Bieliny (województwo podkarpackie): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Bungikat (dyskusja | edycje)
zmiany liter
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Polska miejscowość infobox}}
 
(Nie pokazano 31 wersji utworzonych przez 19 użytkowników)
Linia 1:
{{WieśPolska miejscowość infobox
|nazwa = Bieliny
|herb wsi rodzaj miejscowości = wieś
|flagazdjęcie wsi = Bieliny - dwór (10) - DSC07885 v1.jpg
|herbopis zdjęcia artykuł = Dwór
|dopełniaczalt zdjęcia wsi =
|województwo = podkarpackie
|zdjęcie = Bieliny - obelisk przy wjeździe od strony Ulanowa.jpg
|gminapowiat = [[UlanówPowiat (gmina)niżański|Ulanówniżański]]
|opis zdjęcia = Tablica pamiątkowa na początku miejscowości
|województwogmina = [[WojewództwoUlanów podkarpackie(gmina)|podkarpackieUlanów]]
|powiat sołectwo = [[Powiat niżański|niżański]]
|miejscowość podstawowa =
|gmina = [[Ulanów (gmina)|Ulanów]]
|sołectwowysokość =
|wysokość liczba ludności = 985{{r|rap}}
|wwwrok = 2020
|liczba ludności = 1024<ref>[http://www.ulanow.pl/pl/7194/0/Spoleczenstwo.html Strona gminy, ludność]</ref>
|rok strefa numeracyjna = 2013-09-2315
|kod pocztowy = 37-410 Ulanów{{r|poczta}}
|strefa numeracyjna = (+48) 15
|tablice rejestracyjne = RNI
|kod pocztowy = 37-410 Ulanów
|commonsSIMC = Category:Bieliny0808937{{r|teryt}}
|tablice rejestracyjne = RNI
|SIMCkod mapy = Ulanów = 0808937(gmina)
|współrzędne = 50°26'37"N 22°17'35"E<ref name="prng">{{PRNG Miejscowości|5624|data=2023-11-05}}</ref>
|mapa wsi =
|kodcommons mapy = Category:Bieliny
|stopniNwww = 50 |minutN = 26 |sekundN = 43
|stopniE = 22 |minutE = 17 |sekundE = 30
|commons = Category:Bieliny
|wikisłownik =
|www =
}}
|zdjęcie = [[Plik:Bieliny - obelisk przy wjeździe od strony Ulanowa.jpg|thumb|Tablica pamiątkowa w miejscowości]]
'''Bieliny''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]], położona w [[województwo podkarpackie|województwie podkarpackim]], w [[powiat niżański|powiecie niżańskim]], w [[Ulanów (gmina)|gminie Ulanów]]{{r|roz|teryt}}.
 
W miejscowości znajduje się Sanktuarium [[Parafia św. Wojciecha w Bielinach|parafii Świętego Wojciecha]]. W strukturze [[Kościół łaciński|kościołaKościoła rzymskokatolickiego]] parafia należy do [[Metropolia lubelska|metropolii lubelskiej]], [[Diecezja sandomierska|diecezji sandomierskiej]], [[Dekanat Ulanów|dekanatu Ulanów]].
[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo tarnobrzeskie|województwa tarnobrzeskiego]].
 
{|class="wikitable" width="60%"
W miejscowości znajduje się Sanktuarium [[Parafia św. Wojciecha w Bielinach|parafii Świętego Wojciecha]]. W strukturze [[Kościół łaciński|kościoła rzymskokatolickiego]] parafia należy do [[Metropolia lubelska|metropolii lubelskiej]], [[Diecezja sandomierska|diecezji sandomierskiej]], [[Dekanat Ulanów|dekanatu Ulanów]].
|+Integralne części wsi Bieliny{{r|roz|teryt}}
! SIMC !! Nazwa !! Rodzaj
|-
|0989028 || Mokradło || część wsi
|-
|1042992 || Niwa || część wsi
|-
|0989034 || Rędziny || część wsi
|}
 
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady [[Bieliny (gromada w powiecie niżańskim)|Bieliny]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo tarnobrzeskie|województwa tarnobrzeskiego]].
 
