Junta czarnych pułkowników: Różnice pomiędzy wersjami

'''Junta czarnych pułkowników''' – [[Junta (władza wojskowa)|dyktatura wojskowa]] rządząca w [[Grecja|Grecji]], w latach 1967-19741967–1974. Została zapoczątkowana 21 kwietnia 1967 przez wojskowy [[zamach stanu]]. W 1973 krwawo stłumiono strajk [[student]]ów. W 1974 nieudana próba przyłączenia [[Cypr]]u do Grecji skompromitowała juntę – rządy objął wezwany z [[Migracja ludności|emigracji]] [[Konstandinos Karamanlis]].

Zamach stanu z 1967 r. i następujące po nim siedmioletnie rządy junty wojskowej poprzedziło ponad pięćdziesiąt lat podziałów politycznych między zwolennikami [[republika|republiki]], a [[monarchia|monarchistami]] ioraz od okresu [[reżim 4 sierpnia|dyktatury]] gen. [[Joanis Metaksas|Joanisa Metaksasa]] (1936–1939), niemal identycznie przebiegającego podziału pomiędzy [[Lewica|lewicą]] i centrum politycznym, a [[Prawica|prawicą]]. Podziały te wywodziły się z czasów [[reżim 4 sierpnia|dyktatury]] gen. [[Joanis Metaksas|Joanisa Metaksasa]] (1936-1939), a pogłębiłaPogłębiła je jeszcze [[II wojna światowa]]. W czasie jej, trwaniagdy przeciwkoprzeciw okupantom wystąpiły republikańska, lewicowakomunistyczna formacja partyzancka: Greckie Ludowe Wojsko Wyzwoleńcze ([[ELAS (formacja partyzancka)|ELAS]])<ref>{{cytuj książkę | autor = Grigoriadis S. N.| tytuł = Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-19741941–1974| wydawca = Polaris| miejsce = Ateny| rok = 2009| tom = I |strony = 461-475| isbn = 978-960-6829-10-9}}</ref> oraz dziesięciokrotnie słabsza prawicowa: [[GreckiGrecka NarodowyNarodowa ZwiązekLiga Demokratyczny|Demokratyczna ([[EDES]])<ref>{{cytuj książkę | autor = Asprey M.| tytuł = War in the Shadows: The Guerrilla in History| wydawca = iUniverse| rok = 2002| strony = 360-361| isbn = 9780595225934}}</ref>.

Partyzanci ELAS, nie odrzucając współpracy z rządem, domagali się dla siebie udziału w siłach porządkowych i obronnych przyszłej Grecji oraz ukarania kolaborantów i hitlerowskich zbrodniarzy wojennych w Grecji. Oba te punkty nie zostały zaakceptowane przez króla [[Jerzy II Grecki|Jerzego II]] oraz [[Wielka Brytania|Brytyjczyków]]<ref name="clogg14">{{cytuj książkę | autor = Clogg R.| tytuł = Greece, 1940-19491940–1949: occupation, resistance, civil war : a documentary history| wydawca = Palgrave Macmillan| rok = 2002| strony = 14-16| isbn = 83-05-13465-2}}</ref>. W efekcie próby rozbrojenia ELAS, w grudniu 1944 r. doszło do 37-dniowego starcia w [[Ateny|Atenach]], w którym byli hitlerowcy greccy (tzw. [[Bataliony Bezpieczeństwa]]) oraz była kolaboracyjna policja hitlerowskiego tzw. [[Państwo Greckie|Państwa Greckiego]], stanowili główną, grecką siłę zbrojną, walczącą po stronie monarchy i Brytyjczyków<ref name="clogg14"/>. Starcia te zakończono [[porozumienie z Warkizy|porozumieniem w Warkizie]] o pełnym rozbrojeniu i rozwiązaniu wszystkich oddziałów stron, utworzeniu nowej policji i wojska, z udziałem w nich wszystkich stron oraz zapowiedzią budowy [[Demokracja|demokratycznego]] państwa<ref>{{cytuj książkę | autor = B. Jelavich | tytuł = Historia Bałkanów| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2005| strony = 297}}</ref>. Porozumienie to nie zostało dotrzymane przez żadną ze stron. Grecję ogarnęła fala państwowego [[terror]]u, skierowanego przeciwko wszystkim członkom ELAS oraz osobom wspomagającym go<ref>{{cytuj książkę | autor = Grigoriadis F. N.| tytuł = ΙΓρηγοριάδης Φοίβος – Το δεύτερο Αντάρτικο (Ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου 1945-49)| wydawca = Kam. Chr. Kamarinopoulos| miejsce = Ateny| tom = II |strony = 630}}</ref><ref name="close">{{cytuj książkę | autor = Close D.| tytuł = The Greek Civil War – Studies of Polarization| wydawca = Routledge, an imprint of Taylor & Francis Books Lt| miejsce = London| rok = 1993}}</ref>.

