

|nazwa_oryginalnanazwa oryginalna = {{K|es|Estados Unidos Mexicanos}}

|nazwa_dopełniaczdopełniacz nazwy = Meksyku

|flaga_obraz lata istnienia = Flag of Mexico.svg

|godło_obrazherb = Coat of arms of Mexico.svg =

|dewizagodło = LaCoat Patriaof Esarms Primeroof Mexico.svg

|dewiza_językflaga = [[JęzykFlag of hiszpański|hiszp]]Mexico.svg

|dewiza_polskidewiza = {{J|es|La Patria Es Primero}}<br>(Ojczyzna jest pierwsza)

|stolica konstytucja = [[Meksyk (miasto)|Meksyk]]

|ustrój_politycznystolica = [[republikaMeksyk federalna(miasto)|Meksyk]]

|szef_rząduwładca = [[Andrés Manuel López= Obrador]]

|szef_rządu_opisprezydent = [[prezydenciClaudia Meksyku|prezydentSheinbaum]]

|powierzchniapremier =
|powierzchnia = 1 972 550 km²<ref>[http://worldatlas.com/webimage/countrys/namerica/mx.htm worldatlas.com].</ref>

|powierzchnia_wódwysokość = 49 510 km² (2,51%) =

|ludnośćrok = 2021
|liczba ludności = 128 600 000<ref>{{Cytuj |tytuł = Population of Mexico |url = https://www.census.gov/popclock/world/mx |opublikowany=census.gov |język = en }} </ref>

|gęstość ISO 3166 = 66MX/MEX/484

|utworzenie_sposóbwaluta = [[Niepodległośćpeso meksykańskie|peso]] (MXN)

|od_kogodomena = od [[Hiszpania|Hiszpanii.mx]]

|religia_dominującakod samochodowy = katolicyzmMEX

|waluta_nazwa kod samolotowy = [[peso meksykańskie|peso]]

|waluta_symbolnarodowości = MXN

|kod_ISO terytoria zależne = MX/MEX/484

|kod_samochodowypkb rok = MEX2023

|mapa_obraz pkb na osobę = Mexico12 674{{r|IMF}} [[dolar map.gifamerykański|USD]]

|commons pkb psn rok = Category:Mexico2023

|wikinewspkb psn = Kategoria:Meksyk3 126 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]

|wikisłownikmapa = MeksykMexico map.gif

|pkb_rok alt mapy = 2017

|pkb_ppp_rokkod mapy = 2017

'''Meksyk''' ([[język hiszpański|{{hiszp.]] ''|México''}}, [[język{{W nahuatljęzyku|nah.]] ''|Mēxihco''}}), oficjalnie '''Meksykańskie Stany Zjednoczone''' (hiszp. ''{{K|es|Estados Unidos Mexicanos''}}) – państwo w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]]. Sąsiaduje ze [[Stany Zjednoczone|Stanami Zjednoczonymi]] (na północy), z [[Ocean Spokojny|Oceanem Spokojnym]] (na zachodzie i południu), [[Zatoka Meksykańska|Zatoką Meksykańską]] i [[Morze Karaibskie|Morzem Karaibskim]] (na wschodzie) oraz z [[Gwatemala|Gwatemalą]] i [[Belize]] (na południowym wschodzie).

Meksyk zajmuje powierzchnię prawie 2 mln km², co daje mu pod tym względem 14. miejsce na świecie<ref>[http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2006/Table03.pdf Demographic Yearbook–Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density (United Nations Statistics Division, 2006)].</ref>. Z prawie 130 mln mieszkańców jest 11. krajempaństwem pod względem liczby ludności<ref name=autonazwa1>[http://www.elfinanciero.com.mx/index.php?option=com_k2&view=item&id=52075&Itemid=26 México cierra 2012 con casi 117 millones de habitantes – El financiero – Política y Sociedad (hiszp.)<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. Meksyk jest federacją 31 stanów i stolicy kraju, [[Meksyk (miasto)|Dystryktumiasta FederalnegoMeksyk]], w(do którego2016 składroku wchodziDystryktu stolicaFederalnego<ref>{{Cytuj –|tytuł miasto= [[MeksykLXIV/1SPR-7-2450/95932 (miasto)|Meksyk]]data –= jedno2019-05-29 z|data najgęściejdostępu zaludnionych= miast2024-01-08 |opublikowany = Gaceta Parlamentaria del Senado de la República |url = https://www.senado.gob.mx/65/gaceta_comision_permanente/documento/95932 |język = es |kropka = reforma konstytucyjna zatwierdzona w grudniu 2015 roku, która weszła w życie 5 lutego 2016 roku, zmieniła nazwę "Distrito Federal" na świecie"Ciudad de México".}}</ref>).

Wraz z [[Chile]], [[Kolumbia|Kolumbią]] i [[Kostaryka|Kostaryką]] jest przedstawicielem [[Ameryka Łacińska|Ameryki Łacińskiej]] w [[Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju|OECD]], co było możliwe dzięki silnej pozycji w regionie i ustabilizowanej sytuacji gospodarczej<ref>[http://www.mofa.go.jp/policy/other/bluebook/2006/05.pdf mofa.go.jp].</ref><ref>{{cytuj stronę |url=https://www.bizlatinhub.com/colombia-costa-rica-join-oecd/ |tytuł=Colombia and Costa Rica Join the OECD |opublikowany=bizlatinhub.com |język=en |data dostępu=2022-11-26}}</ref>. Od momentu wejścia do porozumienia o wolnym handlu ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki i [[Kanada|Kanadą]] ([[Północnoamerykański Układ Wolnegoo Wolnym Handlu|NAFTA]]) w 1994 gospodarka Meksyku wkroczyła na ścieżkę dynamicznego rozwoju gospodarczego. W 2000 roku po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat władzę utraciła [[Partia Rewolucyjno-Instytucjonalna|PRI]]. Jej hegemonia została przerwana dopiero po wygranej [[Vicente Fox]]a w wyborach prezydenckich. Meksyk należy do [[Kraje nowo uprzemysłowione|grupy krajów nowo uprzemysłowionych]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.britishcouncil.org/organisation/facts/around-the-world/emerging-powers |tytuł = Emerging powers |opublikowany = British Council |język = en |data dostępu = 2016-01-13 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160415232850/https://www.britishcouncil.org/organisation/facts/around-the-world/emerging-powers |zarchiwizowano = 2016-04-15 }}</ref> oraz należy do państw określanych jako wschodzące potęgi tzw. ''{{K|en|emerging powers''}}<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=38056 | tytuł = Despite Differences, Mexico Comfortable as Emerging Power (ang.) | opublikowany = ipsnews.net | archiwum = https://web.archive.org/web/20080816044329/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=38056 | zarchiwizowano = 2008-08-16}}.</ref><ref>[http://smallcapital.blogspot.com/2009/05/sytuacja-na-giedach-emerging-markets.html Sytuacja na rynkach Emerging Markets (pol.)].</ref>. Według przewidywań banku [[Goldman Sachs]] z 2012 roku, do 2020 roku Meksykańskie Stany Zjednoczone miały się stać siódmą pod względem wielkości gospodarką na świecie<ref>[http://revistafortuna.com.mx/contenido/2012/03/13/mexico-sera-septima-economia-en-2020/ México será séptima economía en 2020 (hiszp.)].</ref> i miały należeć do grupy najszybciej rozwijających się gospodarek. Domniema się, że do 2050 roku państwo ma się stać piątą co do wielkości gospodarką na świecie<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20%2707-goldmansachs.pdf |tytuł = Goldman Sachs Paper No.153, Relevant Emerging Markets |opublikowany = Global Economics |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20130910223910/http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20%2707-goldmansachs.pdf |zarchiwizowano = 2013-09-10 |data dostępu = 2012-02-18 }}</ref><ref>[http://www.eluniversal.com.mx/notas/835374.html Ven a México como séptima economía en 2020 (hiszp.)].</ref><ref>[http://eleconomista.com.mx/columnas/columna-especial-valores/2012/03/15/mexico-2020 El Economista.mx – México 2020 (hiszp.)].</ref>.

Meksyk jest państwem bogatym w surowce mineralne, jednakże z ograniczonym areałem ziemi uprawnej i z gwałtownie rosnącą populacją. Ponad połowa mieszkańców żyje w środkowej części kraju, podczas gdy rozległe rejony na suchej północy i tropikalnym południu są rzadko zaludnione. W ostatnich latach gospodarka kraju w dużej części opiera się na dochodach z [[turystyka|turystyki]] i eksportu [[ropa naftowa|ropy naftowej]]. Wewnętrzna migracja ludności z rejonów wiejskich spowodowała gwałtowny rozrost ośrodków miejskich, w których mieszka obecnie ponad 2/3 ludności. Mimo poprawiających się wskaźników ekonomicznych duża część społeczeństwa w dalszym ciągu pozostaje biedna, co można przypisać częściowo kryzysowi z lat 80 XX w., który przejawiał się wysokawysoką [[inflacja|inflacją]] i ogromnym zadłużeniem zagranicznym.

Meksyk położony jest w jednym z najaktywniejszych [[trzęsienie ziemi|tektonicznie]] obszarów na świecie. Z tego też powodu nie są tu rzadkością trzęsienia ziemi i erupcje [[wulkan]]iczne. [[Pico de Orizaba|Citlaltépetl]] (5636 m n.p.m.) i [[Popocatépetl]] są przykładami aktywności wulkanicznej, która stosunkowo niedawno doprowadziła do ukształtowania powierzchni południowej części kraju. Meksyk leży na zachodnim krańcu [[płyta północnoamerykańska|płyty północnoamerykańskiej]], która styka się z płytami [[płyta pacyficzna|płytą pacyficzną]] i [[płyta karaibska|karaibską]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://geo-mexico.com/?p=6277 |tytuł = Which tectonic plates affect Mexico? |opublikowany = Geo-Mexico |język = en |data dostępu = 2017-06-26}}</ref>. Na styku tych wielkich form geologicznych doszło do znacznego wypiętrzenia się terenu, którego efektem są liczne pasma górskie.

Pod względem geologicznym w Meksyku można wyróżnić osiem głównych regionów. Najważniejszym jest [[Wyżyna Meksykańska]] (północna i środkowa część kraju). Swój początek bierze ona na przesmyku [[Tehuantepec (przesmyk)|Tehuantepec]] i dochodzi do granicy ze Stanami Zjednoczonymi. Wyżyna składa się z zasadniczej środkowej części, od której odchodzą liczne odgałęzienia. Z północy na południe zwiększa się jej średnia wysokość n.p.m. (na północy jest to średnio 1200 m, a na południu przy mieście Meksyk już 2400 m)<ref>[http://www.bartleby.com/65/na/NAmer.html. bartleby.com].</ref>.