== Położenie geograficzne ==
Wieś Bieliny znajduje się naw nizinie[[Kotlina Sandomierska|Kotlinie Sandomierskiej]], (południowo-wschodni obszar [[Puszcza Sandomierska|Puszczy Sandomierskiej]]), w województwie podkarpackim, w [[Ulanów (gmina)|gminie Ulanów]], na prawym brzegu dolnego [[San]]u, w rejonie ujścia jego prawego dopływu [[Tanew|Tanwi]], na rozległej, piaszczystej równinie. Miejscowość ta, od północy graniczy z [[Wólka Bielińska|Wólką Bielińską]] i [[Glinianka (województwo podkarpackie)|Glinianką]], od wschodu z gromadą [[Bukowina (powiat niżański)|Bukowina]] wraz z przysiółkiem Stok, od południa z [[Kamionka Dolna|Kamionką Dolną]], od południowego wschodu i wschodu (przez San) z gromadą [[Chałupki (powiat niżański)|Chałupki]] oraz miastem [[Rudnik nad Sanem]]. Do Bielin należą przysiółki Mokradło i Rędziny. Kształt terenu gromady jest nieregularny. Dłuższą oś stanowi kierunek północno-południowy, krótsza wschodnio-zachodni. Południowa i zachodnia granica gromady opiera się o koryto Sanu. Bieliny stanowią wieś wielodrożną o nieregularnej choć zwartej zabudowie. Tu krzyżują się drogi z północy ([[Ulanów]] – [[Krzeszów (województwo podkarpackie)|Krzeszów]]) oraz z zachodu na wschód ([[Kopki (województwo podkarpackie)|Kopki]] - [[Bukowina (powiat niżański)|Bukowina]]). Przez miejscowość przebiega [[Żółty szlak turystyczny Sandomierz – Leżajsk|żółty szlak turystyczny]] z [[Sandomierz]]a do [[Leżajsk]]a<ref>{{Cytuj | url=http://arch.podkarpackie.travel/pl/artykuly/szlak-pieszy?sid=1826 | tytuł=Szlak pieszy Sandomierz - Leżajsk &#124; Szlak Pieszy &#124; Turystyka transgraniczna - wspólnym szlakiem do sukcesu<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=arch.podkarpackie.travel | język=pl | data dostępu=2017-11-22}}</ref>.
 
== Powstanie osady i jej nazwy ==
Linia 39 ⟶ 47:
 
== Pierwsi osadnicy ==
Brak dokumentów odnoszących się do okresu przedlokacyjnego i do samej lokacji bielińskiej osady, dlatego trudno ustalić jej początki. W kronice kościoła bielińskiego zamieszczona została notatka, którą uważa się za prawdziwą. Według niej w [[IX wiek]]uwieku nad [[Don]]em przebywał lud wialsko-fińsko-czudzki, zwany Uhnami (czyli [[Węgrzy|Madziarami]]). Ów lud został zmuszony do wycofania się pod wodzą Lebeda nad [[Dniepr]] wskutek wojennych najazdów [[Pieczyngowie|Pieczyngów]]. Jeden z oddziałów przesunął się na zachód ku Sanowi i tu osiadł. Wzmianka w kronice podaje, że pierwotny osadźca Bielin wywodził się z ojczyzny zwanej Lebedies. Obszar leśny wcześniej był zamieszkany przez tubylców, którzy trudnili się bartnictwem, smolarstwem, łowieniem zwierząt. Z czasem zaczęto zagospodarowywać tereny leśne i przygotowywać je pod uprawę. Już w czasie zagospodarowywania wspomniane tereny dostarczały zwierzyny, futer, miodu, owoców leśnych, drewna i węgla drzewnego. W okresie między [[IX wiek|IX]] a [[XV wiek|XV]] wiekiem osada rozwijała się na bazie handlowej portu rzecznego i rolnictwa (po kilku wiekach teren leśny udało się zamienić w teren uprawny). Z osady nadrzecznej Bieliny przekształciły się z czasem w wiejską jednostkę administracyjną. Nie wiadomo kto i na jakim prawie lokował wieś. Pewne jest, że Bieliny od początku stanowiły własność prywatną, co dawniej określano jako wieś szlachecka. Wieś ta w dalszych swych dziejach przechodziła z rakrąk do rąk prawem wykupu lub dzierżawy.
 