Jesienią 1946 r. wybuchła w Grecji [[wojna domowa]]. Przeciw rządowi Grecji wystąpili wtedy powstańcy z nowo utworzonego, ideowo-[[Komunizm|komunistycznego]] ruchu partyzanckiego [[Demokratyczna Armia Grecji (DSE)|Demokratyczne Wojsko Grecji (DSE)]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Clogg R.| tytuł = Historia Grecji nowożytnej| wydawca = Książka i Wiedza| miejsce = Kraków| rok = 2006| strony = 167| isbn = 83-05-13465-2}}</ref>. Powstańcy, początkowo stanowiący tylko grupy ukrywających się uciekinierów spod fali terroru, wkrótce skorzystali z oferty pomocy wojskowej z zagranicy ([[Jugosławia]], [[Albania]]), dostarczanej w zamian za przyjęcie celu tworzenia państwa komunistycznego<ref>{{cytuj książkę | autor = Stephanides G.| tytuł = Stirring the Greek nation:political culture, irredentism and anti-Americanism in post-war Greece, 1945-19671945–1967| wydawca = Ashgate Publishing| rok = 2007| strony = 56-57| isbn =9780754660590}}</ref>. Od 1947 rząd grecki uzyskał decydujące wsparcie od Stanów Zjednoczonych, poprzednio ściśle neutralnych. Było to zgodne z [[Doktryna Trumana|doktryną Trumana]], gdyż wystąpiła realna groźba opanowania tego kraju przez komunistów. Od tej pory armia grecka, a przede wszystkim wywiad wojskowy ściśle współpracowały z [[CentralCentralna IntelligenceAgencja AgencyWywiadowcza|CIA]]<ref>[[Philip Agee]] and Louis Wolf, ''Dirty Work: The CIA in Western Europe'' (Secaucus: Lyle Stuart Inc., 1978), p.154</ref>.

Wyniszczające walki trwały aż do 1949, gdy ostateczne zwycięstwo, dzięki pomocy zagranicznej i błędnej strategii przyjętej przez partyzantów, odniosła strona rządowa<ref>{{cytuj książkę | autor = Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.| tytuł = Historia Grecji| wydawca = Wydawnictwo Literackie| miejsce = Kraków| rok = 2005| strony = 598-602| isbn = 83-08-03819-0}}</ref>. W jego następstwie, zachowując pozory demokracji, Grecja stała się państwem policyjnym, z terrorem i skrytobójstwami wobec działaczy lewicy<ref>''"Przyczyny„Przyczyny zamachu stanu mają swe korzenie w deformacjach, wywołanych Wojnąwojną Domowądomową oraz niezdolnością kolejnych rządów do złagodzenia systemu politycznego i zakorzenienia w nim wartości demokratycznych"demokratycznych”'' Źródło cytatu: Zeszyty naukowe „Monografie Wojenne”, zeszyt nr 99 "Wojskowy„Wojskowy Zamach Stanu 21 Kwietnia 1967", autorzy: Panos Pikramenos, Emmanuil Mpentrouvakis, gr.: Πάνος Πικραμένος, Eμμανουήλ Μπεντρουβάκης, ''Το Πραξικοπημα'', wydawnictwo Defence Media, Ateny, Grecja 2010, wstęp do rozdziału 3.</ref>.

W 1965 r. premier [[Jeorjos Papandreu|Georgios Papandreu]] został zdymisjonowany przez króla [[Konstantyn II Grecki|Konstantyna II]], wywołującco tym samymwywołało kryzys konstytucyjny. Na przestrzeni dwóch kolejnych lat kraj miał pięciu premierów. Król zdecydował się na rozpisanie wyborów, które miały odbyć się 28 maja 1967. Przewidywano, że partia Papandreu (Unia Centrum – EK) wygra wybory, ale nie będzie miała większości. Musiałaby połączyć siły ze Zjednoczoną Demokratyczną Lewicą – EDA. Część wojskowych podejrzewała, że EDA jest w istocie przybudówką, nielegalnej wówczas, [[Komunistyczna Partia Grecji|Komunistycznej Partii Grecji]]. Obawy te doprowadziły do zamachu stanu.