[[Plik:Barranca del cobre 2.jpg|thumb|230px|''{{K|es|Barranca del Cobre''}}, [[Chihuahua (stan)|Chihuahua]]]]

Wyżyna Meksykańska jest otoczona przez trzy pasma górskie: [[Sierra Madre Zachodnia|Sierra Madre Zachodnią]]<ref>[[Język hiszpański|Hiszp.]] ''{{K|es|Sierra Madre Occidental''}}.</ref> (na zachodzie), [[Sierra Madre Wschodnia|Sierra Madre Wschodnią]]<ref>[[Język hiszpański|Hiszp.]] ''{{K|es|Sierra Madre Oriental''}}.</ref> (na wschodzie) oraz [[Kordyliera Wulkaniczna|Kordylierę Wulkaniczną]]<ref>[[Język hiszpański|Hiszp.]] ''{{K|es|Cordillera Volcánica Transversal''}}.</ref> (na południu). Najwyższym szczytem Sierra Madre Zachodniej jest [[Cerro Agua Caliente]] (3315 m n.p.m.). Pasmo to zbudowane jest głównie z [[prekambr]]yjskich [[Łupek krystaliczny|łupków krystalicznych]] oraz z [[wapień|wapieni]] i [[piaskowiec|piaskowca]]. Sierra Madre Zachodnia opada stopniowo ku Zatoce Kalifornijskiej. Granice Sierra Madre Wschodniej wyznaczawyznaczają bieg rzeki Rio Grande (na północy) i Kordyliera Wulkaniczna (na południu). Najwyższym szczytem tego pasma jest [[Pena Nevada]] (4054 m n.p.m.). Zbudowane jest głównie z [[mezozoik|mezozoicznych]] i [[trzeciorzęd]]owych wapieni i piaskowców, miejscami przykrytych skałami pochodzenia wulkanicznego. Sierra Madre Oriental opada stromo ku Zatoce Meksykańskiej. Na obszarze Kordyliery Wulkanicznej znajdują się potężne wulkany: Popocatépetl, [[Iztaccíhuatl]] (5286 m n.p.m.) i [[Nevado de Toluca|Toluca]] (4558 m n.p.m.).

[[Plik:Pico Orizaba1.jpg|thumb|left|200px|[[Wulkan]] ''{{K|es|Citlaltépetl''}} (''{{K|es|Pico de Orizaba''}})]]

Przesmyk Tehuantepec, oddzielający Ocean Spokojny od wód Zatoki Meksykańskiej wznosi się na wysokość 270 m n.p.m. Jego środkowa część składająca się z niewysokich wzgórz po obydwu stronach styka się z nadbrzeżnymi równinami. Wyżyny w stanie Chiapas, będące przedłużeniem pasm górskich z [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]], mają formę uskoku otaczającego wysoko położoną dolinę. W kierunku północno-zachodnim leży dolina rzeki [[Grijalva]], pomiędzy nią a Równiną Tabasco znajduje się kilka mniejszych pasm z charakterystycznymi uskokami.

Na północny wschód od Równiny Tabasco znajduje się półwysep [[Jukatan (półwysep)|Jukatan]]. Tworzą go głównie [[skała węglanowa|skały wapienne]], teren jest tu płaski i rzadko przekracza 150 m n.p.m. Z uwagi na węglanowe podłoże wykształcił się tu [[kras (geologia)|kras]], m.in. głębokie jaskinie podziemne, powstałe w wyniku działalności wody oraz tzw. ''{{K|es|cenotas''}} (l.p. ''[[cenote|{{K|es|cenote}}]]'') – [[studnia krasowa|studnie krasowe]], które były dla prekolumbijskich [[Majowie|Majów]] podstawowym źródłem wody.

[[Plik:Agua azul downwards.jpg|thumb|left|200px|''{{K|es|Cataratas de Agua Azul''}}, [[Chiapas]]]]

[[Plik:Montebello 03.jpg|thumb|200px|Park Narodowy ''{{K|es|Lagunas de Montebello''}}]]

Różnice temperatur w wilgotniejszych i tropikalnych częściach Meksyku są niewielkie (rzadko przekraczają 5&nbsp;°C pomiędzy najzimniejszym i najcieplejszym miesiącem). Okres zimowy można tu raczej zdefiniować jako porę deszczową. Na klimat w tym regionie największy wpływ ma położenie nad poziomem morza a poszczególne strefy klimatyczne ułożone są południkowo. Na wysokościach od 0 do 900 m temperatury są wysokie, obszary te są określane nazwą ''{{K|es|tierra caliente''}} ([[język hiszpański|hiszp.]] – gorąca ziemia). Przykładowo [[Veracruz (Veracruz)|Veracruz]] położone nad Zatoką Meksykańską ma średnią dzienną temperatur ok. 25&nbsp;°C. ''{{K|es|Tierra templada''}} (hiszp. – ziemia umiarkowana) obejmuje regiony gdzie wysokość nie przekracza 1800&nbsp;m. W [[Xalapa-Enríquez|Jalapie]] położonej 1400&nbsp;m n.p.m. średnia temperatur wynosi ok. 19&nbsp;°C. ''{{K|es|Tierra fria''}} (hiszp. – zimna ziemia) to obszary sięgające 3300&nbsp;m n.p.m. [[Pachuca]] znajdująca się na wysokości 2400&nbsp;m cechuje się średnią roczną temperatur ok. 15&nbsp;°C. Nad ''{{K|es|terra fria''}} znajdują się jeszcze tzw. ''{{K|es|paramos''}} (górskie pastwiska, na których zalega niekiedy [[śnieg]]), występują one głównie w środkowej części kraju na terenach od 3900 do 4200&nbsp;m n.p.m.

Meksyk jest krajem, w którym opady są w większości rejonów przeważnie niewystarczające. Z wyjątkiem wyżynnych części Sierra Madre Wschodniej i Zachodniej oraz nadbrzeżnej równiny nad Zatoką Meksykańską na tereny powyżej Zwrotnika Raka spada mniej niż 500&nbsp;mm deszczu rocznie. Prawie cały stan Kalifornia Dolna oraz większość [[Sonora (stan)|Sonory]] i [[Chihuahua (stan)|Chihuahua]] otrzymujeotrzymują nie więcej jak 250&nbsp;mm opadów rocznie. Duża część środkowych i południowych regionów kraju cechuje się poziomem opadów poniżej 1000&nbsp;mm rocznie (które występują głównie w okresie od maja do sierpnia). Jedynie obszary obejmujące równinę nad Zatoką Meksykańską oraz przyległe tereny od [[Tampico]] po [[Villahermosa]] oraz [[Chiapas]] i półwysep Jukatan dysponują obfitymi całorocznymi opadami.

Bogate w duże opady deszczu równiny nadbrzeżne, wyżyny [[Chiapas]] oraz południową część półwyspu [[Jukatan (półwysep)|Jukatan]] pokrywa gęsty [[Wilgotny las równikowy|las równikowy]] ([[selva]]). W jego skład wchodzą m.in. szerokolistne drzewa o różnych wysokościach, w tym [[Arekowce|palmy]], cenione ze względu na twarde drewno odmiany ''{{K|es|Bocote''}}, ''{{K|es|Chechen''}} i ''{{K|es|Machichi''}}, a na wybrzeżu [[Namorzyny|mangry]]. W mniej wilgotnych rejonach występują gatunki roślin charakterystyczne dla [[step]]ów i [[sawanna|sawann]].

Takie zwierzęta jak: [[Małpokształtne|małpy]], [[Tapirowate|tapiry]], [[Jaguar amerykański|jaguary]], które są charakterystyczne dla AmerykiAmeryk Środkowej i Południowej, posiadają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Ponadto południowa część kraju ze względu na niewielką gęstość zaludnienia pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt<ref>[http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm conevyt.org.mx].</ref>.

Środkowy i północny Meksyk ze względu na silne oddziaływanie człowieka na środowisko utraciłutraciły swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Jednakże można tu spotkać głównie w parkach i rezerwatach m.in. [[niedźwiedziowate|niedźwiedzie]], [[jeleń|jelenie]], [[puma|pumy]] czy [[Kojot preriowy|kojoty]]. W zimie do Sierra Madre Occidental przybywają liczne grupy [[Kaczkowate|kaczek]] i [[gęsi]]. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występują [[królik]]i, [[węże]] i [[pancernik]]i. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. zagrożonych wyginięciem było 57 gatunków [[ptaki|ptaków]], 72 gatunki [[ssaki|ssaków]], 21 gatunków [[gady|gadów]] i 106 gatunków [[ryby|ryb]].

Wydobycie surowców mineralnych w nowożytnej historii Meksyku zawsze było ważną częścią gospodarki kraju. [[Srebro]] przez długi czas stanowiło najistotniejszą pozycję eksportową; także w chwili obecnej Meksyk jest czołowym producentem tego kruszcu na świecie. Główne ośrodki jego wydobycia koncentrują się na obszarze tzw. „srebrnego pasa”, rozciągającego się od [[Guanajuato]] i [[Zacatecas]] na Mesie Centralnej aż po [[Chihuahua (stan)|Chihuahua]] na Mesie Północnej i [[San Luis Potosí|San Luis Potosi]] na wschodzie. Oprócz srebra pozyskuje się w tym rejonie również: [[cynk]], [[ołów]], [[rtęć]], [[antymon]], [[mangan]] i [[kadm]].

Złoża [[żelazo|żelaza]] znajdują się na terenie stanu [[Durango (stan)|Durango]], ich eksploatacja została zapoczątkowana w pierwszej połowie XX w. Dzięki nim możliwe było uruchomienie licznych hut, które przyczyniły się do rozwoju przemysłu w [[Monterrey]]. Największym zagłębiem [[Węgiel kamienny|węgla kamiennego]] jest ''{{K|es|Sabinas''}} (na północ od Monterrey), tutejszy węgiel ze względu na dużą kaloryczność jest wykorzystywany do produkcji [[koks]]u. Niedaleko [[Santa Rosalía]] ([[Kalifornia Dolna]]) pod koniec XIX w. odkryto bogate pokłady [[miedź|miedzi]], jednakże zostały one już praktycznie wyczerpane. W chwili obecnej największe ilości miedzi wydobywa się niedaleko Cananea i La Caridad w północnej części stanu [[Sonora (stan)|Sonora]].

Od połowy lat 70 XX w. głównym surowcem [[eksport]]owym Meksyku jest [[ropa naftowa]]. Prawie 70% dochodów z eksportu kraju pochodzi właśnie ze sprzedaży ropy naftowej, która jest dostarczana głównie do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Pierwsze szyby naftowe w Meksyku powstały na początku XX w. koło [[Tampico]] nad Zatoką Meksykańską. Z biegiem czasu odkrywano kolejne pola naftowe, w szczególności koło przesmyku [[Tehuantepec (przesmyk)|Tehuantepec]]. Do momentu nacjonalizacji przedsiębiorstw naftowych w 1938 ogromna większość wydobycia była kierowana za granicę. W 1938 utworzony został [[Pemex]] (''{{K|es|Petróleos Mexicanos''}}) – spółka państwowa, której zadaniem jest poszukiwanie, produkcja i handel ropą naftową i [[gaz ziemny|gazem ziemnym]].

