Morton Feldman: Różnice pomiędzy wersjami

|wykonawcanazwa = Morton Feldman

|opis_zdjęciaopis zdjęcia = Morton Feldman, [[Amsterdam]] 1976

|imię_nazwiskoalt zdjęcia = Morton Feldman =

|pseudonimimię i nazwisko = =

|data_urodzeniapseudonim = [[12 stycznia]] [[1926]] =

|miejsce_urodzeniadata urodzenia = [[Nowy Jork]], = [[Nowy12 Jork (stan)|NYstycznia]], [[Stany Zjednoczone|USA1926]]

|rok_założeniamiejsce urodzenia = [[Nowy =Jork]]

|rok_rozwiązaniapochodzenie = [[Żydzi|żydowskie]]

|pochodzeniedata śmierci = [[3 września]] [[1987]]

|data_śmierci miejsce śmierci = [[3 września]] [[1987Buffalo]]

|instrument =

|gatunek typ głosu = [[muzyka współczesna]] ([[aleatoryzm]])

|zawód gatunek = [[kompozytormuzyka poważna]], pedagog[[muzyka współczesna]]

|aktywnośćzawód = [[kompozytor]], [[pedagog]]

|wytwórniaaktywność =

|członkowiewspółpracownicy = =

|współpracownicyzespół =

|zespółfaksymile = =

|commonsopis faksymile = =

|cytaty commons = Category:Morton Feldman

|www =

'''Morton Feldman''' (ur. [[12 stycznia]] [[1926]] roku w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], zm. [[3 września]] [[1987]] w [[Buffalo]]) – [[Stany Zjednoczone|amerykański]] kompozytor pochodzenia [[Żydzi|żydowskiego]].

Jedna z najważniejszych postaci XX-wiecznej [[muzyka współczesna|muzyki współczesnej]]. Był pionierem [[aleatoryzm|notacji indeterministycznej]] (tzn. takiej, w której nie wszystkie elementy muzyki są sprecyzowane lub określone). [[Aleatoryzm]] Feldmana później przyjął się w całej [[Szkoła nowojorska (muzyka)|szkole nowojorskiej]], w skład której wchodzili tacy muzycy, jak [[John Cage]], [[Christian Wolff (kompozytor)|Christian Wolff]] czy [[Earle Brown]]. Dzieła Feldmana wyróżniają się innowacjami w notacji muzycznej, które stworzył i stosował aby móc odpowiednio oddać charakterystyczny styl swojej muzyki: wolną, niezorganizowaną [[rytmika|rytmikę]]; rozmycia w [[wysokość dźwięku|wysokościach]] dźwięków, powodujące wrażenie ogólnego rozmycia utworu; cicha i wolno rozwijająca się muzyka; powracające asymetryczne partie muzyczne. Jego poźniejszepóźniejsze prace – powstałe po 1977 – zaczęły również eksplorować ekstrema długości.

== BiografiaŻyciorys ==

Feldman urodził się w [[Brooklyn]]ie, w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] w rodzinie emigrantów [[Żydzi aszkenazyjscy|aszkenazyjskich]] z Kijowa. Jego ojciec szył płaszcze dziecięce. Jako dziecko Feldman pobierał lekcje gry na fortepianie u Very Mauriny Press, prywatnej nauczycielki muzyki z Nowego Jorku. Jak później mówił, jego nauczycielka wpoiła mu "nie„nie tyle znajomość rzemiosła muzycznego, ile żywą muzykalność"muzykalność”. Pierwszym nauczycielem Feldmana uczącym go kompozycji był [[Wallingford Riegger]], jeden z pierwszych amerykańskich zwolenników [[Arnold Schönberg|Arnolda Schönberga]] oraz [[Stefan Wolpe]], kompozytor pochodzenia niemiecko-żydowskiego, który pobierał lekcje od [[Franz Schreker|Franza Schrekera]] i [[Anton Webern|Antona Weberna]]. Większość lekcji Feldmana i Wolpe'aWolpego polegała jedynie na ich wzajemnych rozmowach o muzyce i sztuce.

Na początku 1950 roku Feldman poszedł do [[Filharmonia Nowojorska|New York Philharmonic]] na występ, którego program obejmował m.in. ''Symfonię'' Antona Weberna, op. 21. Po wykonaniu tego utworu, orkiestra miała zagrać utwór [[Siergiej Rachmaninow|Siergieja Rachmaninowa]], ale Feldman wyszedł tuż przed jego wykonaniem, przytłoczony pracą Weberna. W holu spotkał Johna Cage'aCage’a, który również zjawił się na koncercie i wychodził teraz dokładnie z tego samego powodu. Kompozytorzy szybko stali się dobrymi przyjaciółmi, na znak czego Feldman przeprowadził się na trzecie piętro budynku, w którym mieszkał Cage. Dzięki Cage'owiCage’owi, spotkał on malarzy takich jak [[Richard Lippold]] (którego pracownia znajdowała się naprzeciw jego nowego mieszkania), [[Sonia Sekula]], [[Robert Rauschenberg]] i inni, oraz kompozytorów takich jak [[Henry Cowell]], [[Virgil Thomson]] czy [[George Antheil]].