21 kwietnia 1967 puczyści, którym przewodził generał brygady [[StylianosStilianos PattakosPatakos]] oraz pułkownicy [[Jeorjos Papadopulos|Jeorios Papadopulos]] i [[Nikolaos Makarezos]], dokonali zamachu stanu. Wykorzystany przy tym został plan o kryptonimie Prometheus, opracowany wcześniej w [[NATO]] na wypadek próby przejęcia władzy w Grecji przez komunistów<ref name="grecja616">{{cytuj książkę | autor = Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.| tytuł = Historia Grecji| wydawca = Wydawnictwo Literackie| miejsce = Kraków| rok = 2005| strony = 616-620| isbn = 83-08-03819-0}}</ref>. Przywódca spiskowców – pułkownik JeoriosJeorjos Papadopulos uprzednio pełnił m.in. obowiązki rezydenta greckiego wywiadu, przy CIA<ref name="brze172"/>. W [[Zamach stanu|puczu]] wzięło udział 3000 żołnierzy i 150 czołgów, zakończył się on w ciągu trzech godzin. Zamachowcy przejęli kontrolę nad kluczowymi punktami Aten i dokonali aresztowań czołowych polityków m.in. premiera [[Panagiotis Kanellopoulos|Panagiotisa KanellopuolosaKanellopοulosa]] oraz Andreasa i Jeoriosa Papandreu<ref name="grecja616"/>. Juntę czarnych pułkowników popierały Stany Zjednoczone –, jako jedyny rozwinietyz ówcześniekrajów krajrozwiniętych, Stany Zjednoczone<ref>{{cytuj książkę | autor =Zgliczyński Stefan| tytuł = Hańba iracka| wydawca = Książka i prasa| miejsce = Kraków| rok = 2009| strony = 28| isbn = 978-83-88353-28-4}}</ref>.

Premierem nowego rządu został dotychczasowy prokurator generalny Sądu Najwyższego [[KonstantinosKonstandinos KolliasKolias]], który jednak nie odgrywał żadnej roli politycznej. Kontrolę nad wewnętrzną polityką sprawował bowiem gen. PattakosPatakos, nad gospodarką – płk. Makarezos<ref name="grecja616"/>. Zwycięscy oficerowie zdelegalizowali wszystkie partie polityczne i zawiesili gwarantowane w konstytucji prawa obywatelskie, opierając swoje działania na ustawodawstwie [[stan wyjątkowy|stanu wyjątkowego]]. W więzieniach i miejscach odosobnienia znalazło się około 8 tysięcy osób uznanych za [[komunizm|komunistów]] lub ich sympatyków. Stosowano tortury, w miejscach koncentracji więźniów sporadycznie dokonywano publicznych, niczym nieprowokowanych mordów. Nie tylko kontynuacja studiów wyższych, ale nawet prowadzenie skutera wymagało uprzedniego uzyskania tzw. ''Certyfikatu społecznej przyzwoitości'', związanego z pisemną deklaracją poparcia wobec reżimu oraz brakiem donosów na daną osobę<ref>Film dokumentalny "Esej„Esej o wydarzeniach na Politechnice"Politechnice”, stałego greckiego cyklu historycznego "Reportaż„Reportaż bez Granic"Granic”, telewizji publicznej ERT (gr.: Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα – ''Αφιέρωμα στο Πολυτεχνείο'')</ref>. Osoby uznane za zwolenników lewicy czy choćby odmawiające umieszczenia na ścianie swego domu materiałów propagandowych o treści typu "popieram„popieram rząd"rząd”<ref>Film dokumentalny "Esej„Esej o wydarzeniach na Politechnice"Politechnice”, stałego greckiego cyklu historycznego "Reportaż„Reportaż bez Granic"Granic”, telewizji publicznej ERT (gr.: Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα – Αφιέρωμα στο Πολυτεχνείο)</ref>, były zwalniane z pracy na uniwersytetach, w wymiarze sprawiedliwości i w administracji. W propagandzie nowego reżimu znaczące miejsce zajmowały nawiązania do retoryki z okresu dyktatury Metaksasa. Ogłoszono odrodzenie prawdziwej tradycji greckiej i podjęcie walki z korupcją. Miejsce podziałów politycznych miała zająć jedność wszystkich Greków. Przewrót 21 kwietnia określano propagandowo jako rewolucję 21 kwietnia<ref name="grecja616"/>.