Najwięcej działających [[platforma wiertnicza|platform wiertniczych]] jest w [[Zatoka Meksykańska|Zatoce Meksykańskiej]]. Główne pola naftowe to: ''{{K|es|Poza Rica''}} (niedaleko [[Tuxpan]]), ''{{K|es|Tampico-Misantla''}} oraz wybrzeże w stanach Chiapas i Tabasco. Główne rejony wydobycia [[gaz ziemny|gazu ziemnego]] są położone koło [[Reynosa|Reynosy]] w północno-wschodniej części kraju oraz w okolicach regionu Chiapas-Tabasco. Meksyk w dalszym ciągu posiada jeszcze duże rezerwy nieeksploatowanych złóż ropy i gazu.

[[Plik:El Tajín 1.jpg|thumb|upright|''{{K|es|El Tajín''}}, [[Veracruz (stan)|Veracruz]]]]

[[Plik:Azteken-Menschenopfer.jpg|thumb|[[Aztekowie]] składają [[Ofiary z ludzi|ofiarę z ludzi]]. Ilustracja z [[Kodeks Florentino|Kodeksu Florentino]]]]

Historia Meksyku jako niepodległego państwa ma swój początek 24 sierpnia 1821 r., kiedy to po trwającej ponad 10 lat wojnie o niepodległość wojska hiszpańskie zostały pokonane przez oddziały [[Kreole|kreolskie]] pod dowództwem [[Augustyn I|Augustyna I]], a wicekról [[Juan Ruiz de Apodaca]] musiał abdykować. Na terenach współczesnego Meksyku istniało kilka [[Sztuka prekolumbijska|cywilizacji prekolumbijskich]], m.in. [[Olmekowie]], [[Zapotekowie]], [[Majowie]], [[Toltekowie]] i najbardziej znani – [[Aztekowie]]. Ci ostatni stworzyli potężne imperium ze stolicą w [[Tenochtitlán]] (czyt. tenocztitlan), położoną w miejscu obecnego [[Meksyk (miasto)|Miastamiasta Meksyk]]. Państwo Azteków istniało od ok. połowy XIII w. do 1521 r. i obejmowało w szczytowym okresie potęgi znaczną część tzw. [[Mezoameryka|Mezoameryki]].

Cywilizacja i imperium Azteków zostały podbite i zniszczone przez [[Hiszpania|hiszpańskich]] [[konkwista]]dorów pod wodzą [[Hernán Cortés|Hernána Cortésa]] w latach 1518–1521. Dzięki przebiegłości, wykorzystaniu wewnętrznych słabości państwa Azteków, przewadze uzbrojenia i dużej dozie szczęścia, stosunkowo niewielkie siły konkwistadorów, liczące ok. 600 osób, zdołały opanować imperium posiadające początkowo kilkusettysięczną<ref>Oceny historyków co do wielkości azteckiej armii różnią się znacznie. Aztekowie w prowadzonych przez siebie wojnach używali niewielkich, liczących kilkuset wojowników, kontyngentów, ale spotykano też armie liczące kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy ludzi.</ref> armię.

Po podboju Azteków na terenie współczesnego Meksyku utworzone zostało hiszpańskie wicekrólestwo [[Nowa Hiszpania]]. Ogromną rolę w tym okresie odgrywał [[Kościół katolicki]], a zwłaszcza [[jezuici]], którzy stworzyli zręby systemu edukacji, pomocy społecznej i położyli podwaliny pod rozwój kulturalny kraju. W tym czasie doszło do wymieszania się ludności pochodzącej z Hiszpanii z miejscowymi [[Indianie|Indianami]] i czarnymi niewolnikami sprowadzanymi z [[Afryka|Afryki]]. PodstawąPodstawami gospodarki byłobyły wówczas wydobycie [[srebro|srebra]] i rolnictwo. Władzę w państwie sprawowali rodowici Hiszpanie, z którymi silnie konkurowali urodzeni na miejscu biali, zwani [[Kreole|Kreolami]]. Ludność mieszana rasowo ([[Metys]]i) i Indianie stanowili podstawową siłę roboczą i tworzyli dolne warstwy społeczeństwa.

W 1877 roku, już po śmierci Juáreza, władzę przejął [[Porfirio Díaz|Porfirio Diaz]], który sprawował dyktatorskie rządy aż do 1911 roku, kiedy stracił władzę i udał się na wygnanie na skutek wzrastającego oporu społeczeństwa i wzrostu znaczenia opozycji. Władzę po nim objął [[Francisco Madero]]. Od tego momentu zaczęłazaczęły się destabilizacja kraju, chaos polityczny i przewroty wojskowe. W międzyczasie w 1917 przyjęto nową, liberalną konstytucję, która jednak nie pomogła krajowi wyjść z kryzysu.

Po wyborze [[Plutarco Elías Calles|Plutarco Elíasa Callesa]] na prezydenta w 1923 r. rozpoczęła się długa era rządów ''{{K|es|Partido Revolucionario Institucional''}} (PRI) – [[Partia Rewolucyjno-Instytucjonalna|Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej]], która rządziła metodami autorytarnymi praktycznie aż do wyborów prezydenckich w 2000 roku. Partia ta początkowo miała charakter lewicowo-populistyczny. Opowiadała się za reformą rolną i nacjonalizacją przemysłu, później jednak jej program coraz bardziej ewoluował w kierunku rządów technokratów i zwolenników gospodarki wolnorynkowej. W latach 30. XX wieku Meksyk zaczął eksploatować duże zasoby [[ropa naftowa|ropy naftowej]] i, w czasach prezydentury [[Lázaro Cárdenas del Río|Lázaro Cárdenasa]], stał się ważnym eksporterem tego surowca. W czasie II wojny światowej, pod wpływem USA, Meksyk dołączył do aliantów i wypowiedział wojnę państwom Osi. Wielu Meksykanów walczyło wówczas w szeregach [[United States Army]].

Po II wojnie światowej Meksyk przeżył kilka kryzysów gospodarczych, cały czas pozostając pod rządami PRI. Po kryzysie z 1976 roku PRI radykalnie zmieniła politykę gospodarczą, otwierając kraj na kapitał zagraniczny. Do władzy zaczęli dochodzić młodzi, żądni sukcesu działacze partyjni, którzy w większości zostali wykształceni w USA. W 1988 roku nastąpił rozłam w PRI. W wyborach prezydenckich startowało dwóch kandydatów wywodzących się z tej partii. Wybory „wygrał” w niezbyt jasnych okolicznościach oficjalny kandydat PRI [[Carlos Salinas de Gortari]], który okazał się zręcznym politykiem. Dzięki niemu Meksyk odzyskał równowagę ekonomiczną, a w 1992 roku podpisał ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą umowę dającą początek [[Północnoamerykański Układ Wolnegoo Wolnym Handlu|Północnoamerykańskiemu Porozumieniu Wolnego Handlu]] (NAFTA).

Na przełomie marca i kwietnia 2009 roku w Meksyku wybuchła [[Pandemiapandemia grypy A/H1N1 w latach 2009–2010|epidemia grypy H1N1]].

W 2014 roku w kraju pojawiły się kontrowersje, kiedy rząd Enrique Peña Nieto nakazał porwanie, torturowanie i zamordowanie 43 studentów z miasta Ayotzinapa. <ref>{{cytuj stronę|url = https://www.wprost.pl/amp/10252686/meksyk-tajemnicze-zaginiecie-43-studentow.html|tytuł = Po akcji policji 43 studentów zaginęło jednej nocy bez śladu. Wraca sprawa z 2014 roku|opublikowany = wprost.pl|data = 2019-09-20}}</ref>.

Ze względu na znaczące różnice w środowisku geograficznym, strukturę rasową i sieć osadniczą, w Meksyku doszło do wytworzenia się zwartych regionów kulturowych. Kraj można podzielić na [[Hiszpania|hiszpańsko]]-[[metys]]ką [[Strony świata|północ]] i [[Indianie|indiańskie]] [[południe]]. Podział ten przypomina podobną sytuację w czasach prekolumbijskich, gdziegdy również na obszarze Mesy Centralnej i na południu istniały rozwinięte cywilizacje, natomiast na północy funkcjonowała bardziej prymitywna kultura grup zbieracko-myśliwskich.

[[Plik:Torero.jpg|thumb|left|200px|[[Korrida|Walka z bykami]], [[Aguascalientes]]]]

W południowym Meksyku bardziej widoczne są ślady wielkich cywilizacji prekolumbijskich. Najprężniejszym ich ośrodkiem był środkowy Meksyk (Mesa Centralna i sąsiednie wyżyny). Prym wiedli [[Aztekowie]], chociaż istniało tu wiele innych mniejszych plemion. Po przybyciu Hiszpanów sytuacja nie uległa istotnej zmianie – było to nadal centrum Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. Region ten stał się ośrodkiem gospodarczym [[Nowa Hiszpania|Nowej Hiszpanii]]. Duże zagęszczenie ludności sprawiło, że mogła tu rozkwitnąć uprawa roli wymagająca dużej liczby siły roboczej. Doszło do integracji miejscowych Indian z białymi przybyszami oraz z czarnymi niewolnikami. Pierwotni mieszkańcy przetrwali tylko w nielicznych enklawach (np. [[Michoacán]], [[Mezquital]] czy [[Toluca]]), ich obecność silnie kontrastuje z przeludnionym i silnie zurbanizowanym mieściemiastem Meksyk.

Rejon Balsas jest rzadko zaludniony z uwagi na gorący i suchy klimat. GłównymGłównymi zajęciemzajęciami ludności pozostajepozostają tu hodowla oraz ekstensywna uprawa roli.

Południowe wyżyny obejmujące większość stanów: [[Michoacán]], [[Guerrero]] i [[Oaxaca]] są słabo rozwinięte gospodarczo, co przekłada się na niski stopień zamożności. Tutaj też w największej liczbie koncentruje się ludność indiańska ([[Zapotekowie]], [[Mistekowie]]), która zajmuje niewielkie gospodarstwa rolne i posługuje się tradycyjnymi metodami uprawy roli. Jedynie nadbrzeżne kurorty turystyczne ([[Acapulco]], [[Puerto Escondido (Oaxaca)|Puerto Escondido]]) wyróżniają się na tle powszechnie panującego tu ubóstwa.

