Język ogólnopolski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
mNie podano opisu zmian |
||
(Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
Linia 23:
|opis =
|wikisłownik =
}}
'''Język ogólnopolski'''{{u|nota1}} – [[język standardowy|standardowa]], kanoniczna [[Język polski#Odmiany|odmiana języka polskiego]], nauczana i promowana w szkołach oraz pełniąca funkcję języka administracji, mediów i literatury<ref name=mw />. Używana jest na terenie całej Polski w szerokim spektrum domen życia publicznego i kulturalno-oświatowego<ref name=wa />. Od dialektów i gwar lokalnych odróżnia ją szeroki zasięg geograficzny i wypracowanie funkcjonalne, a także istnienie formalnie prowadzonej [[kodyfikacja (językoznawstwo)|kodyfikacji]]<ref name="hk" />, zarówno w postaci normy użytkowej (potocznej), jak i wzorcowej<ref name="ginter" />. Język ogólnopolski stoi w opozycji tak do [[dialekty języka polskiego|dialektów terytorialnych]], jak i do [[socjolekt|odmian środowiskowych]] (społecznych)<ref name=wa /><ref name=jpl />, ciesząc się większym [[prestiż (socjolingwistyka)|prestiżem społecznym]] niż [[gwara|gwary wiejskie]]<ref name=jms /><ref name="Multilingual" />. Popularnie bywa określany mianem „poprawnej” polszczyzny, nie jest natomiast postrzegany jako [[dialekt]]<ref name=wtad />. W potocznym rozumieniu uchodzi za „czystą” formę języka polskiego, pozbawioną naleciałości gwarowych<ref name=wtad /> lub przeciwstawną wobec dialektów<ref name="lp" />.
Polszczyzna standardowa nie jest bytem w pełni jednolitym, gdyż może przybierać różne formy ukształtowania stylistycznego, odpowiadające spełnianym przez nią funkcjom<ref name=hk />. Ponadto w kodyfikacji języka ogólnopolskiego wyróżnia się dwa warianty fonetyczne polszczyzny, jakimi są [[wymowa warszawska]] oraz [[wymowa krakowsko-poznańska]]<ref name=mw />. Standard ogólnopolski uformował się w wyniku długotrwałych procesów rozwojowych i
== Zobacz też ==
Linia 35 ⟶ 36:
== Uwagi ==
{{Uwagi
{{Refn|grupa = uwaga|nazwa = nota1|W piśmiennictwie spotykane są również synonimiczne terminy: „'''polszczyzna standardowa'''”<ref name=bd />, „'''polszczyzna ogólna'''”<ref name=rh />, „'''polszczyzna literacka'''”<ref name=rh />, „'''dialekt literacki'''”<ref name=bd />, „'''polszczyzna kulturalna'''”<ref name=mw />, „'''dialekt kulturalny'''”<ref name=ez /><ref name=typl/>. Wąsko rozumiany [[język literacki]] (sensu stricto) to jedynie ''pisana'' odmiana [[język ogólny|języka ogólnego]]<ref name="wa" /><ref name=ejp /><ref name="geneza" />. Podobnie terminowi „[[język standardowy]]” przypisywano w polskim językoznawstwie inne (niepowiązane) znaczenie, odnoszące się do potoczności<ref name=es />.}}
}}
== Przypisy ==
{{Przypisy
<ref name=mw>{{Cytuj |autor = Marcin Wągiel |tytuł = Fonematyka języka polskiego w ujęciu funkcjonalizmu aksjomatycznego |data = 2016 |isbn = 9788024449302 |oclc = 995625885 |miejsce = Ołomuniec |wydawca = Uniwersytet Palackiego w Ołomuńcu |url = https://books.google.pl/books?id=O7FEDAAAQBAJ&pg=PA32 |s=32}}</ref>
<ref name=es>{{cytuj|url=https://polonica.ijp.pan.pl/index.php/polonica/article/download/111/58/ | autor=[[Ewa Siatkowska]] | tytuł=Standaryzacja po kurpiowsku | czasopismo=Polonica | data=2017 |issn=0137-9712 | wolumin=37 | s=5–12 | doi=10.17651/polon.37.12 }}</ref>