Wyjazd premiera sprawił, że rządzący oficerowie zrezygnowali z dalszego tworzenia reprezentacyjnego rządu cywilów i powierzyli najwyższe stanowiska państwowe wojskowym. Ogłoszono detronizację króla, ale nie likwidację instytucji monarchii<ref name="brze172">{{cytuj książkę | autor = Brzeziński A.| tytuł = Grecja| wydawca = Trio| miejsce = Warszawa| rok = 2002| strony = 172-175| isbn = 83-88542-30-3}}</ref> – regentem został gen. [[Jeorios Zoitakis]], zaś premierem JeoriosJeorjos Papadopulos<ref name="grecja616"/>.

W celu uzyskania pozorów poparcia społecznego dla dyktatury wojskowej rząd przeprowadził 29 września 1968 referendum w sprawie nowego projektu konstytucji. Ograniczał on do minimum prawa obywatelskie, wyznaczał armii rolę nie tylko gwaranta niepodległości kraju, ale i strażnika społecznego porządku. Według oficjalnych wyników 77,5% uprawnionych do głosowania wzięło w nim udział, z czego 91,9% zagłosowało na tak<ref name="grecja616"/>. Tadeusz Czekalski jest zdania, że mimo wątpliwości co do uczciwości przeprowadzenia referendum, trudno podważyć poparcie większości Greków dla rządów wojskowych<ref name="grecja616"/>. Do marca 1972 Papadopulos skupił w swoich rękach pięć tek ministerialnych<ref name="grecja616"/>, po czym usunął Zoitakisa z urzędu regenta<ref name="brze172"/>. Nigdy nie został wybrany parlament, którego funkcjonowanie przewidywała konstytucja z 1968. "Organ„Organ przedstawicielski"przedstawicielski”, działający od 1970, pozostawał pod pełną kontrolą premiera<ref name="brze172"/>.

Nadal nawiązując do rządów Metaksasa, junta zaostrzyła funkcjonującą w kraju [[cenzura|cenzurę]] i wprowadziła szereg przepisów o charakterze obyczajowym. Kobietom zabroniono noszenia "wyzywających„wyzywających strojów"strojów”, zaś młodzi mężczyźni musieli obcinać krótko włosy. Muzyka [[rebetiko]] została całkowicie zdelegalizowana. Prasę objęto zakazem wymieniania polityków działających przed przewrotem 21 kwietnia 1967. Cenzorzy analizowali także treść drukowanych w gazetach utworów poetyckich, ogłoszeń i reklam<ref name="grecja616"/>. Szczególną uwagę zwracano na utwory dramatyczne – ze sztuk uznanych za wywrotowe lub sprzeczne z porządkiem publicznym wycinano całe fragmenty lub całkowicie zakazywano ich wystawiania. Zakaz ten objął nawet dzieła z okresu starożytnego, np. [[Sofokles]]a i [[Arystofanes]]a. W 1967 wydano indeks książek zakazanych, na którym obok rodzimej literatury znalazła się większość tłumaczonych na język grecki [[literatura rosyjska|utworów rosyjskich]], gramatyka [[język rosyjski|języka rosyjskiego]] oraz słownik grecko-bułgarski<ref name="grecja616"/>.

W 1969 junta ogłosiła częściowe złagodzenie represji wobec opozycji. W niewielkim stopniu ograniczono cenzurę mediów i zwolniono niektórych więźniów politycznych<ref name="brze172"/>. Zwalczaniem wszelkiej opozycji wobec rządów wojskowych zajmowała się policja polityczna i żandarmeria (ESA), którymi kierował gen. [[Dimitrios JoannidisJoanidis]]<ref name="grecja616"/>.

