Pola Negri: Różnice pomiędzy wersjami

|imię i nazwisko = Pola Negri

|imię i nazwisko org =

|grafika = Pola Negri Ball.jpg

|opis grafiki = Pola Negri (1931)

|alt grafiki =

|prawdziwe imię i nazwisko = Apolonia Chałupiec

|data urodzenia = 3 stycznia 1897

|miejsce urodzenia = [[Lipno]], [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Polskie]], [[Imperium Rosyjskie]]

|data śmierci = 1 sierpnia 1987

|miejsce śmierci = [[San Antonio (Teksas)|San Antonio]], [[Stany Zjednoczone]]

|zawód = aktorka, piosenkarka

|współmałżonek = hr. Eugeniusz Dąmbski <small>(1919–1922; rozwód)</small><br />książę Serge Mdivani <small>(1927–1931; rozwód)</small>

|lata aktywności = 1912–1965

|zespół artystyczny =

|odznaczenia =

|commons = Category:Pola Negri

|wikicytaty = Pola Negri

|www =

'''Pola Negri''', właśc. '''Apolonia Chałupiec'''<ref group="uwaga">Oryginalne nazwisko Poli Negri brzmiało ''Chalupec'' lub – z zastosowaniem alfabetu polskiego – ''Chałupec''; spotykana jest też pisownia ''Chałupiec''.</ref>{{r|Tadeusz Lubelski2009-s37}}<ref name="odpis1978">{{cytuj stronę |url = http://polanegri.pl/templates/polanegrijoomla/polagaleria/obraz0001.jpg |tytuł = Odpis skrócony aktu urodzenia z 1978 roku |opublikowany = polanegri.pl |data dostępu = 2016-08-28}}</ref><ref name="odpis1960">{{cytuj stronę |url = http://www.genealogia.okiem.pl/foto2/albums/genealogia3/chalupec_apolonia_urodzenie.jpg |tytuł = Odpis skrócony aktu urodzenia z 1960 roku |opublikowany = genealogia.okiem.pl |data dostępu = 2016-08-28}}</ref> (ur. {{data|1897-1-3}}{{refn|grupa=uwaga|Sama aktorka w autobiografii „Pamiętnik gwiazdy” pisze, że urodziła się „w przeddzień nowego wieku, 31 grudnia 1899”. Akt urodzenia mówi jednak, że Pola przyszła na świat 3 stycznia 1897{{r|odpis1978|odpis1960}}.}} w [[Lipno|Lipnie]], zm. [[1 sierpnia]] [[1987]] w [[San Antonio (Teksas)|San Antonio]]) w– stanie[[Polacy|polska]] [[Teksasaktor]]) – polska aktorkaka teatralna i filmowa, międzynarodowa [[Gwiazda filmowa|gwiazda]] [[Film niemy|kina niemego]].

{{tree|ojciec_ojca=Adam Matuš vel Chalupec<br /><small>(1837-?)</small>

|matka_ojca = Apolonia Plevko<br /><small>(1834–1923)</small>

|ojciec_matki = Franciszek Kiełczewski<br /><small>(1835–1913)</small>

|matka_matki = Karolina Przybyłowska<br /><small>(1836–?)</small>

|ojciec = JerzyJuraj Chalupec<br /><small>(1871–1920)</small>

|matka = Eleonora Kiełczewska<br /><small>(1861–1954)</small>

|osoba='''Apolonia ChalupecChałupiec<br /><small>(1897–1987)</small>'''}}

Apolonia ChalupecChałupiec urodziła się w Lipnie na [[Ziemia dobrzyńska|ziemi dobrzyńskiej]] (ówcześnie stanowiącej część [[Gubernia płocka|guberni płockiej]]), w rodzinie drobnomieszczańskiej. Jej ojciec, z pochodzenia [[Słowacy|Słowak]]<ref>[[Ludomir Molitoris]], ''Słowacka mniejszość narodowa w Polsce'', w: ''Słowacy, historia Kultura''. Muzeum Narodowe Rolnictwa, Szreniawa 2015, s. 15.</ref>, Jerzy ChalupecChałupiec (Juraj Chalupec, 1871–1920), pochodzący ze wsi [[Nesluša]] w północnej [[Słowacja|Słowacji]]<ref name="Juraj" />, był drobnym rzemieślnikiem, a matka – [[Polacy|Polka]], Eleonora z Kiełczewskich (1861–1954) – prowadziła dom. Gdy Pola była małym dzieckiem, ojca aresztowały [[Imperium Rosyjskie|rosyjskie]] władze i [[Zesłanie|zesłały]] na [[Syberia|Sybir]]{{r|Kotowski Mariusz Pola Negri}}. Była to jednak prawdopodobnie legenda ukuta dla celów reklamowych. W rzeczywistości ojciec Poli porzucił jej matkę<ref>{{Cytuj |autor = Ireneusz Dembowski |tytuł = Dwa oblicza Poli Negri, "Film„Film na świecie 307-308/2984"2984” |data = 1984 |data dostępu = 2022-08-28}}</ref>. Odtąd wychowywała ją tylko matka, z którą przeprowadziła się w 1902 do [[Warszawa|Warszawy]]. W Warszawie matka prowadziła sklep, pracowała też jako pomoc domowa{{r|Kotowski Mariusz Pola Negri}}. Na wakacje przyjeżdżały jednak stale do dziadków od strony matki, do [[Brdów|Brdowa]]. Matka, zauważywszy uzdolnienia aktorskie córki, wspierała jej ambicje i rozwój w tym kierunku posyłając ją na lekcje tańca i gry aktorskiej<ref>Mirosław Krajewski, ''Powiat lipnowski. Materiały do monografii'', Brodnica-Lipno 2018, s. 147–148, 172, 605, 621–623, 633–634, 637, 640.</ref>.

