Morton Feldman: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
nie piszemy po anglikańsku |
|||
| (Nie pokazano 60 wersji utworzonych przez 41 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Artysta muzyczny infobox
|nazwa = Morton Feldman
|nazwa oryginalna =
|zdjęcie = Persconferentie componist Morton Feldman in concertgebouw Amsterdam in verband m, Bestanddeelnr 928-6142.jpg
|opis zdjęcia = Morton Feldman, [[Amsterdam]] 1976
|alt zdjęcia =
|imię i nazwisko =
|pseudonim =
|data urodzenia = [[12 stycznia]] [[1926]]
|miejsce urodzenia = [[Nowy Jork]]
|pochodzenie = [[Żydzi|żydowskie]]
|data śmierci = [[3 września]] [[1987]]
|miejsce śmierci = [[Buffalo]]
|przyczyna śmierci = [[rak trzustki]]
|instrument =
|typ głosu =
|gatunek = [[muzyka poważna]], [[muzyka współczesna]]
|zawód = [[kompozytor]], [[pedagog]]
|aktywność =
|wydawnictwo =
|powiązania = [[John Cage]], [[Philip Guston]]
|współpracownicy =
|wyróżniony instrument =
|zespół =
|odznaczenia =
|faksymile =
|opis faksymile =
|commons = Category:Morton Feldman
|www =
}}
'''Morton Feldman''' (ur. [[12 stycznia]] [[1926]] w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], zm. [[3 września]] [[1987]] w [[Buffalo]]) – [[Stany Zjednoczone|amerykański]] kompozytor pochodzenia [[Żydzi|żydowskiego]].
Jedna z najważniejszych postaci XX-wiecznej [[muzyka współczesna|muzyki współczesnej]]. Był pionierem [[aleatoryzm|notacji indeterministycznej]] (tzn. takiej, w której nie wszystkie elementy muzyki są sprecyzowane lub określone). [[Aleatoryzm]] Feldmana później przyjął się w całej [[Szkoła nowojorska (muzyka)|szkole nowojorskiej]], w skład której wchodzili tacy muzycy, jak [[John Cage]], [[Christian Wolff (kompozytor)|Christian Wolff]] czy [[Earle Brown]]. Dzieła Feldmana wyróżniają się innowacjami w notacji muzycznej, które stworzył i stosował aby móc odpowiednio oddać charakterystyczny styl swojej muzyki: wolną, niezorganizowaną rytmikę; rozmycia w [[wysokość dźwięku|wysokościach]] dźwięków, powodujące wrażenie ogólnego rozmycia utworu; cicha i wolno rozwijająca się muzyka; powracające asymetryczne partie muzyczne. Jego późniejsze prace – powstałe po 1977 – zaczęły również eksplorować ekstrema długości.
== Życiorys ==
Feldman urodził się w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] w rodzinie emigrantów [[Żydzi aszkenazyjscy|aszkenazyjskich]] z Kijowa. Jego ojciec szył płaszcze dziecięce. Jako dziecko Feldman pobierał lekcje gry na fortepianie u Very Mauriny Press, prywatnej nauczycielki muzyki z Nowego Jorku. Jak później mówił, jego nauczycielka wpoiła mu „nie tyle znajomość rzemiosła muzycznego, ile żywą muzykalność”. Pierwszym nauczycielem Feldmana uczącym go kompozycji był [[Wallingford Riegger]], jeden z pierwszych amerykańskich zwolenników [[Arnold Schönberg|Arnolda Schönberga]] oraz [[Stefan Wolpe]], kompozytor pochodzenia niemiecko-żydowskiego, który pobierał lekcje od [[Franz Schreker|Franza Schrekera]] i [[Anton Webern|Antona Weberna]]. Większość lekcji Feldmana i Wolpego polegała jedynie na ich wzajemnych rozmowach o muzyce i sztuce.
Na początku 1950 roku Feldman poszedł do [[Filharmonia Nowojorska|New York Philharmonic]] na występ, którego program obejmował m.in. ''Symfonię'' Antona Weberna, op. 21. Po wykonaniu tego utworu, orkiestra miała zagrać utwór [[Siergiej Rachmaninow|Siergieja Rachmaninowa]], ale Feldman wyszedł tuż przed jego wykonaniem, przytłoczony pracą Weberna. W holu spotkał Johna Cage’a, który również zjawił się na koncercie i wychodził teraz dokładnie z tego samego powodu. Kompozytorzy szybko stali się dobrymi przyjaciółmi, na znak czego Feldman przeprowadził się na trzecie piętro budynku, w którym mieszkał Cage. Dzięki Cage’owi, spotkał on malarzy takich jak [[Richard Lippold]] (którego pracownia znajdowała się naprzeciw jego nowego mieszkania), [[Sonia Sekula]], [[Robert Rauschenberg]] i inni, oraz kompozytorów takich jak [[Henry Cowell]], [[Virgil Thomson]] czy [[George Antheil]].
Zachęcony przez Cage’a, Feldman zaczął tworzyć utwory które nie miały żadnych związków z systemami czy ideami muzycznymi przeszłości, takimi jak nauka tradycyjnej harmonii lub technika [[serializm|serialna]]. Eksperymentował z niestandardowymi systemami [[notacja muzyczna|notacji muzycznej]], np. określając, jak wiele dźwięków ma być granych w danym momencie, ale nie określając, których. Eksperymenty Feldmana z użyciem elementu losowości czy prawdopodobieństwa w tworzeniu w zamian zainspirowały Johna Cage’a do skomponowania takich utworów jak ''Muzyka przemian'', gdzie grane dźwięki miały być ustalane poprzez konsultacje z księgą [[Yijing]].