Zachęcony przez Cage'aCage’a, Feldman zaczął tworzyć utwory które nie miały żadnych związków z systemami czy ideami muzycznymi przeszłości, takimi jak nauka tradycyjnej [[harmonia|harmonii]] lub technika [[serializm|serialistycznaserialna]]. Eksperymentował z niestandardowymi systemami [[notacja muzyczna|notacji muzycznej]], np. określając, jak wiele dźwięków ma być granych w danym momencie, ale nie określając, których. Eksperymenty Feldmana z użyciem elementu losowości czy prawdopodobieństwa w tworzeniu w zamian zainspirowały Johna Cage'aCage’a do skomponowania takich utworów jak ''Muzyka przemian'', gdzie grane dźwięki miały być ustalane poprzez konsultacje z księgą [[Yijing]].

Feldman miał stworzyćskomponować ścieżkę dźwiękową do filmu [[Jack Garfein|Jacka Garfeina]] z 1961 roku, ''Something Wild''. Jednakże,Jednak po usłyszeniu muzyki do pierwszej sceny, w której odbywa się gwałt kobietyna kobiecie (granej przez [[Carroll Baker]], przypadkowo żonę Garfeina), reżyser natychmiastowo odmówiłzwolnił FeldmanowiFeldmana, decydującpostanawiając sięzatrudnić nazamiast zatrudnienie w zamianniego [[Aaron Copland|Aarona Coplanda]]. Mawiano, że słowa oburzonego dyrektorareżysera brzmiały: "''Moja„Moja żona ma zostać zgwałcona, a ty piszesz muzykę na dzwonki i [[Czelesta|celestęczelestę]]?''"”.

Przez Cage'aCage’a Feldman poznał bardzo wiele innych osób ważnych w nowojorskim światku artystycznym, między innymi [[Jackson Pollock|Jacksona Pollocka]], [[Philip Guston|Philipa Gustona]], Marka Rothkę oraz [[Frank O'HaraO’Hara|Franka O'HaręO’Harę]]. Znalazł wiele inspiracji w obrazach [[ekspresjonizm abstrakcyjny|ekspresjonizmu abstrakcyjnego]], i w latach 70. napisał sporo utworów o długości ok. 20 minut, takich jak ''[[Mark Rothko|Rothko]] Chapel'' (1971, inspirowany budynkiem o tej samej nazwie, będącym muzeum sztuki Marka Rothko) lub ''For Frank O'HaraO’Hara'' (''Dla Franka O'HaryO’Hary'', 1973). W 1977 napisał operę ''Neither'' (na język polski tytuł można przetłumaczyć jako "''Żaden„Żaden z nich''" dwóch”) z librettem [[Samuel Beckett|Samuela Becketta]].

W roku 1973, mając 47 lat, Feldman został profesorem [[Edgar VareseVarèse|Edgarda Varèse]] (tytuł wymyślony przez niego samego) na Stanowym Uniwersytecie Nowego Jorku w [[Buffalo]]. Zanim się to stało, Feldman utrzymywał się jako pełnoetatowy pracownik rodzinnej fabryki tekstylnej w Nowym Jorku.

Później Feldman zaczął tworzyćkomponować bardzo długie utwory, z których jest znany najbardziej znany. Najczęściej składały się one z jednej dużejdługiej części, rzadko były krótsze niż pół godziny, a często osiągały długość znacznie większą. Prace te to m.in. ''Kwartet smyczkowy ze skrzypcami'' (1985, ok. 2 godzin), ''For Philip Guston'' (''Dla Philipa Gustona'', 1984, ok. 4 godziny) oraz, najdłuższy z nich, monumentalny ''Kwartet smyczkowy II'' (1983, ok. 6 godzin bez żadnej przerwy). ''Kwartet smyczkowy II'' miał swoją pełną premierę w [[Cooper Union]], w Nowym Jorku, w 1999 roku. Pełne nagranie nastąpiło w 2003 (trwa 6 godzin i 7 minut). Zazwyczaj prace te mają bardzo wolne tempo rozwoju (jeśli w ogóle można mówić w nich o rozwoju dynamiki), a dźwięki są zwykle bardzo ciche. W swoim wykładzie z 1982, Feldman zauważył: "''Czy„Czy mamy, na przykład w muzyce, cokolwiek co naprawdę wymazałoby wszystko? Coś, co po prostu zostawiłoby nas z białą kartką?''"”.

Feldman ożenił się z kanadyjską kompozytorką, Barbarą Monk, krótko przed swoją śmiercią. Zmarł z powodu [[rak trzustki|raka trzustki]] w 1987, w swoim domu w Buffalo, po walce o swoje życie trwającej 3 miesiące.

* Gagne, Cole, and Caras, Tracey. 1982. Wywiad z Mortonem Feldmanem. W: ''Soundpieces: Interviews with American Composers'', 164–177. Metuchen, New Jersey: The Scarecrow Press Inc, 1982.

* Revill, David. 1993. ''The Roaring Silence: John Cage – a Life''. Arcade Publishing. {{ISBN 1559702206|1-55970-220-6}}, {{ISBN |978-15597022011-55970-220-1}}

* Ross, Alex. 2006. ''American Sublime''. ''The New Yorker'', June 19, 2006. [ http://www.therestisnoise.com/2006/06/morton_feldman_.html ].

* Zimmerman, Walter, ed. 1985. ''Morton Feldman Essays''. Kerpen: Beginner.