Centrum dawnej cywilizacji [[Majowie|Majów]] na [[Jukatan (półwysep)|Jukatanie]] nadal pozostaje „indiańskie”. Region ten słynie z licznych stanowisk [[archeologia|archeologicznych]] ([[Chichén Itzá]] i [[Uxmal]] i [[Tulum]]). Pod koniec XIX w. w [[Mérida (Meksyk)|Méridzie]] – jedynym większym mieście w tej części kraju rozkwitła produkcja [[agawa|agawy]] (''{{K|es|henequen''}}) co doprowadziło do rozkwitu gospodarczego. W tropikalnych lasach deszczowych prymitywne rolnictwo i zbieractwo dajedają utrzymanie niewielkim społecznościom zamieszkującym ten rejon Jukatanu.

[[Guadalajara]] jest drugim pod względem poziomu zurbanizowania rejonem państwa. Ma ona bardziej tradycyjny niż stolica charakter, zarówno pod względem zabudowy, jak i wyglądu. Guadalajara jest stolicą stanu [[Jalisco]], a jej wpływ gospodarczy rozciąga się na cały region zachodni. Guadalajara jest ważnym ośrodkiem handlowym i przemysłowym. ZnajdujeZnajdują się tu m.in. uniwersytet, akademia medyczna oraz wiele innych szkół, co sprawia, że jest ważnym centrum kulturalnym i oświatowym.

[[Monterrey]] z kolei rozwinęło się jako ośrodek przemysłowy (głównie hutniczy). Miasto jest stosunkowo młode (gwałtowna rozbudowa sięga początków XX w.) i pozbawione cennych zabytków architektonicznych. Przyczyną powstania licznych tu hut stali było istnienie blisko położonych złóż [[węgiel kamienny|węgla kamiennego]] (zagłębie ''{{K|es|Sabinas''}}), a oprócz hut istnieje szereg innych zakładów z gałęzi przemysłu ciężkiego. Monterrey jest ostoją [[Partia Akcji Narodowej (Meksyk)|Partii Akcji Narodowej]] i twierdzą politycznego konserwatyzmu.

|01 || [[Meksyk (miasto)|Aglomeracja Meksyku]] || style="text-align:right" | 19 231 829

|02 || [[Guadalajara|Aglomeracja Guadalajary]] || style="text-align:right" | 4 095 853

|03 || [[Monterrey|Aglomeracja Monterrey]] || style="text-align:right" | 3 664 331

|04 || [[Puebla (miasto)|Puebla-Tlaxcala]] || style="text-align:right" | 2 109 049

|05 || [[Toluca|Aglomeracja Toluca]] || style="text-align:right" | 1 610 786

|06 || [[Tijuana]] || style="text-align:right" | 1 483 992

|07 || [[León (GuanajuatoMeksyk)|León]] || style="text-align:right" | 1 425 210

|08 || [[Ciudad Juárez|Juárez]] || style="text-align:right" | 1 313 338

|09 || [[Comarca Lagunera|La Laguna]] || style="text-align:right" | 1 110 890

|10 || [[San Luis Potosí (miasto)|San Luis Potosí]] || style="text-align:right" | 957 753

|11 || [[Santiago de Querétaro]] || style="text-align:right" | 918 100

|12 || [[Mérida (Meksyk)|Mérida]] || style="text-align:right" | 897 740

|13 || [[Mexicali]] || style="text-align:right" | 855 962

|14 || [[Aguascalientes]] || style="text-align:right" | 805 666

|15 || [[Tampico]] || style="text-align:right" | 803 196

|16 || [[Culiacán]] || style="text-align:right" | 793 730

|17 || [[Cuernavaca]] || style="text-align:right" | 787 556

|18 || [[Acapulco]] || style="text-align:right" | 786 830

|19 || [[Chihuahua (miasto)|Chihuahua]] || style="text-align:right" | 784 882

|20 || [[Morelia]] || style="text-align:right" | 735 624

|21 || [[Saltillo (Coahuila)|Saltillo]] || style="text-align:right" | 725 259

|22 || [[Veracruz (Veracruz)|Veracruz]] || style="text-align:right" | 702 394

|22 || [[Villahermosa]] || style="text-align:right" | 644 629

|23 || [[Hermosillo]] || style="text-align:right" | 707 890

|24 || [[Reynosa]]-[[Tamaulipas|Río Bravo]] || style="text-align:right" | 633 730

|25 || [[Cancún]] || style="text-align:right" | 586 288

|[[Majowie]]

|[[Zapotekowie]]

|[[Otomi|Otomí]]

|[[Totonakowie]]

Pierwszymi [[Polacy|Polakami]] w Meksyku byli przybyli tu w XVII wieku misjonarze. W latach 1863–1865 prawie 2 tysiące Polaków służyło we francuskiej armii interwencyjnej, która miała na celu osadzenie na tronie cesarza [[Maksymilian I (cesarz Meksyku)|Maksymiliana]]. Obecna Polonia meksykańska ukształtowała się głównie w pierwszej połowie XX w., a zwłaszcza w okresie międzywojennym gdy do Meksyku przybyło kilka tysięcy Polaków. Polacy zamieszkują głównie rejon Dystryktumiasta FederalnegoMeksyk, środkową część kraju i stanowią nieliczną mniejszość.

Oprócz hiszpańskiego w użyciu sąjest 6368 językijęzyków indiańskierdzennych (nie licząc wielu ich wariantów, często bardzo odległych), które posiadają status „języka narodowego” zagwarantowany przez Ogólną Ustawę Praw Językowych. 80% Meksykanów, którzy posługują się językami indiańskimi zna również język hiszpański. Najpowszechniejszym językiem tubylczym jest [[język nahuatl|nahuatl]] (ok. 1,6 mln użytkowników, 1/4 wszystkich Indian). Kolejnym językiem jest [[język maya]] (używany przez 13% populacji indiańskiej), później są: [[język zapotecki|zapotecki]] (7%) i [[język mixtec|mixtec]] (7%). Żaden z pozostałych języków nie jest używany przez więcej niż 5% Indian.

Hiszpanie po przybyciu do Meksyku, oprócz gwałtownej eksploatacji Indian, prowadzili również szeroko zakrojoną akcję misyjną wśród tubylców. Oprócz ewangelizacji władze kolonialne nałożyły zakaz wyznawania jakichkolwiek innych religii niż katolicyzm. Wszystko to sprawiło, że [[Meksykanie]] są współcześnie społeczeństwem bardzo jednolitym pod względem religijnym, z dominującym [[kościół łaciński|Kościołem Rzymskokatolickim]]. W praktyce jednak, w szczególności w rejonach wiejskich praktykowanie katolicyzmu odbiega znacząco od jego odmianyodmian europejskiej i miejskiej. Na prowincji przetrwałoprzetrwał szereg zwyczajów, które były tolerowane przez [[misjonarz]]y i zostały niejako włączone do praktyk chrześcijańskich.

Spis powszechny przeprowadzony w 2020 r. przez [[Narodowy Instytut Statystyki i Geografii]] (INEGI) wskazał [[Kościół łaciński|rzymskokatolicyzm]] jako główną religię obejmującą 77,7% populacji (82,7% w 2010), podczas gdy 11,2% zadeklarowało należność do innych kościołów [[chrześcijaństwo|chrześcijańskich]] – w tym bezdenominacyjnych (5,4%), [[ewangelikalizm|ewangelikalnych]] i [[pentekostalizm|zielonoświątkowych]] (2,8%), [[świadkowie Jehowy|świadków Jehowy]] (1,2%), [[Kościół Adwentystów Dnia Siódmego|adwentystów dnia siódmego]] (0,63%), [[mormonimormonizm|mormonów]] (0,27%) i innych [[protestantyzm|protestanckich]] (0,87%). 2,5% osób zadeklarowało się jako wierzący, lecz bez przynależności religijnej, 8,5% wskazało brak religii lub się nie określiło (7,4% w 2010) i 0,2% wyznawało inną religię<ref>{{Cytuj |tytuł = Censo de Población y Vivienda 2020. Tabulados del Cuestionario Básico |data dostępu = 2021-04-17 |opublikowany = www.inegi.org.mx |url = https://www.inegi.org.mx/programas/ccpv/2020/}}</ref>.

W ostatnich latach w Meksyku nasila się obecność chrześcijaństwa postdenominacyjnego silnie zakorzenionego w przebudzeniach ewangelicznych i zielonoświątkowych ostatniego stulecia<ref>{{Cytuj |tytuł = Cristianismo postdenominacional, movimientos emergentes y deconstrucción religiosa en el Norte de México |data dostępu = 2021-04-17 |opis = str. 8 |opublikowany = www.colef.mx |url = https://www.colef.mx/posgrado/tesis/20161370/ |język = es}}</ref>. Wzrasta także odsetek osób bez przynależności religijnej.

Podział wyznaniowy według ''{{K|en|Operation World''}} w 2010 roku<ref>{{Cytuj stronę |url = https://books.google.pl/books?id=6EOsBQAAQBAJ&pg=PA579&lpg=PA579&dq=Mexico+Operation+World+110645154&source=bl&ots=gn8PrnnRbv&sig=uracNHjdTtWJbzpBIlqp9UwCN7c&hl=pl&sa=X&ved=0CDgQ6AEwA2oVChMI24G239_dxgIVgUlyCh0cMAwv#v=onepage&q=Mexico%20Operation%20World%20110645154&f=false |tytuł = Mexico |data = |opublikowany = Operation World, 2010 |data dostępu = 2015-07-15}}</ref>:

Wewnętrzna migracja ludności doprowadziła do nierównomiernego zaludnienia kraju. Duże liczby małorolnych chłopów z prowincji i małych miasteczek przeniosły się do miast. Szacuje się, że już 70% wszystkich Meksykanów żyje w miastach, z tego 50% w miastach, których liczba mieszkańców wynosi więcej niż 50 tys. Gwałtownie z drugiej strony spadła liczba ludności na terenach wiejskich. Przy czym jest to spadek tylko procentowy natomiast w liczbach bezwzględnych z uwagi na wysoką migrację obecnie liczba ludności na wsi utrzymuje się na mniej więcej tym samym poziomie. PrzyczynąPrzyczynami takiego stanu rzeczy jestsą niedostatek ziemi rolnej i brak pozarolniczych miejsc pracy.

