Mościska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
kod mapy |
||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 17 użytkowników) | |||
Linia 5:
|zdjęcie = 120520 5DM2 09570.jpg
|opis zdjęcia = Widok na kościół pw. św. Jana Chrzciciela
|
|herb = Coat of arms Mostyska.svg
|flaga =
|dopełniacz nazwy = Mościsk
Linia 13 ⟶ 14:
|powierzchnia = 12,8
|wysokość = 220
|rok =
|liczba ludności =
|gęstość zaludnienia =
|numer kierunkowy = +380 3234
|kod pocztowy = 81300
|tablice rejestracyjne = (UA) BC
|kod mapy =
|współrzędne = 49°47′N 23°09′E
|commons = Category:Mostyska
|www =
}}
'''Mościska''' ({{w języku|uk|Мостиська}}, dawniej '''Mostyszcza''', '''Mostycze''') – [[miasto]] na [[Ukraina|Ukrainie]], w [[obwód lwowski|obwodzie lwowskim]],
Przed 17 lipca 2020 roku siedziba [[Rejon mościski|rejonu mościskiego]], który został zlikwidowany na skutek decentralizacji.
[[Miasto królewskie]] lokowane w 1404 roku<ref>{{cytuj |autor = Zenon Guldon, Jacek Wijaczka |tytuł = Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku |czasopismo = Czasy Nowożytne |numer = 21 |data = 2008 |s = 169}}</ref>, należące do starostwa mościskiego, w 1627 roku leżało w [[ziemia przemyska|ziemi przemyskiej]] [[województwo ruskie|województwa ruskiego]]<ref>{{cytuj |autor = Ewa Danowska |tytuł = „Chleb dobrze zasłużonym”. Lustracja starostwa mościskiego z 1627 r. |czasopismo = Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie |wydanie = R. 62 |data = 2017 |s = 31}}</ref>.
Linia 32 ⟶ 35:
== Historia ==
=== Początki ===
W XI wieku tereny te prawdopodobnie należały do [[Lędzianie|Lędzian]]. W ''[[Geograf Bawarski|Geografie Bawarskim]]'' Lędzianie występują pod nazwą ''Lendizi''; posiadają 98 grodów.
=== Grody Czerwieńskie ===
Linia 49 ⟶ 52:
=== Okres zaborów ===
Po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze Polski]] Mościska znalazły się pod zaborem austriackim.
W trakcie XVIII w. miasto rozwinęło się zwłaszcza jako ośrodek handlowy. Z końcem tego stulecia notował [[Ewaryst Andrzej Kuropatnicki|Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki]] w swym ''Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi'': „Mościska. Miasto osadne, sławne jarmarkami na płótna, lny, przędze, bogatym probostwem z ogrodem i kościołem farnym”<ref>Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: ''Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi'', Przemyśl 1786, s. 36</ref>. W tym czasie społeczność Mościsk liczyła 2240 mieszkańców, w tym 1300 łacinników, 240 grekokatolików i 700 żydów. Na początku XX w. liczba ludności wzrosła o połowę do 4590 osób: 2100 izraelitów, 2000 rzymskich katolików i 490 grekokatolików. Później liczba mieszkańców miasta nie rosła już tak szybko.
Linia 55 ⟶ 60:
=== II wojna światowa ===
Kiedy wojska sowieckie 17 września 1939 zajęły wschodnie tereny Polski rozpoczęły się czystki ludności polskiej, która była przymusowo wysiedlana na [[Syberia|Syberię]] lub skazywana na pobyt w [[gułag]]u.
Kapelanem obwodu AK w Mościskach był ks. [[Józef Bełch]] (1909–1993).▼
Po wkroczeniu wojsk niemieckich w czerwcu 1941 w Mościskach doszło do [[pogrom]]u, w czasie którego wielu Żydów pobito i ograbiono. Były także ofiary śmiertelne. Podczas okupacji hitlerowskiej, na początku 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3000 osób. 1 grudnia 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono: do obozu pracy w Jaktorowie i obozu janowskiego (ok. 500 osób, ok. 7 maja 1942); obozu zagłady w Bełżcu (ok. 2000 osób, 12–13 października 1942); oraz do Jaworowa (grudzień 1942). Niemcy dokonali masowych egzekucji w Mościskach: ok. 29 czerwca 1941 (kilkaset osób); cmentarz żydowski (ok. 500 osób, 12–13 października 1942)<ref>{{Cytuj |redaktor = Geoffrey P. Megargee |tytuł = Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945 |wolumin = II, part A |s = 807-808}}</ref>. Nieliczni ocaleni Żydzi wyemigrowali.
W kwietniu 1944 [[Nacjonalizm ukraiński|nacjonaliści ukraińscy]] z [[OUN-B|OUN]]–[[Ukraińska Powstańcza Armia|UPA]] zamordowali tutaj 18 Polaków. W maju tegoż roku Niemcy wzięli jako zakładników 25 Polaków, którzy później zginęli w obozach koncentracyjnych<ref name="siekierka2">{{Ludobójstwo w lwowskim|2006|s=669}}</ref>.