Feldman miał skomponować ścieżkę dźwiękową do filmu [[Jack Garfein|Jacka Garfeina]] z 1961 roku, ''Something Wild''. Jednak po usłyszeniu muzyki do pierwszej sceny, w której odbywa się gwałt na kobiecie (granej przez [[Carroll Baker]], żonę Garfeina), reżyser natychmiastowo zwolnił Feldmana, postanawiając zatrudnić zamiast niego [[Aaron Copland|Aarona Coplanda]]. Mawiano, że słowa oburzonego reżysera brzmiały: „Moja żona ma zostać zgwałcona, a ty piszesz muzykę na dzwonki i [[Czelesta|czelestę]]?”.
Przez Cage’a Feldman poznał bardzo wiele innych osób ważnych w nowojorskim światku artystycznym, między innymi [[Jackson Pollock|Jacksona Pollocka]], [[Philip Guston|Philipa Gustona]], Marka Rothkę oraz [[Frank O’Hara|Franka O’Harę]]. Znalazł wiele inspiracji w obrazach [[ekspresjonizm abstrakcyjny|ekspresjonizmu abstrakcyjnego]], i w latach 70. napisał sporo utworów o długości ok. 20 minut, takich jak ''[[Mark Rothko|Rothko]] Chapel'' (1971, inspirowany budynkiem o tej samej nazwie, będącym muzeum sztuki Marka Rothko) lub ''For Frank O’Hara'' (''Dla Franka O’Hary'', 1973). W 1977 napisał operę ''Neither'' (na język polski tytuł można przetłumaczyć jako „Żaden z nich dwóch”) z librettem [[Samuel Beckett|Samuela Becketta]].
[[Kategoria:?]]▼
W roku 1973, mając 47 lat, Feldman został profesorem [[Edgar Varèse|Edgarda Varèse]] (tytuł wymyślony przez niego samego) na Stanowym Uniwersytecie Nowego Jorku w [[Buffalo]]. Zanim się to stało, Feldman utrzymywał się jako pełnoetatowy pracownik rodzinnej fabryki tekstylnej w Nowym Jorku.
Później Feldman zaczął komponować bardzo długie utwory, z których jest najbardziej znany. Najczęściej składały się one z jednej długiej części, rzadko były krótsze niż pół godziny, a często osiągały długość znacznie większą. Prace te to m.in. ''Kwartet smyczkowy ze skrzypcami'' (1985, ok. 2 godzin), ''For Philip Guston'' (''Dla Philipa Gustona'', 1984, ok. 4 godziny) oraz, najdłuższy z nich, monumentalny ''Kwartet smyczkowy II'' (1983, ok. 6 godzin bez żadnej przerwy). ''Kwartet smyczkowy II'' miał pełną premierę w [[Cooper Union]], w Nowym Jorku, w 1999 roku. Pełne nagranie nastąpiło w 2003 (trwa 6 godzin i 7 minut). Zazwyczaj prace te mają bardzo wolne tempo rozwoju (jeśli w ogóle można mówić w nich o rozwoju dynamiki), a dźwięki są zwykle bardzo ciche. W swoim wykładzie z 1982, Feldman zauważył: „Czy mamy, na przykład w muzyce, cokolwiek co naprawdę wymazałoby wszystko? Coś, co po prostu zostawiłoby nas z białą kartką?”.
Feldman ożenił się z kanadyjską kompozytorką, Barbarą Monk, krótko przed swoją śmiercią. Zmarł z powodu [[rak trzustki|raka trzustki]] w 1987, w swoim domu w Buffalo.
== Bibliografia ==
* Feldman, Morton. 1968. ''Give My Regards to Eighth Street'', Artnews Annual. Zawarte ''Give my regards to Eighth Street: Collected Writings of Morton Feldman'' (2000), ''The Music of Morton Feldman'', i in.
* Gagne, Cole, and Caras, Tracey. 1982. Wywiad z Mortonem Feldmanem. W: ''Soundpieces: Interviews with American Composers'', 164–177. Metuchen, New Jersey: The Scarecrow Press Inc, 1982
* Hirata, Catherin. 2002. ''Morton Feldman''. W: Sitsky, Larry, ed. 2002. ''Music of the Twentieth-century Avant-garde''. Greenwood Publishing Group
* Revill, David. 1993. ''The Roaring Silence: John Cage – a Life''. Arcade Publishing. {{ISBN|1-55970-220-6}}, {{ISBN|978-1-55970-220-1}}
* Ross, Alex. 2006. ''American Sublime''. ''The New Yorker'', June 19, 2006. [ http://www.therestisnoise.com/2006/06/morton_feldman_.html ]
* Zimmerman, Walter, ed. 1985. ''Morton Feldman Essays''. Kerpen: Beginner
{{Darmstadzkie Kursy Nowej Muzyki (Darmstädter Ferienkurse)}}
{{Kontrola autorytatywna}}
{{SORTUJ:Feldman, Morton}}
[[Kategoria:Amerykańscy kompozytorzy muzyki poważnej]]
[[Kategoria:Szkoła nowojorska (muzyka)]]
[[Kategoria:Amerykanie pochodzenia żydowskiego]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Nowym Jorku]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1926]]
| |||