<ref name=ejp>{{Cytuj |redaktor = [[Stanisław Urbańczyk]] |tytuł = Encyklopedia języka polskiego |miejsce = Wrocław etc. |wydanie = 2 popr., uzup. |wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich |data = 1991 |isbn = 83-04-029-94-4 |s = 134–135 }}</ref>
<ref name=ez>{{Cytuj |autor = Marta Andruszkiewicz |rozdział = Język jako kategoria prawoznawstwa |redaktor = [[Adam Jamróz]], [[Stanisław Bożyk]] |tytuł = Z zagadnień współczesnych społeczeństw demokratycznych |data = 2006 |isbn = 9788389620156 |wydawca = Temida 2 |oclc = 71830039 |miejsce = Białystok <!--|url = https://books.google.com/books?id=-q8UAQAAIAAJ--> |s=43–62 |kropka=patrz s. 49 }}</ref>
<ref name=bd>{{Cytuj |autor = [[Bogusław Dunaj]] |tytuł = Język mieszkańców Krakowa: Zagadnienia teoretyczne, fonetyka, fleksja |data = 1989 |isbn = 9788301094102 |oclc = 21562910 |miejsce = Kraków |wydawca = Nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego |url = https://books.google.com/books?id=68NKAAAAYAAJ |s = 134}}</ref>
<ref name=rh>{{Cytuj |tytuł = Criteria to define the standard language: a survey among Polish students | czasopismo = Roczniki Humanistyczne |autor = Dick Smakman |wolumin=47 | numer=6 |data = 1999 |url = https://ojs.tnkul.pl/index.php/rh/article/view/4327 |data dostępu = 2023-10-02 |s=63–85 | kropka = patrz s. 65 |język = en}}</ref>
<ref name="trudgill">{{cytuj |autor = [[Peter Trudgill]] |tytuł = Jeffrey Harling and Csaba Pléh (eds) When East met West: Sociolinguistics in the former Socialist Bloc (recenzja) |czasopismo = Multilingua |wolumin = 19 |numer = 1–2 |opis = Language contact in East-Central Europe |doi = 10.1515/mult.2000.19.1-2.169 |data = 2000 |s = 190–195 |kropka = patrz s. 193–194 |url = https://www.degruyter.com/view/j/mult.2000.19.issue-1-2/mult.2000.19.1-2.169/mult.2000.19.1-2.169.xml |issn = 1613-3684 |język = en}}</ref>
<ref name="func">{{Cytuj |autor = [[Ernst Håkon Jahr]]; [[Karol Janicki]] |tytuł = The function of the standard variety: a contrastive study of Norwegian and Polish |czasopismo = International Journal of the Sociology of Language |data = 1995 |data dostępu = 2023-10-02 |issn = 1613-3668 |wolumin = 115 |s = 25–46 |doi = 10.1515/ijsl.1995.115.25 |url = https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/ijsl.1995.115.25/html |język = en |kropka = patrz s. 41}}</ref>
<ref name=pz>{{Cytuj |autor = [[Tomasz Kamusella]] |tytuł = Na marginesie pierwszego tomu „Słownika gwar śląskich” |data = 2002 |czasopismo = Przegląd Zachodni |wolumin = nr 3 |kropka = patrz s. 160 |s = 159–172 |url = http://archiwumpz.iz.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=8499&from=publication | data dostępu = 2023-10-02 }}</ref>
<ref name="lp">{{Cytuj |autor r = Krystyna Kułak |rozdział = Linguistic Prescriptivism in Present-Day Poland: The Normative Attitudes of the Speakers of Polish |tytuł = Handbook of the Changing World Language Map |redaktor = Stanley D. Brunn, Roland Kehrein |data = 2020 |data dostępu = 2020-05-26 |s = 2291–2309 |kropka = patrz s. 2302 |doi = 10.1007/978-3-030-02438-3_120 |isbn = 978-3-030-02438-3 |miejsce = Cham |wydawca = Springer International Publishing |język = en}}</ref>