Poziom przestępczości jest szczególnie wysoki w dużych miastach<ref>[http://www.nationmaster.com/country/mx-mexico/cri-crime nationmaster.com].</ref>. Duże różnice społeczne i polaryzacja pod względem ekonomicznym są jednym z czynników odgrywających dużą rolę we wzroście liczby popełnianych przestępstw. Ponadto wymiar sprawiedliwości działa opieszale i nieskutecznie, co skutkuje stosunkowo niewielkim odsetkiem osób [[areszt]]owanych, a następnie skazanych. W celu walki z gangami narkotykowymi Stany Zjednoczone nawiązały z Meksykiem szeroko zakrojoną współpracę. Negatywny wpływ na zwalczanie przestępczości ma fakt, iż niektórzy policjanci pozostają na usługach [[Kartel narkotykowy|karteli narkotykowych]]. Nawet wprowadzenie wojska do walki z gangami nie okazało się skuteczną metodą na ich wyeliminowanie. W ostatnich latach coraz bardziej wzrasta liczba zabójstw na tle porachunków mafijnych, wzmaga się także liczba ataków na policjantów. Oprócz narkotyków kolejnąkolejnymi sferąsferami działalności przestępczej pozostajepozostają handel ludźmi i przerzucanie emigrantów do USA<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.pgr.gob.mx/Combate%20a%20la%20Delincuencia/Agencia%20Federal%20de%20Investigacion/Agencia%20Federal%20de%20Investigacion.asp |tytuł = Agencia Federal de Investigación |język = es |opublikowany = Procuraduría General de la República, México |archiwum = https://web.archive.org/web/20120718220916/http://pgr.gob.mx/Combate%20a%20la%20Delincuencia/Agencia%20Federal%20de%20Investigacion/Agencia%20Federal%20de%20Investigacion.asp |zarchiwizowano = 2012-07-18 |data dostępu = 2012-07-03 }}</ref>.

Najsilniejszym [[Kartel narkotykowy|kartelem narkotykowym]] w Meksyku jest Sinaloa Cartel<ref name="konflikty.wp.pl">{{Cytuj stronę |url = http://konflikty.wp.pl/kat,122594,page,2,title,Szef-szefow-ucinal-glowy-ofiarom-w-koncu-sam-zginal,wid,11801279,wiadomosc.html?ticaid=1fac6 |tytuł = Szef Szefów |autor = Michał Staniul |data = 2009-12-23 |opublikowany = Wirtualna Polska |data dostępu = 2012-12-09 |archiwum = https://web.archive.org/web/20141226222257/http://konflikty.wp.pl/kat,122594,page,2,title,Szef-szefow-ucinal-glowy-ofiarom-w-koncu-sam-zginal,wid,11801279,wiadomosc.html?ticaid=1fac6 |zarchiwizowano = 2014-12-26 }}</ref>. Kartelem tym kieruje Joaquín Guzmán Loera, który dzięki handlowi narkotykami dorobił się znacznej fortuny, miesięcznik [[Forbes]] w 2011 wymienił go na 10. miejscu wśród najbogatszych ludzi Meksyku<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.forbes.com/profile/joaquin-guzman-loera/ |tytuł = Joaquin Guzman Loera |praca = 2011 |opublikowany = Forbs |data dostępu = 2012-12-09}}</ref>. Sinaloa Cartel działa głównie w centrum i na północy Meksyku. Inne silne [[Kartel narkotykowy|kartele narkotykowe]] to między innymi: El Golfo Cartel, Juárez Cartel, Tijuana Cartel, Los Zetas Cartel, La Familia Michoacana Cartel. Kartele narkotykowe prowadzą między sobą [[Wojny narkotykowe w Meksyku|wojny narkotykowe]], które co roku pochłaniają tysiące ofiar<ref name="konflikty.wp.pl" />.

Od czasów [[rewolucja meksykańska|rewolucji]] z 1910 w Meksyku zauważalne stało się osłabienie obecności obcego kapitału przy jednoczesnym utrzymaniu stosunkowo wysokiego wzrostu gospodarczego. Kolejną cechą gospodarki meksykańskiej jest duży udział sektorasektorów publicznego oraz mieszanego (partnerstwo sektora prywatnego z państwowym). Państwo posiada liczne mechanizmy regulacyjne, przez które może oddziaływać na rynek, są to m.in. różne licencje, pozwolenia, kwoty produkcyjne czy chociażby ceny urzędowe. Ponadto istnieją ograniczenia w inwestowaniu kapitału prywatnego w pewne branże. Przykładem takich restrykcji może być przede wszystkim działalność naftowa i rafineryjna, telekomunikacyjna czy energetyczna, gdzie państwo pozostaje praktycznie monopolistą. Rząd federalny stara się także uniemożliwiać przedsiębiorstwom zagranicznym przejęcie kontroli nad ubezpieczeniami, leśnictwem i górnictwem i wieloma innymi strategicznymi sektorami gospodarki.

Meksyk należy do grupy krajów rozwijających się. W latach 1960–1980 [[Produkt krajowy brutto|PKB]] wzrósł o ponad 150%. Przy równoczesnej eksplozji demograficznej wzrost gospodarczy w tym okresie wynosił średnio 7%, co jest bardzo dobrym wynikiem na tle innych państw Ameryki Łacińskiej. Usługi odpowiadają za około 50% dochodu narodowego, przemysł stanowi 25%, a rolnictwo ok. 10%. Poziom PKB względem siły nabywczej stawia Meksyk na 12. miejscu na świecie<ref>[http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP_PPP.pdf worldbank.org].</ref>. W ostatnich latach Meksyk przoduje wśród krajówpaństw Ameryki Łacińskiej pod względem wartości nominalnej PKB (8,340 $), zajmując w tym rankingu drugie miejsce<ref>[http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GNIPC.pdf worldbank.org].</ref>. Wydaje się, że kraj podźwignął się z kryzysu ekonomicznego z 1994 i nie opiera się wyłącznie na eksporcie surowców.

Gwałtowny „boom” gospodarczy, który rozpoczął się w latach 70. był podtrzymywany przez rosnące dochody z drożejącej [[Ropa naftowa|ropy]], które umożliwiały duże inwestycje w sektorzesektorach publicznym i prywatnym. Napływ kapitału przełożył się na nowe miejsca pracy i rozszerzenie bazy dla rynku towarów i usług. Drugą stroną szybkiego rozwoju kraju było rosnące zadłużenie w prywatnych bankach i instytucjach finansowych z zagranicy. Dodatkowo na początku lat 80. doszło do spadku cen ropy naftowej co wywołało głęboki kryzys ekonomiczny.

Rząd został zmuszony do rozluźnienia polityki celnej i wprowadzenia większej swobody gospodarczej w celu pobudzenia wymiany handlowej, przyciągnięcia inwestorów zagranicznych i pobudzenia przedsiębiorczości. W pierwszej połowie lat 90. miał miejsce umiarkowany wzrost PKB. Jednakże poważne zagrożenie zaczęło stanowić przewartościowanie peso w stosunku do dolara<ref>[http://www.mexicomaxico.org/Voto/SobreVal02.htm Valuación Peso Dolar 1970–2006].</ref>. Dewaluacja peso przeprowadzona w 1994 doprowadziła z kolei do gwałtownego spadku wartości krajowej waluty. W reakcji na to z Meksyku szerokim strumieniem zaczął odpływać kapitał. Tym samym gospodarka meksykańska znalazła się na skraju głębokiego załamania ekonomicznego. W reakcji na to Stany Zjednoczone zdecydowały się udzielić pomocy w postaci [[pożyczka|pożyczki]] w celu ratowania słabnącego peso. Jak się później okazało, kryzys gospodarczy z lat 1994–1996 był najpoważniejszy w kraju od czasów wielkiej depresji z lat 30. Doprowadził do wzrostu ubóstwa i spadku poziomu życia dużej części Meksykanów. PKB w latach 1994–1995 spadłospadł o 6,2%<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.imef.org.mx/NR/rdonlyres/F722BEDD-A8DE-49BA-AF4F-1A00889CE618/1192/CAPITULOI1.pdf |tytuł = Desempeño Histórico 1914–2004 |archiwum = https://web.archive.org/web/20070314202223/http://www.imef.org.mx/NR/rdonlyres/F722BEDD-A8DE-49BA-AF4F-1A00889CE618/1192/CAPITULOI1.pdf |zarchiwizowano = 2007-08 |data dostępu = 2016-01-12}}</ref>.

W nowe stulecie Meksyk wkroczył z nieco mocniejszą ekonomią, którą napędzanapędzają w dużej części przemysł oraz górnictwo. Nie bez znaczenia dla poprawy sytuacji gospodarczej było wstąpienie Meksyku do [[Północnoamerykański Układ Wolnegoo Wolnym Handlu|NAFTA]] – Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu. Meksyk pozostaje nadal bardzo uzależniony od sytuacji ekonomicznej Stanów Zjednoczonych. W 2005 PKB Meksyku wyniósł 768,4 mld dolarów<ref>Crandall, R (September 30, 2004), „Mexico’s Domestic Economy”.</ref>.

Rolnictwo ma 10 -procentowy udział w wytwarzanym dochodzie narodowym i daje zatrudnienie ok. jednej czwartej ludności w wieku produkcyjnym. Znacząca część sektora rolniczego opiera się na tradycyjnych metodach gospodarowania, w szczególności w biedniejszych regionach zamieszkanych przez [[Indianie|Indian]]. Produkcja rolna w takich rejonach bazuje głównie na [[kukurydza|kukurydzy]], [[fasola|fasoli]], uprawianych często na ziemi należącej do wspólnot gminnych. Taki system cechuje się wysokim zapotrzebowaniem na siłę roboczą i niską wydajnością. Z ogólnego areału ziemi rolnej grunty orne i [[sad]]y zajmują 12% powierzchni kraju a [[łąka|łąki]] i [[pastwisko|pastwiska]] – 37%.

Jednym ze skutków rewolucji 1910 r. była reforma ziemska, która zaowocowałzaowocowała wprowadzeniem tzw. systemu ''{{K|es|ejido''}}. W momencie wybuchu rewolucji ogromna część chłopów praktycznie nie posiadała własnej ziemi i pracowała u bogatych posiadaczy ziemskich na [[hacjenda]]ch. Konstytucja z 1917 zawierała postanowienia nakładające ograniczenia na maksymalną wielkość jednego gospodarstwa rolnego. Przepisy te dawały możliwość wywłaszczania i podziału uzyskanej w ten sposób ziemi pomiędzy bezrolnych chłopów. Małe obszarowo działki zostały oddane we wspólne użytkowanie niewielkim społecznościom, z których członkowie korzystali indywidualnie (ziemia uprawna) lub wspólnie (pastwiska, lasy). Późniejsze zmiany przyniosły powstanie lokalnych wspólnot pod nazwą ''{{K|es|ejidos''}}. Pod koniec lat 30. XX w. większość z hacjend upadła (utrzymały się głównie na pasterskiej północy). Reforma rolna doprowadziła do powstania licznych małych gospodarstw, których powierzchnia najczęściej wynosiła od 4 do 8&nbsp;ha. Mimo że duża część ich produkcji jest wykorzystywana na własne potrzeby to znaczna ilość trafia również do mieszkańców miast i osad nierolniczych. [[Kukurydza]] pozostaje tam podstawową rośliną uprawną, ale istnieje również na niewielką skalę chów zwierząt<ref>{{Cytuj stronę | url = http://dgcnesyp.inegi.gob.mx/bdiesi/bdie.html | tytuł = Banco de Información Económica BIE | opublikowany = dgcnesyp.inegi.gob.mx | archiwum = https://web.archive.org/web/20070218131349/http://dgcnesyp.inegi.gob.mx/bdiesi/bdie.html | zarchiwizowano = 2007-02-18}}.</ref>.