== Bieliny – wieś szlachecka i jej dziedzice ==
[[Plik:Manor in Bieliny, Poland.jpg|thumbmały|leftlewo|220px|Bieliński dworek (obecnie remontowany)]]
Długosz podaje, że pierwszym właścicielem Bielin był dziedzic Jan Jugoszowski, pieczętujący się herbem [[Abdank|Habdank]]. Był on również w posiadaniu Bielińca, Glinianki i wielu innych pobliskich miejscowości. Brat Jana Kielcius był bielińskim proboszczem. Posiadanie wsi przez Jugoszowskich przypadło na przełom XV i XVI wieku – w tym czasie odbył się podział dóbr ziemskich między braci Jana dziedzica i Kielciusa. Miało to miejsce po święcie św. Pryski w [[1481]] r. Na początku [[XVII wiek|XVII w.]] wieś przejął podczaszy ziemi przemyskiej, dziedzic Bielin i Ulanowa, Stanisław Uliński. Siedzibą Ulińskich stało się pobliskie miasteczko – Ulanów. Brak wiadomości w jaki sposób doszło do zmiany właściciela. Przypuszcza się jednak, iż aktu tego dokonano na zasadzie kupna – sprzedaży. Stanisław Uliński oraz jego syn Jan Hilary Uliński, chorąży halicki, okazali się dobrymi gospodarzami Bielin. Ich staraniem powstał kościół w Ulanowie, który stał się filią kościoła bielińskiego.
 
W latach 50. [[XVIII wiek|XVIII w.]] właścicielką Bielin i Ulanowa została Elżbieta Anna Dulska, córka [[Michał Korybut Wiśniowiecki|Michała Korybuta Wiśniowieckiego]], żona ordynata Zamoyskiego, wojewodzina smoleńska. Ufundowała ona budowę okazałego, murowanego, barokowego kościoła w Bielinach.
 
W [[XIX wiek|XIX w.]] doszło do kolejnej zmiany właściciela. Wieś znalazła się w posiadaniu hrabiów Mniszchów. Hrabia Alfons, jeden z braci Mniszchów, historyk, humanista, był fundatorem klasztoru [[Dominikanki|Zgromadzenia Sióstr Dominikanek]] w Bielinach. Kolejną właścicielką była hrabina Jadwiga Mniszchowa, która w [[1892]] r. sprzedała wieś księciu Świerykieło i przeniosła się do Lwowa. Po nim Bielinami zarządzał dziedzic z Wojsławia [[Stefan Sękowski (poseł)|Stefan Sękowski]], od [[1911]] r. książę Smoliński, a następnie aż do [[1944]] r. książę WitoldWłodzimierz Alfons Czartoryski. Liczni właściciele Bielin pozostawili tutaj trwałe ślady swego włodarstwa. Wybudowano kościół, klasztor, pałac (zwany dworkiem). W dziedzinie kultury należy zwrócić uwagę na bogaty zbiór dzieł bibliograficznych, zbiór obrazów, wystrój wnętrza pałacu, wokół którego znajdował się rozległy park z rzadkimi okazami drzew i krzewów (dziś zachowany fragmentarycznie). Poza tym wielowiekowy kontakt dworu z miejscową ludnością wnosił wzory i innowacje w szerzeniu kultury rolnej.
Liczni właściciele Bielin pozostawili tutaj trwałe ślady swego włodarstwa. Wybudowano kościół, klasztor, pałac (zwany dworkiem). W dziedzinie kultury należy zwrócić uwagę na bogaty zbiór dzieł bibliograficznych, zbiór obrazów, wystrój wnętrza pałacu, wokół którego znajdował się rozległy park z rzadkimi okazami drzew i krzewów (dziś zachowany fragmentarycznie). Poza tym wielowiekowy kontakt dworu z miejscową ludnością wnosił wzory i innowacje w szerzeniu kultury rolnej.
 