<ref name="Multilingual">{{Cytuj |autor r = Justyna Leśniewska; Zygmunt Mazur |rozdział = [https://books.google.com/books?id=CkIjF7lZwgsC&pg=PA114 Polish in Poland and abroad] |redaktor = Guus Extra, Durk Gorter |tytuł = Multilingual Europe: Facts and Policies |data = 2008 |s = 111–134 |miejsce = Berlin–New York |wydawca = Walter de Gruyter |oclc = 232002185 |doi = 10.1515/9783110208351.2.111 |isbn = 978-3-11-020835-1 |kropka = patrz s. 114–115 |język = en}}</ref>
<ref name=jms>{{Cytuj |autor = Helena Grochola-Szczepanek |tytuł = Język mieszkańców Spisza: płeć jako czynnik różnicujący |data = 2012 |data dostępu = 2023-10-02 |isbn = 978-83-64007-00-2 |miejsce = Kraków |wydawca = Instytut Języka Polskiego PAN |seria = Prace Instytutu Języka Polskiego 139 |s = 63 |oclc = 842501187 |url = https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=49559}}</ref>
<ref name=wtad>{{Cytuj |autor r= Anna Berlińska |rozdział=Teaching Mother Tongue Polish |redaktor = Witold Tulasiewicz; Anthony Adams |tytuł = Teaching the Mother Tongue in a Multilingual Europe |data = 2005 |wydawca=Continuum |miejsce=London–New York |oclc = 232292774 |isbn = 9780826470270 |s = 163–173 |język = en |kropka = patrz s. 166}}</ref>
<ref name="hk">{{cytuj |autor=[[Halina Karaś]] |url = http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podstawy-dialektologii&l2=dialekty-i-gwary-a-polszczyzna-mwr |tytuł = Dialekty i gwary ludowe a polszczyzna ogólna |praca=Dialekty i gwary polskie |opublikowany=Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury Języka |data dostępu=2019-09-07}}</ref>
<ref name="ginter">{{Cytuj |autor=Joanna Ginter |tytuł=Rola internetowych poradni językowych w procesie normalizacji pisowni polskiej |wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego |oclc=1019474040 |miejsce=Gdańsk |data=2016 |isbn=978-83-7865-454-4 |s=17–28}}</ref>
<ref name=Grammar>{{cytuj książkę |nazwisko = Swan | autor link=Oscar E. Swan |imię=Oscar E. |tytuł = A Grammar of Contemporary Polish |data = 2002 |strony = 5 |isbn = 0893572969 |miejsce = Bloomington |wydawca = Slavica |oclc = 50064627 |język=en }}</ref>
<ref name=wa>{{Cytuj |redaktor = [[Andrzej Makowiecki (historyk literatury)|Andrzej Makowiecki]] |tytuł = Encyklopedia szkolna: Literatura i nauka o języku |miejsce = Warszawa |oclc = 442535097 |isbn = 8302052205 |data = 1995 |wydawca = Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne |url = https://books.google.com/books?id=FKsZAQAAIAAJ |s=246}}</ref>
<ref name="jpl">{{Cytuj |autor r = [[Irena Bajerowa]] |redaktor = [[Jerzy Bartmiński]] |rozdział = Język ogólnopolski XX wieku |tytuł = Encyklopedia kultury polskiej XX wieku |data = 1993 |wolumin = 2: Współczesny język polski |oclc = 32664893 |isbn = 83-7044-062-2 |wydawca = Wiedza o Kulturze |miejsce = Wrocław }}</ref>
<ref name="typl">{{Cytuj | autor = [[Aleksander Wilkoń]] | tytuł = Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny | wydanie = 2 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | miejsce = Katowice | data = 2000 | isbn = 83-226-0975-2 | oclc = 1290988919 | seria = Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1875 | s = 7 }}</ref>
<ref name="geneza">{{Cytuj |autor = [[Bogdan Walczak]] |tytuł = Geneza polskiego języka literackiego |czasopismo =Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja |data=1994 |wolumin=3 |numer =27 |s=35–47 |kropka = patrz s. 35, przyp. 1 |url = https://rcin.org.pl/Content/68906/WA248_73468_P-I-2524_walczak-geneza_o.pdf |data dostępu = 2024-12-03 }}</ref>
}}
[[Kategoria:Język polski]]
|