Gospodarstwa rolne nastawione na produkcję towarową są najliczniejsze w rejonie [[Zatoka Meksykańska|Zatoki Meksykańskiej]], wyżyn [[Chiapas]], nawadnianych części na północy i północnym zachodzie kraju oraz [[Guanajuato]] ([[Mesa Centralna]]). Rośliny tropikalne już od czasów kolonialnych uprawia się na nadbrzeżnej równinie przy Zatoce Meksykańskiej i przyległych terenach. Obecnie uprawy rozciągają się również bardziej na południowy wschód od [[Tampico]] do Chiapas aż po wschodnie zbocza [[Sierra Madre Wschodnia|Sierra Madre Wschodniej]]. [[Kawa]] i [[cukrowiec lekarski|trzcina cukrowa]] pod względem areału i dochodowości mają największe znaczenie. Produkty te wystarczają na zaspokojenie krajowych potrzeb a duże nadwyżki są przeznaczane na eksport.

PółnocnaCzęści północna i północno-zachodnia część kraju cechujecechują się dużą skalą wykorzystania [[Irygacja (rolnictwo)|irygacji]] w rolnictwie. Nawadniane są przede wszystkim uprawy bawełny. Duże projekty irygacyjne zaczęły być realizowane w regionie już od lat 30. Plan „Laguna” przeprowadzony niedaleko miasta [[Torreón]] był jednym z pierwszych, mających na celu doprowadzenie wody na te skąpe w opady tereny. Pozyskane dla rolnictwa ziemie były oddawane [[ejidos]], które uprawiały bawełnę za pomocą zmechanizowanych metod. Z kolei w okolicach [[Chihuahua (stan)|Chihuahua]] zrealizowano plan „Las Delicias”, który umożliwił powiększenie areału [[pszenica|pszenicy]]. Pomimo powstania nowych terenów rolnych gwałtowny przyrost ludności sprawia, że Meksyk pozostaje importerem zboża od lat 80.

W dolinach rzek [[Fuerte]] i [[Yaqui (rzeka)|Yaqui]] w latach 40. przeprowadzono program odzyskania zasolonych gleb na potrzeby nowych upraw. Podobne prace prowadzono również na terenach sięgających do [[Hermosillo]] na północy i do [[Culiacán]] na południu. Większość z tych obszarów została powierzona spółdzielniom – ''{{K|es|ejido''}}, część natomiast znajduje się w prywatnych rękach. W regionie stanu [[Sinaloa]] [[pszenica]] odgrywa najistotniejszą rolę, jest to jeden z największych ośrodków uprawy tego zboża. Oprócz tego północno-zachodnie rejony Meksyku są wykorzystywane do zbiorów bawełny, warzyw i roślin oleistych. Duża część warzyw takich jak [[pomidor]]y czy [[sałata]] jest eksportowana do Stanów Zjednoczonych. [[Dolina Mexicali]] stanowi natomiast ważny ośrodek upraw roślin włókienniczych.

Meksyk dysponuje znaczącymi zasobami leśnymi, nawet pomimo totego, że dużą część kraju stanowią półpustynie i duża część lasów istniejących przed przybyciem Europejczyków została wycięta, a ogołocona ziemia wystawiona nasna działanie wiatru. Szacuje się, że ok. 2/3 obecnego Meksyku na początku XVI w. okrywały lasy. W 2005 obszary leśne stanowiły 34% powierzchni kraju. Gwałtowna wycinka spowodowała, że pozyskiwanie drewna zostało objęte ścisłą kontrolą. Jednak nawet nadzór administracji rządowej nie jest w stanie powstrzymać szybko postępującej [[Wylesianie|deforestacji]]. Pomiędzy 1970 a 1985 rokiem Meksyk stracił 1/6 swoich lasów.

Największe obszary leśne znajdują się na południowym wschodzie i południu kraju. Składa się na nie wiele cennych drzew użytkowych (m.in. [[mahoniowiec]], [[dąb]] i [[sosna]]). Ponadto lasy deszczowe stanu Chiapas są ważnym źródłem gumy chicle uzyskiwanej z drzew [[Pigwica właściwa|pigwicy właściwej]], która jest wykorzystywanewykorzystywana do wyrobu gum do żucia. Wyższe partie Sierra Madre Wschodniej i Zachodniej porastają z kolei lasy iglaste ([[sosna]] i [[jodła]]) oraz niektóre gatunki drzew liściastych (dąb). Produkcja drzewa nie jest jednak wystarczająca aby sprostać potrzebom kraju, dlatego duża część [[papier]]u i [[tektura|tektury]] musi być importowana.

Od lat 40. XX w. Zatoka Meksykańska na szerokości od [[Tampico]] do [[Veracruz (Veracruz)|Veracruz]] jest wykorzystywana do przemysłowego połowu [[krewetki|krewetek]]. Do tego samego celu służą też wody [[Zatoka Kalifornijska|Zatoki Kalifornijskiej]]. Głębokie wody pacyficzne niedaleko [[Półwysep Kalifornijski|Półwyspu Kalifornijskiego]] obfitują w wiele gatunków cennych ryb oceanicznych. Rejon ten stał się głównym obszarem połowowym kraju od momentu pojawienia się nowoczesnej floty rybackiej. Poławia się tu głównie [[sardynka|sardynki]] i [[tuńczyki]]. Ważne łowiska znajdują się także przy Zatoce Campeche i Półwyspie Jukatańskim.

Meksyk jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych krajówpaństw Ameryki Łacińskiej. Produkcja przemysłowa odpowiada za prawie jedną czwartą PKB i daje zatrudnienie jednej dziesiątej siły roboczej. Zdecydowana większość zakładów znajduje się w obszarze metropolitarnym stolicy, ze względu na duży rynek zbytu i dobrze rozwiniętą infrastrukturę. Profil produkcji jest tutaj bardzo szeroki i obejmuje przetwórstwo spożywcze, przemysł samochodowy, maszynowy, elektroniczny, hutniczy i wiele innych. Wysiłki rządu zmierzające do zdekoncentrowania produkcji przemysłowej jak na razie nie przynoszą efektów. Jedyne co daje się zauważyć to przenoszenie się fabryk na obrzeża aglomeracji, ale dalej w ramach środkowej części kraju. Odstępstwem od koncentracji produkcji w środkowym Meksyku jest szybki rozwój tzw. ''{{K|es|maquiladoras''}} (montowni), położonych przy granicy ze [[Stany Zjednoczone|Stanami Zjednoczonymi]]. W ich ramach odbywa się bezcłowy transport surowców i materiałów pomiędzy Meksykiem a USA w wąskim pasie granicznym. Przeważająca większość maquiladoras należy do zagranicznych koncernów, które zdecydowały się na ich założenie ze względu na niskie koszty pracy.

Oprócz [[Meksyk (miasto)|Dystryktumiasta FederalnegoMeksyk]] duże zagęszczenie fabryk występuje w rejonierejonach miast [[Monterrey]] i [[Guadalajara]]. Szczególny skok można zauważyć w przemyśle ciężkim, który zaczął się szybko rozwijać po II wojnie światowej. Głównym jego ośrodkiem pozostaje miasto Monterrey. W latach 1970–1980 produkcja stali w Meksyku praktycznie się podwoiła. W ostatnich latach do branży trafiły nowoczesne technologie, które zwiększyły konkurencyjność meksykańskich stalowni. W latach 90. niektóre zakłady należące do przedsiębiorstw zagranicznych zostały przejęte przez rodzimy kapitał.

BranżaBranże maszynowa i samochodowa koncentrujekoncentrują się w okolicach [[Puebla (miasto)|Puebla]], [[Toluca]] i [[Hermosillo]]. Fabryki włókiennicze i odzieżowe są natomiast rozproszone. Niemniej jednak w niektórych regionach istnieją ośrodki z dużymi tradycjami we włókiennictwie (m.in. Guadalajara), cały czas powstają też nowe zakłady np. w [[Torreón]] czy [[Ciudad Juárez]]. Powstające jak „grzyby podpo deszczu” ''{{K|es|maquiladoras''}} przyczyniły się do powstania bardziej zaawansowanych technologicznie sektorów gospodarki, takich jak: branżabranże elektroniczna i komputerowa (np. [[Tijuana]]).

Komisja Federalna ds. Elektryczności zarządza siecią energetyczną kraju. GłównymGłównymi źródłemźródłami [[Energia elektryczna|energii]] w Meksyku jestsą obecnie [[ropa naftowa|ropa]] i [[gaz ziemny|gaz]], które wyprzedziły pod tym względem [[Elektrownia wodna|hydroelektrownie]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.cfe.gob.mx/es/LaEmpresa/generacionelectricidad/cfe.gob.mx |tytuł = Generación de electricidad |język = es |archiwum = https://web.archive.org/web/20070316031309/http://www.cfe.gob.mx/es/LaEmpresa/generacionelectricidad/ |zarchiwizowano = 2007-03-16}}</ref>.

Jedyną szansą dla nich pozostaje ucieczka do przeludnionych miast gdzie nowo przybyli tworzą prymitywne osiedla zamieszkane przez biedotę. Duży przyrost naturalny powoduje również wytworzenie się niekorzystnej struktury własności, gdzie coraz większą część stanowią bezrolni chłopi. Są oni zmuszeni do podejmowania pracy w bogatszych gospodarstwach, często za minimalnaminimalną stawkę. W wielu rejonach (głównie na północy kraju) duzi posiadacze ziemscy stanowią nieliczną elitę. Pracując na wielkoobszarowych farmach mogą wykorzystywać na szeroką skalę zmechanizowane środki produkcji. Szacuje się, że do takich właśnie osób należy prawie połowa dochodu wypracowywanego w meksykańskim rolnictwie. Istnieje też nieliczna klasa średnia wśród farmerów, ale ma ona niewielkie znaczenie.

