Nerka: Różnice pomiędzy wersjami

Nerka jest parzystym narządem leżącym w jamie brzusznej w przestrzeni [[otrzewna|zaotrzewnowej]]. U [[człowiek rozumny|człowieka]] nerki znajdują się po obu stronach kręgosłupa, za [[żołądek|żołądkiem]] i pod [[wątroba|wątrobą]]. Nerki leżą na wysokości dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech pierwszych kręgów lędźwiowych, lewa na poziomie Th11-L2Th11–L2, prawa – Th12-L3Th12–L3. Wyższe ułożenie lewej nerki tłumaczone jest tym, że rośnie silniej i z tego powodu znajduje się wyżej<ref name=Bochenek />. Różnica poziomu obu nerek wynosi ok. pół do jednego trzonu kręgu<ref name=Bochenek /> (ok. 1,5–3&nbsp;cm<ref name=ChN>{{Cytuj książkę |nazwisko=Myśliwiec |imię=Michał |tytuł=Choroby nerek |rozdział=Anatomia i fizjologia nerek|rok= 2008|miejsce= Warszawa |wydanie= I |wydawca=Wydawnictwo Lekarskie PZWL |isbn=978-83-200-3528-5}}</ref><ref name=Orlowski>{{Cytuj książkę |nazwisko=Orłowski |imię=Witold|rok=1990|tytuł=Nauka o chorobach wewnętrznych|tom=VIII|tytuł tomu=Choroby nerek i dróg moczowych. Chorób układu ruchu. Kolagenozy. Zatrucia. Transplantacja |rozdział=Wiadomości z anatomii układu moczowego |wydanie=II |wydawca=PZWL|miejsce= Warszawa|isbn=83-200-1645-2}}</ref>). U [[przeżuwacze|przeżuwaczy]] obydwie nerki leżą po prawej stronie ze względu na [[żwacz (przeżuwacze)|żwacz]], położony po lewej stronie ciała; w przypadku tych zwierząt nerka lewa, położona tylnie względem prawej, nosi nazwę nerki wędrującej. U psów i koni prawa nerka wysuwa się bardziej do przodu, dodatkowo u psów nerka lewa jest w stanie przesuwać się bardziej, niż prawa. Świnie i koty mają nerki położone na równej wysokości{{r|pa}}. Przeciętna masa pojedynczej nerki człowieka wynosi od 120–200 g<ref name=Bochenek />. Wymiar podłużny 10–12&nbsp;cm, poprzeczny 5–6&nbsp;cm, grubość 3–4&nbsp;cm<ref name=Bochenek />. U koni masa nerki wynosi 450–750 g, u bydła 520–720 g, zaś u świń 200–280 g{{r|zoot}}. Do wnęki nerki wchodzi [[tętnica nerkowa]] (najczęściej pojedyncza) i nerwy a wychodzą [[żyła nerkowa]], [[moczowód]] oraz dodatkowo [[naczynie chłonne|naczynia limfatyczne]] – struktury te tworzą [[korzeń nerki]] (''radix renis'').

W nerce wyróżnić można powierzchnie: dogrzbietową, dobrzuszną, brzegi: boczny i przyśrodkowy oraz końce: doczaszkowy i doogonowy. Na brzegu przyśrodkowym położona jest zatoka nerkowa, przez którą do środka narządu wnika tętnica nerkowa, a opuszcza go moczowód wraz z żyłą nerkową i naczyniami chłonnymi. W zatoce nerkowej leży [[miedniczka nerkowa]], której funkcją jest zbieranie moczu spływającego przewodami brodawkowymi i przekazywanie go do moczowodu. Pierwotna nerka jest zbudowana z wielu płatów połączonych tkanką łączną i przewodami wyprowadzającymi. Stopień zespolenia płatów nerkowych różni się w zależności od gatunku zwierzęcia{{r|pa}}. U ssaków wyróżnić można 4 typy nerek{{r|zoot|pa}}:

Segment tętniczy nerki – część nerki unaczyniony przez jedną gałąź tętniczą. Podział szczególnie ważneważny w chirurgii. WyróżniamyWyróżnianych jest pięć podstawowych segmentów tętniczych nerek<ref name=Orlowski />:

* szczytowy, zaopatrywany przez t.tętnicę szczytową segmentalną

* górny, zaopatrywany przez t.tętnicę przednią górną segmentalną

* środkowy, zaopatrywany przez t.tętnicę przednią środkową segmentalną

* dolny, zaopatrywany przez t.tętnicę dolną segmentalną

* tylny, zaopatrywany przez t.tętnicę tylną segmentalną

Podstawową jednostką strukturalną nerki jest [[nefron]]. Nefron z kolei składa się z dwóch podjednostek strukturalnych, tj. cewek oraz kłębuszka nerkowego. Kłębuszek nerkowy (''glomerulus renalis'') składa się natomiast z kłębka naczyniowego i torebki nefronu (Bowmana). Liczba nefronów w ludzkiej nerce wykazuje zmienność osobniczą, średnio wynosi około 1,5 mln i jest ustalona od momentu urodzenia<ref>{{Cytuj pismo | autor=Keller G, Zimmer G, Mall G, Ritz E, Amann K | tytuł=Nephron number in patients with primary hypertension | rok=2003 | czasopismo=The New England journal of medicine | doi=10.1056/NEJMoa020549 | wydanie=348 |wolumin=2 | miesiąc=styczeń | pmid= 12519920 | strony=101–8}}</ref>. Wyróżnia się dwa rodzaje nefronów, o długiej i krótkiej pętli, tak zwane nefrony korowe i przyrdzeniowe. Z nefronów o krótkiej pętli zbudowana jest kora nerki, zaś nefrony o pętli długiej przenikają do ciemniejszego rdzenia nerki, który tworzy piramidy nerkowe. W wierzchołku każdej piramidy znajdują się brodawki nerkowe z polami sitowymi, gdzie znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do lejkowatej miedniczki nerkowej, z której mocz odprowadza [[moczowód]]. U koni w [[Błona śluzowa|błonie śluzowej]] nerki występują gruczoły miedniczki nerkowej produkujące śluz, ze względu na zawartą w nim [[mucyny|mucynę]] mocz tych zwierząt pieni się{{r|pa}}. Układ kielichowo-miedniczkowy oraz moczowód współtworzą górne drogi moczowe, zaś [[pęcherz moczowy|pęcherz]] i [[cewka moczowa]] – dolne drogi moczowe.

Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pierwsza część nefronu – [[Nefron#Ciałko nerkowe (ciałko Malpighiego)|kłębuszek nerkowy]] – składa się z sieci dziwnej, tętniczo-tętniczej, [[Naczynie włosowate|naczyń włosowatych]], otoczonej [[Torebka kłębuszka nerkowego|torebką Bowmana]]. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego w naczyniu krwionośnym, pokonującego sumę ciśnień przeciwdziałających filtracji (tj. ciśnienia onkotycznego działającego z wewnątrz naczynia i ciśnienia hydrostatycznego przesączu znajdującego się w torebce Bowmana) do przestrzeni moczowej Bowmana, filtruje się płyn zwany moczem pierwotnym, składem zbliżony do [[osocze krwi|osocza krwi]]. Przez barierę, jaką stanowi [[Śródbłonek|śródbłonek naczyniowy]] i nabłonek nerkowy, do wnętrza torebki Bowmana (do przestrzeni moczowej Bowmana) przedostają się następujące substancje obecne we krwi: woda, cząsteczki o masie cząsteczkowej mniejszej od masy albuminy a więc: kationy i aniony niezwiązane z białkami (np. Na⁺, K⁺), [[glukoza]], [[mocznik]], [[kwas moczowy]], [[bilirubina]], [[kwas askorbinowy|witamina C]], [[aminokwasy]], małocząsteczkowe toksyny. W skład ultrafiltratu nie wchodzą: [[białka]], elementy morfotyczne krwi, jony i witaminy tworzące trwałe kompleksy z białkami (np. Ca²⁺, Wit. B1). Następnie filtrat z torebki Bowmana jest transportowany do kanalika bliższego (kanalik kręty I rzędu) gdzie zachodzi [[resorpcja]] (wchłanianie) obligatoryjna. Z powrotem do krwi trafia 100% substancji potrzebnych organizmowi takich jak glukoza i aminokwasy. Na tym etapie wchłania się ok. 60% jonów sodu. Następnie w [[pętla Henlegonefronu|pętli Henlegonefronu]] zachodzi zagęszczanie i kolejno rozcieńczanie moczu prowadzące do odzyskania kolejnych 25% jonów sodu. W ostatniej części nefronu – kanaliku dalszym (kanaliku krętym II rzędu) zachodzi wchłanianie fakultatywne, zależne od potrzeb organizmu (np. wchłanianie wody pod wpływem [[hormon antydiuretyczny|wazopresyny]]) oraz sekrecja (wydzielanie) kanalikowa. Do światła kanalika wydzielane są jony wodorowe, potasu, moczany, metabolity leków itp. W ten sposób nerka produkuje [[mocz ostateczny]], w którego skład wchodzą: woda, jony sodu (1% jonów obecnych we krwi), jony potasu, jony wodorowe, mocznik, kwas moczowy, bilirubina, zbędne produkty przemiany materii, toksyny, metabolity leków, oraz substancje obecne we krwi w stężeniu przewyższającym ich [[Cukromocz|próg nerkowy]]. Mocz zdrowego człowieka nie powinien zawierać białek ani elementów morfotycznych krwi.

Bez sprawnie działających nerek nie jest możliwe zachowanie pełni zdrowia. Krańcowe upośledzenie funkcji nerek stanowi zagrożenie życia, a jej całkowity brak, jeżeli nie wdrożymyzostaje leczeniawdrożone nerkozastępczegoleczenie nerkozastępcze, niechybnie prowadzi do zgonu.

Jako narząd nerki spełniają, nie tylko funkcję wydalniczą, ale również pełnią istotną rolę w zachowaniu [[homeostaza|homeostazy]] środowiska wewnętrznego organizmu. Najważniejsze fizjologiczne zadania nerek to<ref name="wielkainterna">{{cytuj książkę|nazwisko=Myśliwiec (red.)|imię=Michał|tytuł=Nefrologia|wydawca=Medical Tribune|miejsce=Warszawa|data=2010|seria=Wielka Interna|strony=2|isbn=978-83-601-3562-4|tom=|rozdział=Budowa i czynność nerek|imię r=Andrzej|nazwisko r=Rydzewski}}</ref>:

* [[stwardnienie tętniczek nerkowych]];

* [[Odmiedniczkowe zapalenie nerek|zapalenie miedniczek nerkowych]];

* [[odmiedniczkowe zapalenie nerek]] – przyczyną choroby jest bakteryjne zakażenie dróg moczowych; schorzenie to dotyczy głównie kobiet, a związane jest z odmiennością budowy cewki moczowej oraz okresami ciąż.;

* [[kamica nerkowa|kamica moczowa]] – polega na powstawaniu kamieni w drogach moczowych. Choroba ta z kolei występuje dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.;

Co roku obchodzony jest [[Światowy Dzień Nerek]], który przypada w każdy drugi czwartek marca<ref>[https://archive.ph/20080312211551/http://www.swiatowydziennerek.pl/ www.swiatowydziennerek.pl].</ref>.

* [https://web.archive.org/web/20120105014829/http://www.ctcases.net/ct-cases-database/4%20Abdomen%20And%20Pelvis/6%20Kidneys/ Nerka & tomografia komputerowa] – CT Cases