▲Kapelanem obwodu AK w Mościskach był ks. [[Józef Bełch]] (1909–1993).
24 lipca 1944 r. Armia Czerwona znów zajęła Mościska<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.victory.mil.ru/war/sib/1944.07.html | tytuł = ВОВ-60 – Сводки | opublikowany = victory.mil.ru | archiwum = https://web.archive.org/web/20090810041940/http://www.victory.mil.ru/war/sib/1944.07.html | zarchiwizowano = 2009-08-10}}.</ref>, ustanawiając władzę wojskowo-cywilną. Po zakończeniu wojny rozpoczęto przymusową kolektywizację, w ramach której w okolicy zabierano gospodarstwa (ziemię, stodoły, sprzęt rolniczy itp.) i na siłę zapisywano do [[kołchoz]]ów. Sprzeciw był karany m.in. przymusowymi robotami, a niekiedy zsyłką na Syberię.
Linia 86 ⟶ 96:
Centrum miasta pod względem przestrzennym zachowało swój historyczny kształt. Miasto w 2004 r. obchodziło jubileusze, a mianowicie: 760 lat od pierwszej wzmianki o miejscowości Mostycze (Mościska), w [[latopis]]ie halicko-wołyńskim, 600-lecie nadania [[Prawo magdeburskie|prawa magdeburskiego]], 600-lecie parafii i 400-lecie kościoła parafialnego, 400-lecie [[Cerkiew (budynek)|cerkwi]] Jura oraz 200-lecie cerkwi Pokrowy (Opieki Matki Boskiej).
W Mościskach działa oddział [[Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej|Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://tkpzl.lviv.ua/pl/pages/21/ | tytuł = Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej | opublikowany = tkpzl.lviv.ua | archiwum = https://web.archive.org/web/20131203002840/http://tkpzl.lviv.ua/pl/pages/21/ | zarchiwizowano = 2013-12-03}}.</ref>. [[Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego|Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie]] ufundowała z okazji dziesięciolecia tamtejszego oddziału TKPZL sztandar. Przy Towarzystwie działają zespoły: męski chór kameralny i dziecięcy chór „Więcej Słońca”. Przy kościele działają zrzeszenia młodzieżowe – grupa „Emanuel” (35 osób), oaza młodzieżowa (20 osób), schola (20 osób), grupa ministrantów licząca ok. 70 osób, dziecięco-młodzieżowa „Róża różańcowa” (20 osób), „Grupa powołaniowa” (około 115 osób, starsi i młodzież) oraz drużyna harcerska. Przy kościele działają także inne kółka i zrzeszenia, np. „Grupa Intronizacji Chrystusa Króla”, „Rodzina Franciszkańska”, „Rodzina Rodzin”. W Mościskach jest też zgromadzenie sióstr [[Honoratki|honoratek]], które prowadzą katechezę, a także ochronkę dla przedszkolaków. W sąsiedniej wsi Krysowice działa Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP prowadzących ochronkę dla 32 dzieci{{fakt|data=2020-07}}.
W 2002 r. w Mościskach otwarto szkołę średnią z polskim językiem nauczania, do której uczęszcza 250 uczniów. Nieopodal we wsi Strzelczyska 1 września 2003 r. otwarto piątą na Ukrainie, a drugą w rejonie mościskim 9-letnią szkołę podstawową z polskim językiem nauczania, w której uczy się 135 uczniów. W obydwu szkołach są klasy komputerowe i biblioteka{{fakt|data=2020-07}}.
Linia 95 ⟶ 105:
W XIV wieku ufundowano pierwszy drewniany kościół, wkrótce spalony przez [[Tatarzy|Tatarów]] i Wołochów w 1498 r. Następna świątynia murowana pw. św. Jana Chrzciciela, wzniesiona z inicjatywy proboszcza Bartłomieja z Rohatyna, została konsekrowana 8 stycznia 1604 przez biskupa przemyskiego [[Maciej Pstrokoński (zm. 1609)|Macieja Pstrokońskiego]].
Starosta mościski [[Jan Szczęsny Herburt]] w 1604 r. nadał przywilej na budowę cerkwi greckokatolickiej św. Jura w Mościskach, która powstała w 1604 r. i stoi do dziś w północno-wschodniej części miasta. W mieście znajdował się też kościół pw. [[Maria z Nazaretu|Maryi Panny]], który został zamknięty w 1788 r. przez cesarza [[Józef II Habsburg|Józefa II]], a w 1804 r. został nabyty przez [[Rusini|Rusinów]] (Ukraińców) za 300 złotych i zamieniony na
Na Zakościelu, będącym dawniej odrębną miejscowością, a dziś południową dzielnicą Mościsk, stoi modrzewiowy kościół niegdyś parafialny pw. [[Archanioł Michał|Michała Archanioła]]. Pierwsza wzmianka o nim pochodząca z 1397 r. podaje, że był już wtedy „od dawna”. Do parafii mościskiej wcielono go na przełomie XVI i XVII w. W 1648 r. [[Kozacy]] spalili kościół wraz z wiernymi, którzy szukali w nim schronienia; został odbudowany i stoi do dziś.
| |||