Od 1934 w Meksyku obowiązuje płaca minimalna. Wynagrodzenia są zróżnicowane w zależności od kosztów życia w danym regionie i rodzaju pracy. Z reguły płace w miastach są wyższe od tych na prowincji. Najwyższe zarobki osiągają pracownicy w mieściemiastach [[Meksyk (miasto)|Meksyk]], [[Tijuana|Tijuanie]], [[Mexicali]] i w okolicach [[Ciudad Juárez]]. Od lat 70. występuje duży wzrost wynagrodzeń.

| Zespół zabytkowy w [[Oaxaca (miasto)de Juárez|Oaxaca]] i strefa archeologiczna w [[Monte Albán]]

| Kampus uniwersytecki przy ''[[Narodowy Uniwersytet Autonomiczny Meksyku|{{K|es|Universidad Nacional Autónoma de México}}]]'' w [[Meksyk (miasto)|Meksyku]]

Prawie dwie trzecie obecnego [[Dług (ekonomia)|zadłużenia]] zagranicznego Meksyku powstało w drugiej połowie lat 70. i w latach 80. Było to związane z załamaniem się cen ropy naftowej. W związku z gwałtownie narastającym [[deficyt budżetowy|deficytem]] konieczne okazało się przeprowadzenie negocjacji z wierzycielami odnośnie do zmiany sposobu spłaty zadłużenia. Nieuniknione okazało się także zaciągnięcie dodatkowych pożyczek w celu spłaty bieżących odsetek i zmiany struktury długu. Wiele z problemów ekonomicznych kraju zostało wywołanych przez rosnące zadłużenie zagraniczne. Rząd federalny został zmuszony do wdrożenia szeroko zakrojonego programu oszczędności budżetowych, na który złożyło się również sztuczne ograniczanie cen i płac.

Do 1982 r. system bankowy miał dualistyczny charakter. Składały się na niego komercyjne banki prywatne oraz instytucje finansowe należące do sektora publicznego. Prywatny sektor bankowy został w tym okresie znacjonalizowany w celu zatrzymania „manipulacji” na rynkach finansowych. Jednakże podczas kadencji prezydenta Carlosa Salinasa Gortariego pod naciskiem niezadowolonych przedsiębiorców i firm zagranicznych zdecydowano się na ponowną prywatyzację części banków. Wraz z przystąpieniem Meksyku do [[Północnoamerykański Układ Wolnegoo Wolnym Handlu|NAFT-y]] rząd został zmuszony do otwarcia sektora bankowego na banki z innych krajów<ref>Gereffi G & Martínez M (2004) „Mexico’s Economic Transformation under NAFTA”.</ref>.

W latach 70. rząd wielokrotnie przeprowadzał dewaluację [[peso]]. Celem tych operacji była redukcja kursu, po którym peso było wymieniane na obce waluty. Spowodowane to było przede wszystkim sytuacją ekonomiczną, w której cenceny towarów i usług w Meksyku wyrażone w dolarach amerykańskich przewyższały ich rzeczywistą wartość, co zniechęcało turystów do przyjazdu, a importerów do zakupu meksykańskich dóbr eksportowych. Niekorzystnym skutkiem dewaluacji jest zawsze podwyższenie cen dla Meksykanów, z drugiej strony z takiej sytuacji korzystają eksporterzy. W 1994 rząd obniżył wartość peso o 45% w stosunku do innych walut światowych. Tak wysoka obniżka zniechęciła inwestorów zagranicznych, którzy zaczęli wycofywać swój kapitał, a to z kolei doprowadziło do poważnego kryzysu gospodarczego w 1995.

Obrót papierami wartościowymi odbywa się na giełdzie w mieście Meksyk ''{{K|es|Bolsa de Valores''}}, niektóre przedsiębiorstwa meksykańskie są notowane na [[New York Stock Exchange|giełdzie nowojorskiej]].

Obecnie najistotniejszą rolę odgrywa transport samochodowy. Większość dróg meksykańskich jest dwupasmowa. W czasie rządów prezydenta Carlosa Salinasa Gortariego (1988-19941988–1994) zachęcano prywatnych przedsiębiorców do budowy płatnych autostrad. Inwestycje te nie spełniły jednak swojej roli ze względu na dużo wyższe koszty budowy niż w przypadku podobnych dróg budowanych przez sektor publiczny. Łączna długość dróg kołowych sięga 352 tysiące km z czego [[Droga Panamerykańska]] stanowi 3,5 tysiąca km<ref name="sct.gob.mx" />. Większość szlaków transportowych ma układ południkowy.

Flota handlowa liczy ponad 600 statków i odpowiada za wywóz 85% towarów eksportowych<ref>Dane z 2000 ([http://www.sct.gob.mx/ SCT]).</ref>. Meksyk dysponuje 108 portami morskimi, największe z nich to: [[Veracruz (Veracruz)|Veracruz]], [[Tampico]], [[Coatzacoalcos]] położone nad Zatoką Meksykańską oraz [[Manzanillo (Colima)|Manzanillo]], [[Mazatlán]] i [[Guaymas]] nad Pacyfikiem. Meksyk dysponuje też rozwiniętą siecią rurociągów z czego na rurociągi naftowe przypada 28,2 tysiąca km, a gazociągi – 13,3 tysiąca km.

Parlament meksykański składa się z dwóch izb: Izby Deputowanych i Senatu. Członkowie 500-osobowej Izby Deputowanych wybierani są na trzyletnią kadencję. 300 z nich pochodzi z jednomandatowych [[okręg wyborczy|okręgów wyborczych]], natomiast reszta jest wyłaniana na podstawie ogólnej puli głosów oddanych w całym kraju na poszczególnych kandydatów. 128-osobowy Senat jest wybierany wraz z prezydentem co 6 lat. Od roku 2000 wszyscy senatorowie są wyłaniani w jednym [[głosowanie|głosowaniu]]. 64 [[senator]]ów reprezentuje poszczególne części kraju (po dwóch z każdego stanu i Dystryktumiasta FederalnegoMeksyk), a pozostałe 64 miejsca są obsadzane według ogólnej liczby głosów oddanej na daną partię. Senatorowie i deputowani mogą się starać o reelekcję, ale dopiero po upływie kolejnej kadencji<ref>{{Cytuj stronę | url = http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf | tytuł = Código Federal de Instituciones y Procedimientos Electorales | opublikowany = Secretaría General Secretaría de Servicios Parlamentarios Centro de Documentación, Información y Análisis | archiwum = https://web.archive.org/web/20171010191829/http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf | zarchiwizowano = 2017-10-10 | język = es | data dostępu = 2008-11-09 }}</ref>.

Meksyk jest państwem [[federacja|federacyjnym]], dzieli się na 31 [[Stan (podział administracyjny)|stanów]] i [[Meksyk (miasto)|Dystryktmiasto FederalnyMeksyk]] (obejmujący stolicę). Na czele każdego stanu stoi [[gubernator]], wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Również burmistrzszef rządu miasta Meksyk – Dystryktu Federalnego powoływany jest w głosowaniu. Przed 1997 szef Dystryktu Federalnego był jedynie członkiem rządu federalnego mianowanym przez prezydenta. W Dystrykciemieście FederalnymMeksyk swoją siedzibę mają władze federalne. Każdy stan ma własną konstytucję i parlament – Izbę Deputowanych, wybieraną na 3 lata. Najniższym szczeblem podziału terytorialnego są [[gminy Meksyku|gminy]] (municypia), na czele których stoją [[burmistrz]]owie<ref>{{Cytuj stronę | url = http://hdr.undp.org/en/media/Informe_sobre_los_Informes_2007.pdf | tytuł = Inform sobre Desarrollo Humano México 2007 | język = es | data dostępu = 2011-02-14}}</ref>.

Meksyk dysponuje trzema [[rodzaj sił zbrojnych|rodzajami sił zbrojnych]]: siłami lądowymi, [[Armada de México|marynarką wojenną]] oraz [[MeksykańskieFuerza SiłyAérea PowietrzneMexicana|siłami powietrznymi]]{{r|Global}}. Uzbrojenie sił lądowych Meksyku składało się w 2021 z: 3435 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 200 zestawów [[artyleria|artylerii]] holowanej{{r|Global}}. Marynarka wojenna Meksyku ([[Armada de México]]) dysponowała w 2021: 133 okrętami obrony przybrzeżawybrzeża oraz pięcioma5 [[Fregata (okręt eskortowy)|fregatami]]{{r|Global}}.

Wojska meksykańskie w 2021 roku liczyły 275 tys. żołnierzy służby czynnej oraz 82 tys. rezerwistów. Według rankingu ''[[Global Firepower|{{K|en|Global Firepower}}]]'' (2021) meksykańskie siły zbrojne stanowią 46. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 4,38 mld dolarów ([[Dolar amerykański|USD]])<ref name="Global">{{Cytuj stronę |url = http://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=Mexico |tytuł = Mexico |opublikowany = [[Global Firepower]] |język = en |data dostępu = 2014-08-19}}</ref>.

Biorąc pod uwagę poziom PKB przeznaczanego na obronę, Meksyk jest jednym z państw, które przeznaczają na nią bardzo małą część swoich zasobów, gdyż wynosi to tylko około 0,5% PKB<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2034rank.html | tytuł = CIA – The World Factbook – Country Comparison :: Military expenditures – percent of GDP<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany = cia.gov | archiwum = https://web.archive.org/web/20180120113336/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2034rank.html | zarchiwizowano = 2018-01-20}}.</ref>.

Plik:Naval Jackjack of Mexico.svg|[[Proporzec (marynarka)|Proporzec marynarki wojennej]]

[[Szkolnictwo wyższe]] jest zdominowane przez uczelnie państwowe. Większość z nich mieści się w mieście Meksyk. Największym uniwersytetem jest [[Narodowy Uniwersytet Autonomiczny Meksyku|UNAM]] (Narodowy Autonomiczny Uniwersytet Miasta Meksyk), (założony w 1551). Inne większe uczelnie położone w stolicy to m.in. Narodowy Instytut Politechniczny (założony w 1937), Kolegium Meksykańskie (''{{K|es|Colegio de México''}}), Autonomiczny Instytut Technologiczny (założony w 1946), Uniwersytet Ibero-Amerykański (1943). Oprócz tego należy wymienić: Uniwersytet w Guadalajarze (1792), Autonomiczny Uniwersytet w Puebli ''{{K|es|Benemérita''}} (1937), Uniwersytet w Veracruz (1944) czy Instytut Zaawansowanych Badań Technologicznych w Monterrey (1943).

W ostatnich latach z większych przedsięwzięć badawczych realizowanych w Meksyku można wymienić budowę Wielkiego Teleskopu Milimetrowego, służącego do obserwacji części kosmosu przysłoniętych [[pył gwiezdny|pyłem gwiezdnym]]. Cieniem na osiągnięciach naukowców meksykańskich kładą się niewielkie środki przeznaczane przez rząd na rozwój naukowy (obecnie jest to ok. 0,4% PKB<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.indexmundi.com/facts/indicators/GB.XPD.RSDV.GD.ZS |tytuł = Research and development expenditure (% of GDP) |praca = Index Mundi |data dostępu = 2015-08-09}}</ref>) , co jest wynikiem niskim w porównaniu do innych krajówpaństw. Niekorzystnym zjawiskiem jest również koncentracja prawie całego potencjału naukowego w stolicy (75% wszystkich przewodów doktorskich ma miejsce w mieście Meksyk). W 1962 powołana została Narodowa Komisja Kosmiczna, która została jednak później zlikwidowana. W ostatnich latach pojawiły się plany jej odtworzenia<ref>{{Cytuj stronę |url = http://ec.europa.eu/research/iscp/countries/mexico/mx-doc2.pdf |tytuł = Science & Technology in Mexico |opublikowany = ec.europa.eu |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20130309182943/http://ec.europa.eu/research/iscp/countries/mexico/mx-doc2.pdf |zarchiwizowano = 2013-03-09 |data dostępu = 2008-11-09 }}</ref>.