Przez długi czas kwestią sporną była data jej urodzenia. Na nagrobku widnieje podany w autobiografii 31 grudnia 1899, jednak wiele źródeł podawało 1897, a nawet 1894. Sprawę wyjaśniła ostatecznie [[Wiesława Czapińska]], która dotarła do metryki z datą {{data|1897-1-3|linkuj=nie}} (w [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Polskim]], czyli w zaborze rosyjskim, a więc także i w Lipnie, używano podwójnego datowania – [[Daty nowego i starego porządku|gregoriańskiego/juliańskiego/gregoriańskiego]]).

W 1917 wyjechała do Berlina, gdzie występowała u [[Max Reinhardt|Maxa Reinhardta]]. Kontakt z reżyserem [[Ernst Lubitsch|Ernstem Lubitschem]] okazał się przełomowy dla kariery Poli Negri i Ernsta Lubitscha. Film ''[[Oczy mumii Ma]]'' (1918) byłbyła punktempierwszą kulminacyjnymz karierykilku aktorkiich wspólnych produkcji. NastępneSukcesem sukcesyokazały przyszłysię takżeteż dziękitakie filmomfilmy Lubitscha, jak ''[[Carmen (film 1918)|Carmen]]'' (1918), ''[[Madame Dubarry (film)|Madame Du Barry]]'' (1919) iczy ''[[Sumurun]]'' (1920){{r|porta-polonica-pola-negri}}.

W Stanach Zjednoczonych została gwiazdą [[Film niemy|kina niemego]] i symbolem seksu, do czego przyczyniły się także głośne romanse z [[Charlie Chaplin]]em (według informacji prasowej z 1923 była z nim zaręczona<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Zamach morderczy na Polę Negri |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/127819 |czasopismo = [[Nowości Ilustrowane|Nowości Illustrowane]] | wolumin = Nr 24 | strony = 9-109–10 | data = 16 czerwca 1923 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/127819}}</ref>) i [[Rudolph Valentino|Rudolphem Valentino]] (zarzucano jej, że pogrzeb Valentino wykorzystała dla autoreklamy) oraz plotki o jej uczuciu do długoletniej przyjaciółki {{link-interwiki|Q=47407645|Margaret West|Q=Q47407645}}. Po 1931 wiązano ją też z [[chicago]]wskim milionerem [[Harold Fowler McCormick|Haroldem F. McCormickiem]], producentem [[Maszyna rolnicza|maszyn rolniczych]], który miał być jej sponsorem po swoim rozwodzie (w 1931 zakończyło się jego małżeństwo ze śpiewaczką polskiego pochodzenia, [[Ganna Walska|Hanną Walską]])<ref>{{Cytuj |autor = Longin Pastusiak |tytuł = Chicago, portret miasta |miejsce = Warszawa |data = 1997 |s = 150}}</ref>.

Nie odniósłszy sukcesu w filmach dźwiękowych (''Z rozkazu kobiety''<ref>{{Cytuj |autor = Muzeum Kinematografii |redaktor = Barbara Kurowska |tytuł = Pola Negri: legenda kina = a cinema legend |data = 2008 |data dostępu = 2023-05-21 |isbn = 978-83-88820-27-4 |miejsce = Łódź |wydawca = Muzeum Kinematografii}}</ref>) z powodu silnego [[Wymowa|akcentu]] i niskiego głosu odczuwanego jako zbyt ordynarny jak na wielką gwiazdę, powróciła do [[Niemcy|Niemiec]], gdzie kontynuowała karierę. Po dojściu do władzy [[Narodowy socjalizmNazizm|nazistów]] minister propagandy [[Joseph Goebbels]] zakazał angażowania jej do filmów z powodu rzekomo [[Żydzi|żydowskiego]] pochodzenia. Uwolniona od podejrzeń w wyniku osobistej interwencji [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]], który był jej wielbicielem, zagrała ponownie w filmach ''Mazurka'' (Mazurek, 1935), ''Moskau-Shanghai'' (Moskwa-Szanghaj, 1936), ''Madame Bovary'' (1937), ''[[Tango Notturno]]'' (1937), ''Die fromme Lüge'' (Pobożne kłamstwo, 1938) i ''Die Nacht der Entscheidung'' (Decydująca noc, 1938).