== Kościół parafialny ==
[[Plik:Adalbert of Prague church in Bieliny, Poland.jpg|thumbmały|220px|Kościół parafialny]]Parafia w Bielinach powstała w 1241 roku i była tak duża, bo należały do niej między innymi Racławice, Nisko, Turbia, Górno, Ulanów. Swoim terytorium sięgała aż pod Trześń koło Sandomierza i Sokołów Małopolski koło Rzeszowa.
Dokumenty dotyczące historii kościoła parafialnego w Bielinach uległy zniszczeniu na skutek trzykrotnego pożaru kolejnych świątyń w latach [[1662]], [[1711]], [[1753]]. Dlatego też brak wiadomości gdzie i kiedy usytuowany został pierwotny kościół. Kronika kościoła bielińskiego określa jednak istnienie kościoła już w pierwszej połowie [[XIV wiek|XIV w.]] wieku, a ściślej w [[1326]] roku. W owym czasie plebanem kościoła miał być Czech, a parafia od samego początku należała do diecezji krakowskiej. Długosz w „Liber Beneficjorum” z [[1529]] r. wzmiankuje, że proboszczem był Kielcius Jagoszewski herbu Habdank, zaś dziedzicem Bielin jego brat Jan. Wspomina również o istnieniu drewnianego kościoła parafialnego pod wezwaniem [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]]. Wieś od najdawniejszych czasów znana jest z kultu św. Wojciecha. Mawia się tutaj nawet, że święty nawiedził tereny dzisiejszej wioski i parafii. Podczas obchodów jubileuszu tysiąclecia męczeńskiej śmierci świętego Wojciecha w 1997 roku dekretem ówczesnego ordynariusza sandomierskiego biskupa Wacława Świerzawskiego wiekowy kościół w Bielinach podniesiony został do rangi Sanktuarium świętego Wojciecha.
Kustosz sanktuarium, ks. kanonik Jan Jagodziński dzięki pomocy Kurii w [[Sandomierz]]u udało się w [[1998]] r. sprowadzić do sanktuarium relikwie [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]] z [[Gniezno|Gniezna]]. W tym samym czasie odnaleziono również relikwie św. Wojciecha, będące w posiadaniu parafii od najdawniejszych czasów. [[Sanktuarium św. Wojciecha w Bielinach]] stało się miejscem modlitwy do Boga za wstawiennictwem wielu świętych i błogosławionych bo w wiekowym kościele obecnie są szczątki wszystkich patronów Polski. Przechowywane są tutaj bowiem relikwie [[Stanisław Kostka|św. Stanisława Kostki]], [[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisława Biskupa Męczennika]], [[Jan Nepomucen (duchowny)|św. Jana Nepomucena]], [[Józef Sebastian Pelczar|św. Józefa Sebastiana Pelczara]], [[Jan Balicki (duchowny)|bł. ks. Jana Balickiego]], [[Władysław Findysz|bł. ks. Władysława Findysza]]. W grudniu 2013 roku do Sanktuariumsanktuarium świętego Wojciecha w Bielinach uroczyście wprowadzono relikwie świętego Floriana które do Bielin przybyły z krakowskiego kościoła na Kleparzu. Spośród innych również ojca Pio czy relikwie ojca Kolbego. Liczba relikwii jest bliska setki.
 
== Zgromadzenie sióstr Dominikanek ==
[[Plik:Dominican monastery in Bieliny, Poland.jpg|thumbmały|220px|Klasztor i kościół Zgromadzenia Sióstr Dominikanek]]
Inicjatorem utworzenia filialnego domu sióstr [[Dominikanki|Dominikanek]] z Wielowsi był ks. [[Wojciech Harmata]], proboszcz w Bielinach. W [[1869]] r. pod przewodnictwem przełożonej klasztoru z Wielowsi, matki Marii Kolumby Białeckiej, nastąpiło uroczyste przyjęcie dwóch sióstr przez [[Wojciech Harmata|ks. Harmatę]] w Bielinach. Początkowo ich pobyt trwał dwa miesiące i stan taki powtarzał się rotacyjnie przez następne dwa lata. Początkowo siostry zamieszkiwały na plebanii na mocy szczególnego zezwolenia.
 
W [[1876]] r. został oddany do użytku sióstr murowany klasztor, kaplica oraz szkoła wzniesione dzięki ciężkiej pracy i ofiarności miejscowej ludności. Kaplicę poświęcono pw. [[Józef z Nazaretu|św. Józefa Boskiego Piastuna i Oblubieńca N.M.P]].
 
== Szkolnictwo ==
Od [[1876]] r. szkoła w Bielinach była szkołą przyklasztorną. Dopiero [[21 lipca]] [[1964]] r. napis „Szkoła Podstawowa w Bielinach” został zdjęty z budynku klasztornego sióstr Dominikanek. [[1 września]] [[1964]] r. odbyła się uroczystość otwarcia szkoły Tysiąclecia w Bielinach, której patronem został kpt. Julian Kaczmarczyk. Nowa szkoła posiadała 9 sal lekcyjnych, salę gimnastyczną, świetlicę, małą kuchnię i kilka innych pomieszczeń. W [[1985]] r. urządzono tu izbę pamięci poświęconą Julianowi Kaczmarczykowi, patronowi szkoły. W [[1973]] r. oddano również do użytku czterorodzinny Dom Nauczyciela wybudowany z funduszów państwowych.
 