Ze względu na zróżnicowanie etniczne i podziały społeczno-ekonomiczne kultura meksykańska nie jest jednorodna. Na prowincji chłopi w dalszym ciągu czują silny związek ze swoimi małymi ojczyznami (''{{K|es|patria chica''}}) co pomaga podtrzymać różnorodność kulturową. Do obecnych czasów przetrwała duża liczba języków oraz zwyczajów [[Indianie|indiańskich]] (w szczególności na południu). Rząd federalny wspiera rękodzieło oraz sztukę ludową, a także sztukę klasyczną pochodzenia europejskiego. Wysiłki te mają na celu wytworzenie jednolitego wzorca kultury meksykańskiej. Od lat 30. ''{{K|es|indigenismo''}} – duma z dorobku dawnych kultur indiańskich jest jednym z głównych motywów w sztuce meksykańskiej.

[[Plik:México y su cultura.JPG|thumb|upright|left|''{{K|es|Día de los Muertos''}}]]

W Meksyku każdego roku, obok oficjalnych kościelnych i państwowych świąt (tzw. ''{{K|es|dias festivos''}}), odbywa się niezliczona liczba uroczystości regionalnych. Obchody świąteczne świętowane są na wesoło, z dużą ilością dobrego jedzenia i picia, w tradycyjnych strojach, przy tańcach, pochodach i sztucznych ogniach. W całym kraju obchodzonyobchodzone jestsą 17 stycznia – ''Dzień Świętego Antoniego'', błogosławieństwo dla zwierząt domowych, następnie karnawał w lutym albo teżoraz 21 marca, kiedy jest wiosenne zrównanie dnia z nocą. W czasie Tygodnia Wielkanocnego (tzw. ''{{K|es|Semana Santa''}}) w wielu miejscach odbywają się procesje, przypominającąprzypominające drogą krzyżową Jezusa. WażnymWażnymi świętemświętami jestsą również 10 maja, kiedy obchodzony jest Dzień Matki czy 15 maja, dzień św. Izydora, kiedy to uroczyście rozpoczyna się okres siewów. Cały maj stoi pod znakiem kulturalnych festiwali w [[Acapulco]] i [[Cancún]]. Dniem Marynarza jest 1 czerwca, kiedy to w każdym porcie wzdłuż całego wybrzeża obchodzony jest Dzień Marynarki (tzw. ''{{K|es|Dia de la Marine''}}). W dniu 15 sierpnia obchodzone jest ''{{K|es|Día de la Assunción''}} inaczej Wniebowstąpienie Najświętszej Marii Panny, a w całym kraju organizowane są procesje. Świętem dużego znaczenia w Meksyku jest ''{{K|es|Día de los Muertos''}}, czyli Święto Zmarłych. Zgodnie z tradycją Meksykanie celebrują to święto w trzech miejscach – w domu, w kościele oraz na cmentarzu. Przygotowania do święta zmarłych zaczynają się już 27 i 28 października. 31 października w pokoju lub na patio wznosi się tzw. ofiarę przeznaczoną dla krewnych rodziny, którzy odeszli już z tego świata. Najczęściej jest to odpowiednio zaadaptowany ołtarzyk domowy, zwany ołtarzem ofiarnym. Na ścianie pokoju zawiesza sąsię obrazki świętych, a pod nimi ustawia się stół przykryty obrusem, na którym umieszcza się różne przedmioty, np. kadzielnice z copal[[kopal]]em (kadzidło z żywicy sosny ocote), lichtarze ze świecami, figurki świętych i aniołków, wazony i słoiki z kwiatami oraz inne ozdoby. Najbardziej spektakularna część świąt odbywa się 2 listopada i ma miejsce na cmentarzu. Zwykle po północy lub po godzinie 2, ale w wielu rejonach Meksyku ludzie przychodzą tam dopiero o świcie.

Najbardziej znani na świecie pisarze meksykańscy podejmują ponadczasowe i uniwersalne tematy w swoich utworach. Duży wpływ na twórczość literacką w Meksyku po 1945 wywarł [[Samuel Ramos]], który w swoich książkach zajmuje się rozważaniami na temat człowieka i kultury. Przodującym poetą w całej Ameryce Łacińskiej jest z kolei [[Octavio Paz]], laureat [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury|Literackiej Nagrody Nobla]] w 1990 roku. Uznaniem na całym świecie cieszą się nowele [[Carlos Fuentes|Carlosa Fuentesa]], w świecie hiszpańskojęzycznym bardzo popularnypopularni jestsą [[Gustavo Sainz]] oraz, [[Juan José Arreola]], [[Juan Rulfo]] oraz pisarka o polskich, szlacheckich korzeniach [[Elena Poniatowska]]. Wśród dramatopisarzy prym wiodą [[Rodolfo Usigli]], [[Luisa Josefina Hernández]] i [[Emilio Carballido]].

Najbardziej rozpoznawalną formą malarstwa meksykańskiego są bez wątpienia [[mural]]e. Mówi się nawet o istnieniu szkoły muralistów meksykańskich. Legendarne stały się murale opisujące rewolucję meksykańską, modernizację i walkę klas tworzone przez [[Diego Rivera|Diego Riverę]] czy [[David Alfaro Siqueiros|Davida Alfaro Siqueirosa]]. Z innych znanych malarzy można wymienić [[Frida Kahlo|Fridę Kahlo]], [[Rufino Tamayo]] i [[Juan Soriano (artysta)|Juana Soriano]]. Dużą popularność zyskały też wykonywane przez ludowego artystę [[José Clemente Orozco]] gipsowe figury.

Na współczesną [[architektura|architekturę]] meksykańską duży wpływ wywarły [[Funkcjonalizm (sztuka)|funkcjonalizm]] i [[Ekspresjonizm (architektura)|ekspresjonizm]]. Widać w niej również pewne elementy architektury amerykańskiej i europejskiej. Jednym z bardziej znanych przykładów oryginalnej meksykańskiej myśli architektonicznej jest kompleks uniwersytecki UNAM w mieście Meksyk, a w szczególności bibliotekaBiblioteka uniwersyteckaUniwersytecka. Wśród architektów meksykańskich szczególną sławę zdobyli [[Luis Barragán]], [[Juan O’Gorman]] i [[Félix Candela|Felix Candela]].

Meksykańska muzyka, w szczególności ta wywodząca się z kręgów ludowych ([[ranchero]], [[mariachi]]) zyskała dużą popularność w całej Ameryce Łacińskiej, a miasto Meksyk stało się siedzibą wielu studiów nagraniowych i wytwórni fonograficznych. Krajowy przemysł [[film]]owy należy do największych na zachodniej półkuli. Za złotą erę meksykańskiego filmu uważa się lata 40. i 50., był to okres szczytowy pod względem liczby kręconych filmów, jak i budżetu przeznaczanego na kino. Z Meksyku wywodzi się wielu znanych reżyserów, są to m.in. [[Alejandro González Iñárritu]] („Amores Perros”, „Babel”, „Zjawa”), [[Alfonso Cuarón]] („Children of Men”) i [[Guillermo del Toro]] („Labirynt Fauna”). Światową sławę osiągnęła również aktorka [[Salma Hayek]] znana z filmów ''Desperado'' z 1995 oraz ''Frida'' z 2002, a także aktorzy [[Gael García Bernal]] i [[Diego Luna]].

Niewątpliwie najbardziej znanymiznaną meksykańskimimeksykańską gwiazdamigwiazdą muzyki początku XXI w. był (rozpadł się w 2009 roku) młodzieżowy zespół [[RBD]], który na całym świecie zdobył mnóstwo fanów i sprzedał miliony płyt. Z udziałem członków tej grupy powstałpowstały również bardzo popularny na świecie serial dla młodzieży „Rebelde” ([[Zbuntowani]]) oraz sitcom „RBD: La Familia” opowiadający o fikcyjnym życiu członków RBD. Znanymi piosenkarzami muzyki pop są również [[Cristian Castro|Cristiano Castro]], [[Thalía|Ariadna Thalía Sodi Miranda]] – [[Thalía]], [[Julieta Venegas]], [[Paulina Rubio]] oraz [[Alejandro Fernández]].

Plik:Mexican chilaquiles.jpg|''{{K|es|Chilaquiles''}}

Plik:Charros competing in a charreada in Mexico.jpg|''{{K|es|Charreada''}}

Plik:Catrinas 2.jpg|''{{K|es|La Catrina''}} – figurka na Święto Zmarłych

Meksykańska [[Sztuka kulinarna|kuchnia]] jest bardzo różnorodna i zmienia się wraz z klasami społecznymi i zwyczajami kulinarnymi. Podstawę diety przeciętnego Meksykanina stanowią [[tortilla|tortille]] z kukurydzy albo pszenicy, [[fasola]], [[papryka]] i [[pomidor]]y. Kolejną tradycyjną potrawą bez której „nie byłoby Meksyku” jest [[pozole]], potrawa przypominająca lokalny bigos - Meksykanie wrzucają do garnka wszystko co jest pod ręką. Dlatego też istnieje kilka rodzajów tej potrawy: '''rojo''', '''blanco''', '''verde'''<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.podroze.pl/dzial/kuchnie-swiata/kuchnia-meksykanska-pozole-i-inne-przysmaki/745/ |tytuł = Kuchnia meksykańska – pozole i inne przysmaki |autor = Tomasz Rudomino |rok = 2013 |język = pl |data dostępu = 2013-011-10}}</ref>. W bogatszych domach kuchnia jest bardziej urozmaicona z większymi wpływami kuchni amerykańskiej. Charakterystyczną cechą kuchni meksykańskiej jest również duże spożycie piwa, chociaż w ostatnich latach bardzo poprawiła się jakość [[wino|win]] meksykańskich. Symbolem Meksyku pozostaje też wyrabiana z [[agawa|agawy]] [[tequila]].

Dużą popularnością w Meksyku cieszycieszą się [[piłka nożna]], [[boks]], [[Wyścig samochodowy|wyścigi samochodowe]], a także [[Korrida|walki byków]]. Oprócz tego duży wpływ na spędzanie wolnego czasu w Meksyku mają wzorce przychodzące ze Stanów Zjednoczonych. W szczególności w północnych stanach daje się zauważyć mieszanie się kulturykultur amerykańskiej i meksykańskiej.

* ''Economía actuarial en las empresas industriales'', Toribio, Lucio, Editorial CEMEX 2005-20062005−2006.

* ''Vegetación de México'', Jerzy RezedowskiRzedowski, México: Limusa, 1978.