Po wojnie popadła w zapomnienie, ale dzięki swojej firmie maklerskiej żyła w dostatku. Zamieszkiwała w [[San Antonio (Teksas)|San Antonio]] w Teksasie<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Ze świata. 70-lecie Poli Negri |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/3186 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny Rzeszowskie]]-Stadion |strony = 2 |data = nr 3 z 4 stycznia 1967}}</ref>. W 1970 opublikowała wspomnienia ''Pamiętnik gwiazdy'' (wydanie polskie 1976). Zmarła w wieku 90 lat. Została pochowana na cmentarzuCalvary {{link-interwiki|Q=4141336|Cmentarz Calvary}}Cemetery w [[East Los Angeles]]<ref>{{cytuj stronę | url = https://timenote.info/en/cemetery/view?id=11642 | tytuł = Calvary Cemetery, East Los Angeles | autor = | opublikowany = timenote.info | praca = Cemetery | data = | język = en | data dostępu = 2022-08-01}}</ref>.

Wybrane filmy długo- i krótkometrażowe z udziałem Poli Negri<ref>{{Cytuj |tytuł = Pola Negri |data dostępu = 2020-04-03 |opublikowany = IMDb |url = httphttps://www.imdb.com/name/nm0624470/}}</ref>:

* 1935: ''[[Mazurka (film)|Mazurka]]'' jako Vera, śpiewaczka

Od 2007 [[Lipnowskie Towarzystwo Kulturalne im. Poli Negri]] organizuje festiwal „Pola i inni”. Podczas imprezy emitowane są filmy z udziałem aktorki oraz przyznawane są statuetki „Politki” dla artystów polskich robiących karierę za granicą podobnie do Poli oraz promotorzy jej pamięci. Laureatami tej nagrody są.: Joanna Kulig (2018), Magdalena Lamparska (2018), Marcin Dorociński (2018), Andrzej Seweryn (2017), Daniel Olbrychski (2016), Małgorzata Zajączkowska (2016), Teatr Polski w Toronto (2016), [[Paweł Deląg]] (2015), Peter Lucas/Piotr Andrzejewski (2015), [[Piotr Adamczyk]] (2014), Magdalena Boczarska (2014), [[Weronika Rosati]] (2013), [[Robert Więckiewicz]] (2012), Natasza Urbańska (2012), Jerzy Maksymiuk (2012), [[Agnieszka Grochowska]] (2011), Mariusz Kotowski (2011), [[Agata Buzek]] (2010), Jan Nowicki (2010), [[Izabella Miko]] (2009), Olgierd Łukaszewicz (2009), [[Karolina Gruszka]] (2008), Bogusław Kaczyński (2007), Wiesława Czapińska (2007), Igor Chalupec (2007). Festiwal organizowany jest od kilku lat w Lipnie (rodzinnym mieście urodzenia Poli Negri).

W grudniu 2021 Rada Miasta Bydgoszczy nadała jej patronat jednej z ulic na [[Prądy (Bydgoszcz)|Prądach]]<ref>[https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,48722,27914823,ulica-w-bydgoszczy-bedzie-nosic-imie-wielkiej-filmowej-gwiazdy.html Ulica w Bydgoszczy będzie nosić imię wielkiej, filmowej gwiazdy. Śledzili ją policyjni tajniacy].</ref>. Negri jest również patronką jednego z [[Tramwaje w Bydgoszczy|bydgoskich tramwajów]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://zdmikp.bydgoszcz.pl/pl/transport/7427-nazwiska-lokalnych-patriotow-na-bydgoskich-tramwajach | tytuł = Nazwiska lokalnych Patriotów na bydgoskich tramwajach | data = 2022-11-10 | opublikowany = Zarzad Dróg zarząd dróg miejskich i komunikacji publicznej w Bydgoszczy | data dostępu = 2024-12-28}}</ref>.

<references responsive>

<ref name="tmmb-task-view-Itemid">[https://archive.ph/20140927230256/http://www.tmmb.pl/portal/index.php?option=com_content&task=view&id=412&Itemid=28 Bydgoskie odkrywanie Poli Negri].</ref>

* {{Cytuj stronę | url = http://www.brightshiningcity.com/polanegri.html | tytuł = Pola Negri w rolach Bright Shining City Productions | opublikowany = brightshiningcity.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20110708093733/http://www.brightshiningcity.com/polanegri.html | zarchiwizowano = 2011-07-08}} {{lang|język = en}}