== Ochotnicza Straż Pożarna ==
Pierwsza drużyna straży ogniowej w Bielinach powstała w latach [[1878]]-[[1880]]1878–1880. Jej założycielami byli ks. [[Wojciech Harmata]], Jan Walas i Stanisław Kobylański. W [[1923]] r. wybudowano pierwszą remizę. W roku 1947 udało się sprowadzić z Krakowa pierwszy wóz bojowy [[Studebaker]], który służył w jednostce kilka lat. 25 maja]] [[1972]] r. jednostka otrzymała samochód pożarniczy marki „[[FSC Żuk|Żuk]]" GLM. W [[1981]] r. odbyła się uroczystość z okazji wręczenia jednostce OSP Sztandaru i obchodów 100-lecia powstania Straży. Sztandar został udekorowany „Złotym Znakiem Związku". W latach [[1985]]-[[1989]]1985–1989 budowano nową remizę, którą oddano do użytku w dniu [[17 maja]] [[1989]] r. Obecnym Prezesem Zarządu jest Piotr Surma. Baza techniczna OSP mieści się przy drodze powiatowej. W niedzieleniedzielę 22 maja 2011 r. w Bielinach obchodzono powiatowy dzień strażaka oraz jubileusz 130-lecia Ochotniczej StażyStraży Pożarnej w Bielinach z tej okazji Urząd Gminy i Miasta w Ulanowie wydał „Kronikę Ochotniczej Straży Pożarnej w Bielinach” autorstwa regionalisty Józefa Mroczka. Organizatorem obchodów była Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Nisku, Oddział Powiatowy Związku OSP w Nisku oraz OSP w Bielinach. Obecna siła bojowa jednostki to lekki wóz bojowy GLBA 1/1,2 - Mercedes Benz 508 D oraz średni GBA 2.53/16 VOLVO STAR4X4 244.FL
 
Jednostka od grudnia 2017 roku jest włączona do [[KSRG]]<ref>[http://www.nisko-straz.itl.pl/?p=1748 Strona Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Nisku]</ref>.
 
== Publikacje ==
[[Benedykt Gajewski]] stworzył publikacje pt. ''Bieliny. Wieś nad Sanem'' (1991), ''Rys historyczny parafii Bieliny'' (1997).
 
Józef Mroczek autor wielu opracowań o tematyce religijnej, społecznej, historycznej, dokumentalnej. Wydał opracowanie pt. „Obiekty Sakralne Parafii Bieliny w roku 2006”, współautor wydanych opracowań pt. „Bieliny nad Sanem w poezji i fotografii” (2008) oraz „Święty Wojciech w Bielinach” (2012).
 
== Zobacz też ==
* [[cmentarz rzymskokatolicki w Bielinach]]
 
{{== Przypisy}} ==
{{Przypisy|
* <ref name=rap>[http://serwer2137195.home.pl/strona/container/strona-glowna/pojedyncze-zalaczniki-do-ogloszen/Raport-o-stanie-Gminy-za-2020-rok-1623241949-1625120649.pdf Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020] str. 9 [dostęp 2022-01-23]</ref>
* <ref name=poczta>{{Poczta Polska|2013|s=44|data dostępu=2020-12-23}}</ref>
* <ref name=teryt>[http://eteryt.stat.gov.pl/eTeryt/rejestr_teryt/udostepnianie_danych/baza_teryt/uzytkownicy_indywidualni/wyszukiwanie/wyszukiwanie.aspx?contrast=default GUS. Wyszukiwarka TERYT]</ref>
* <ref name=roz>''Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części'' ({{Dziennik Ustaw|2013|200}})</ref>
}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|I|213|Bieliny 2}}
* Bieliny w Liber beneficiorum Długosza t. 2, s. 363-364 (s. 382-383 w przeglądarce): [httphttps://rcin.org.pl/dlibra/doccontentshow-content/publication/edition/26926?id=26926&from=FBC]
* [http://www.skany.przemysl.ap.gov.pl/show.php?zesp=126&cd=0&ser=0&syg=79M ''Mapa wsi Bieliny z połowy XIX w.''] [dostęp: 10 X 2017 r.]
 
{{Gmina Ulanów}}
 
[[Kategoria:UlanówBieliny (gminawojewództwo podkarpackie)]]
[[Kategoria:Wsie w powiecie niżańskim]]