Polityka junty czarnych pułkowników została stanowczo potępiona w [[Dania|Danii]], [[Norwegia|Norwegii]] i [[Holandia|Holandii]]. Emigranci greccy w Europie Zachodniej i USA propagowali na świecie informacje o charakterze rządów wojskowych w Grecji<ref name="grecja616"/>. Równocześnie Stany Zjednoczone, mimo początkowego zawieszenia dostaw sprzętu wojskowego dla Grecji<ref>{{cytuj książkę | autor = Brzeziński A.| tytuł = Grecja| wydawca = Trio| miejsce = Warszawa| rok = 2002| strony = 170| isbn = 83-88542-30-3}}</ref>, szybko porozumiały się z rządem czarnych pułkowników. Od 1970 relacje grecko-amerykańskie były coraz lepsze, zaś dwa lata później okręty amerykańskiej Szóstej Floty uzyskały prawo do korzystania z portu w [[Pireus]]ie<ref name="brze172"/>. Rządzona przez wojskowych Grecja utrzymywała stosunki handlowe z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], [[Polska|Polską]], [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]], [[Rumunia|Rumunią]] i [[Bułgaria|Bułgarią]] i pozostawała w bliskich kontaktach dyplomatycznych z [[Libia|Libią]], [[Etiopia|Etiopią]] i [[Zair|Zairem]]em<ref name="brze172"/>. Od 1972 była uznawana przez [[Chińska Republika Ludowa|ChRL]]<ref name="brze172"/>.

Pierwsze lata rządów junty połączone były ze skokowym wzrostem stopy życiowej. Jednak w 1973 nasiliły się trudności gospodarcze kraju, [[inflacja]] osiągnęła poziom 30%, wśród zagranicznych inwestorów zainteresowanie działalnością w Grecji gwałtownie spadało. W marcu 1973 strajk, rozpędzony przez policję, zorganizowali studenci Uniwersytetu Ateńskiego, w maju doszło do buntu na niszczycielu "Welos"„Welos”. Pragnąc ratować rząd wojskowych, JeoriosJeorjos Papadopulos ogłosił zniesienie monarchii, potwierdzone w lipcu 1973 w plebiscycie. Proklamowana została republika z prezydentem wybieranym na ośmioletnią kadencję, odpowiedzialnym równocześnie za kierowanie sprawami zagranicznymi, obronnością i porządkiem publicznym. Zapowiedziano przeprowadzenie w 1974 wyborów do parlamentu. Pierwszym prezydentem został Papadopulos, zaś premierem – [[Spiros MarkezinisMarkiezinis]]<ref name="grecja616"/>.

Po aresztowaniu i przymusowym wcieleniu do wojska 137 przywódców ruchu studenckiego<ref>Całkowicie dokumentalny materiał "Kronika„Kronika Dyktatury 1967-1974"1967–1974” (gr.: Π. Βούλγαρης, ''Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967-19741967–1974''), reżyseria i produkcja: [[Pantelis Wulgaris]], Grecja.</ref>, organizujących obchody szóstej rocznicy śmierci Jeoriosa Papandreu, studenci Wydziału Prawa Uniwersytetu Ateńskiego, następnie także studenci Politechniki Ateńskiej rozpoczęli 14 listopada 1973 [[Strajk studentów Politechniki Ateńskiej|strajk okupacyjny w obiektach uczelni]] i przez radio wezwali mieszkańców miasta do nieposłuszeństwa i obalenia dyktatury<ref>S.N.Grigoriadis, t3, str.779-780, 787-789</ref>. Do akcji włączyły się liczne uczelnie całej Grecji. Oblicza się, że w przeciągu kilku dni poparcie dla studentów demonstrowało około 800 tysięcy mieszkańcy Aten. Do historii państwa greckiego przeszło najczęściej skandowane wtedy hasło ''Psomi – Pedija – Elef–te–rija'' co znaczyło: ''Chleb – oświata – wol–ność'' i nagrania z audycji, transmitowanych przez studencką rozgłośnię radiową. Studenci przyjęli formę protestu biernego i nawoływali do wykluczenia rozlewu krwi. Niezwłocznie wydalano uczestników strajku, u których znaleziono jakąkolwiek broń <ref>S.N.Grigoriadis, t.3, str. 770-771 przytacza fragmenty wyroków Sądu, potwierdzających obecność wśród studentów prowokatorów, w tym pracowników kontrwywiadu, z zadaniem m.in. dokonywania zranień i mordów na urzędnikach i policjantach</ref>. 17 listopada 1973 w czterech miastach Grecji uczelnie zostały spacyfikowane przez wojsko. W Atenach pacyfikację wykonały oddziały spadochroniarzy, z udziałem 10-12 pojazdów opancerzonych i kilku czołgów, opróżniając teren uczelni z protestujących w ciągu zaledwie 30 minut<ref>S.N.Grigoriadis, str.792</ref>. Choć demonstrujący nie stawiali czynnego oporu, w Atenach strzelano do nich ostrą amunicją, zabijając także osoby zupełnie przypadkowe i nieprzebywające w bezpośrednim sąsiedztwie zajść<ref>[http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/756873/autoi-einai-oi-24-anagnorismenoi-nekroi-tou-polutehneiou/ Informacja prasowa z 17 listopada 2014r2014 r.], cytująca listę Narodowego Instytutu Badań, szczegółowo opisującą 24 zabitych ostrą amunicją lub uduszonych gazem, w trakcie samej pacyfikacji, w tym wiele osób uznawanych za przypadkowe, przebywających w chwili trafienia poza terenem politechniki, na ulicach miasta, także w hotelach czy na podwórzach swych domów</ref>. Wyrok, cytując oficjalne dane z okresu junty, wymienia 23 potwierdzone przypadki ofiar śmiertelnych tej interwencji oraz 1028 rannych i pobitych<ref>S.N.Grigoriadis, t.3 str.795</ref>. M.in. miały miejsce rozmyślne mordy, także na aresztowanych osobach, które wspomagały strajki. W efekcie tych działań, różne źródła wymieniają różne liczby ofiar, do nawet 200 zabitych<ref name="brze177">{{cytuj książkę | autor = Brzeziński A.| tytuł = Grecja| wydawca = Trio| miejsce = Warszawa| rok = 2002| strony = 177-180| isbn = 83-88542-30-3}}</ref>. Władze stwierdziły obecność wśród ofiar licznych robotników, studentów innych uczelni niż politechnika oraz uczniów. Uczestników i osoby wspomagające strajk, w tym kobiety, poddawano torturom. Premier Markezinis w przemówieniu do narodu uznał się za odpowiedzialnego za krwawą pacyfikację<ref name="grecja616"/>.

Wydarzenia na Politechnice Ateńskiej przekonały najbardziej konserwatywne skrzydło oficerów, na czele z gen. [[Dimitrios Joanidis|Dimitriosem JoannidisemJoanidisem]], o niesłuszności polityki liberalizacji, jaką krótko wprowadzał Papadopulos<ref name="brze177"/>. Z inicjatywy gen. [[Fedon Gizikis|Fedona Gizikisa]]<ref name="grecja616"/> w łonie junty doszło do ponownego zamachu stanu. Papadopulos został obalony, nowym prezydentem został Gizikis, premierem – [[AdamantiosAdamandios AndrotsopulosAndrutsopulos]], lecz faktycznie władzę przejął JoannidisJoanidis<ref name="brze177"/>. Nowy rząd twierdził, że jego poprzednicy "odeszli„odeszli od ideałów"ideałów” rewolucji"rewolucji”, a oni postanowili je ratować<ref>[{{cytuj | tytuł = 1973: Army deposes 'hated' Greek president <!-- Wywołanie szablonu cytuj wygenerowane przez bota --> | data = 1973-11-25 |data dostępu = 2021-04-17 | url = http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/25/newsid_2546000/2546297.stm BBC on this day | 25język |= 1973: Army deposes 'hated' Greek president]en-GB}}</ref>. Po wewnętrznym zamachu stanu polityka junty wobec opozycji uległa dalszej brutalizacji<ref name="brze177"/>.

W ocenie JoannidisaJoanidisa szansą na poprawę wizerunku junty w oczach społeczeństwa greckiego było doprowadzenie do aneksji [[Cypr]]u przez Grecję (realizacja idei ''[[enosis]]''). Po nieudanych próbach wywierania nacisku na prezydenta Cypru, arcybiskupa [[Makarios III|Makariosa III]], rząd grecki zdecydował o podjęciu próby siłowego usunięcia go z urzędu (a w razie konieczności także zabójstwa)<ref>{{cytuj książkę | autor = Adamczyk A.| tytuł = Cypr. Dzieje polityczne| wydawca = Wydawnictwo Akademickie Dialog| miejsce = Warszawa| rok = 2002| strony = 251-252| isbn = 83-88938-19-3}}</ref>. 15 lipca 1974 na [[Cypr]]ze doszło do [[Zamach stanu na Cyprze|zamachu stanu]] dokonanego przez nacjonalistyczną grupę paramilitarną [[EOKA B]] i jednocześnie wspieranego przez Ateny. W wyniku zamachu Makarios III został zmuszony do ucieczki; zamachowcy sformowali rząd na czele z [[Nikos Sampson|Nikosem Sampsonem]]. Pucz wywołał natychmiastową reakcję [[Turcja|Turcji]], która dokonała [[inwazja turecka na Cypr|inwazji na wyspę 20 lipca 1974]]. Wojska tureckie przeprowadziły operację „Atilla” i dzięki serii desantów morskich zdobyły Cypr, zapoczątkowując jego trwającą po dziś dzień okupację i funkcjonowanie nieuznawanej międzynarodowo [[Cypr Północny|Tureckiej Republiki Cypru Północnego]]<ref>{{Cytuj pismo | autor = Przemysław Mrówka | tytuł = Junta czarnych pułkowników i mroczna dekada Grecji | url = https://histmag.org/Junta-czarnych-pulkownikow-i-mroczna-dekada-Grecji-18813| czasopismo = Histmag.org | data = maj 2019 | data dostępu = 2019-05-30}}</ref>.

Obawiając się wojny z Turcją, oficerowie wycofali poparcie dla JoannidisaJoanidisa. Prezydent Gizikis spotkał się z czołowymi politykami i ustalił, że należy powołać rząd jedności narodowej, który będzie kierował krajem do wyborów. Początkowo premierem miał zostać Panagiotis Kanellopoulos, ale prezydent przekonał politycznego weterana [[Konstandinos Karamanlis|Konstandinosa Karamanlisa]] do powrotu do kraju<ref>[{{Cytuj stronę |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,879413-1,00.html |tytuł=time.com] |data dostępu=2009-03-08 |archiwum=https://archive.is/20120913175035/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,879413-1,00.html |zarchiwizowano=2012-09-13 }}</ref>. Karamanlis został zaprzysiężony 24 lipca 1974. Wybory parlamentarne odbyły się 17 listopada i wygrała je [[Nowa Demokracja]], partia premiera<ref>{{cytuj książkę | autor = Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.| tytuł = Historia Grecji| wydawca = Wydawnictwo Literackie| miejsce = Kraków| rok = 2005| strony = 629-630| isbn = 83-08-03819-0}}</ref>.

Jesienią 1974 przywódców junty aresztowano. 23 sierpnia 1975 organizatorzy przewrotu z 1967 – PattakosPatakos, Makarezos i Papadopulos – zostali skazani na karę śmierci, jednak dwa dni później, aktem łaski, wyroki te zamieniono na dożywotnie więzienie. 12 września tego samego roku ogłoszono wyrok w kolejnym procesie, w którym przed sądem stanęło 32 oficerów oskarżonych o torturowanie więźniów politycznych. Trzy osoby zostały skazane na długoletnie więzienie, 14 – na kary od kilku miesięcy do kilku lat pozbawienia wolności, 15 uniewinniono. W grudniu w trzecim procesie skazani zostali odpowiedzialni za pacyfikację strajku studentów politechniki<ref>{{cytuj książkę | autor = Brzeziński A.| tytuł = Grecja| wydawca = Trio| miejsce = Warszawa| rok = 2002| strony = 184-186| isbn = 83-88542-30-3}}</ref>. Naczelny dowódca Greckich Sił Zbrojnych z okresu junty, następnie wiceprezydent republiki, w „cywilnym rządzie” junty, generał Odiseas Angelis ''(Οδυσσέας Αγγελής)'' popełnił w celi samobójstwo, w roku 1987<ref>[http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/2174473/san-simera-287 Informacja prasowa], w stałym cyklu historycznym ''Σαν σήμερα''.</ref>. Spośród przywódców, w starszym wieku zwolniono z więzienia Patakosa, a w roku 2010 zmarł ostatni z dożywotnio uwięzionych, generał Joanidis<ref>[http://www.tanea.gr/news/greece/article/4589449/?iid=2 Informacja o śmierci dyktatora, w ogólnokrajowym dzienniku "Ta Nea".]</ref>.

[[Kategoria:ZamachyGrecja stanuw XX wieku]]