Tartar (mitologia)
Dins la mitologia grèga, Tartar (en grèc ancian Τάρταρος) es lo nom d’una de las divinitats grègas primordialas. S'agís d’un luòc amb una pòrta de fèrre e lindal de bronze, ont s'expia sas pècas, ont totas las formas de tortura fisica o psicologic son representadas. A l’interior, conten los criminals mai grands.
Mite
Region arida, fosca, sens vida e monotòna amb a vegada d'estanhs de glaç, de lacs de sofre o de pega bolhissenta. Lo luòc es bordejat per de flumes d'aigas fagassas, de paluns pudents, que forman un barri per que pas una alma escape a sa pena. La distància del Tartar fins a la superfícia es egala a aquesta que separa los cèls de la superfícia. Mai sosten los fondaments de las tèrras e de las mars. Dins aquesta vasta region s'auçava tanben lo palais d’Ades, dotat de fòrça pòrtas e poblat d’autars innombrables.
Naissença
Segon los mites fondators seriá sortit del Caòs primièr après Gaïa (la Tèrra) e abans Nix (La nuèch).
Amor e descendéncia
Tartar auriá pas agut vertadièrament de companha segon los mites fondators. Auriá pasmens agut un mainat (Tifon) e una mainada (Equidna) amb Gaïa (la Tèrra). Pasmens la naissença de Tifon es sovent atribuida e Èra qu'auriá engendrat sola per se venjar de Zèus d'aver engendrat sol Atena.
Per Omèr
Dins l’Iliada, Omèr conéis lo Tartar, que menciona al subjècte dels Titans[1] coma lo luòc mai prigond dels Infèrns, ont unes criminals mitics celèbres recebon lor punicion (las Danaïdas, Ixion, Sisif, Tantal, etc.) Es tanben la prison dels dieus descasuts coma los Titans e de Gigants, e totes lis ancians dieus que s'èran opausats al Olimpians. A l'èissida de la Titanomaqui, Zèus emprisonèt los Titans dins lo Tartar per los castigar. A l’epòca arcaïca, existissiá pas dins la religion grèga de nocion de jutjament darrièr. Cadun vagava après sa mòrt duns los Infèrns, quines que sián los crimes o lo meritis. Lo Tartar (coma luòc de castig) e son opausat, los camps Elisis, apareguèron mai tard.
Divinitat primièra
Campe n'es la gardiana, personifica lo Tartar, lo luòc ont lo bas del mond sosterren: la distància del Tartar fins a tèrra èra egala a aquesta que separa los cèls de la tèrra segon los Ancians. Mai lo Tartar sosten los fondaments de las tèrras e de las mars.
Luòc de castig
Lo Tartar passa per una prison situada dins los Infèrns, protegit per un triple barri d’aram a l'entorn de que raja lo Flegeton e embarrat per una pòrta en fèrre fabregat per Poseidon. Aquestes qu'an pecat pendent lor vida (per exemple contra los dieus) son condemnats a i subir de castigs eternals. Dins son Economica, Xenofon representa Tantal dins los Infèrns coma qualqu'un de contunh tormentat per la paur de morir un còp de mai[2], e Platon fa remarcar dins son dialòg titulat Gorgias que se trapan pas que de criminals e murtrièrs poderoses dins lo Tartar[3], mas non pas de simples mortals, tant mespresables que sián.
I son per exemple embarrats Tantal, Sisif, Ixion, Tici, las Danaïdas, los Titans, las Ecatonquiras (dos còps: un còp per Oranos puèi per son filh Cronos, après la Titanomaquia, Zèus los i remanda mas coma gardians) e los Aloïdas.
Per Esiòde
Esiòde utliza lo subjècte: "Lo Tartar fosc dins lo sòl dels camins prigonds" (Teogonia, 119). Alara que per Omèr, l'Ades e lo Tartar son separats, per Esiòde son superpausats, e lo Tartar plan prigond: « Que tan luènh i a de Tèrra cap a l'umid Tartar. Caldriá nòu nuèch e nòu jorn a l'enclutge de bronze jetada del cèl per, al jorn desen, arribar sus la Tèrra pr'aquò l'escart es egal de la Tèrra cap a l'umid Tartar, e caldrà nòu nuèchs e nòu jorns a l'enclutge de bronze jetada del sòl per, al jorn desen, arribar al Tartar » (Teogonia, 720-724).
Per Platon
Platon tracta del Tartar dins sos mites escatologics: Gorgias 523b, 526b, Fedra 112a, 112d, 113b, La Republica, X, 616a. Es un luòc de castig pels òmes impardonablament injusts: « Mas aquestes que son jutjats incurablas en rason de l'enormitat de lors pècas — que se sián mantun còps liurats a de sacatges grèus des luòcs sagrats, qu'aja tuats fòrça còps tuat sens motiu e al mesprés de totas las leis o realizat tot çò que pòt i aver d'abominacions dins aqueste òrdre — aquestes, lo lòt que lor cal es d'èsser jetats a Tartar, d'ont jamai ne sortiscan » (Fedon, 113e).
Pels crestians
Dins lo Novèl Testament, lo Tartar es lo luòc dels àngels descasuts, o l'Infèrn en general. Apocalipsi, 20:1-3: « Alara vegèri un Àngel davalar del cèl, tenent a la man la clau de l'Abisme [Tartar]. Mestresèt lo Dragon, l'antica Sèrp, — es lo Diable, Satan — e l'encadenèt per mila ans. Lo jetèt dans l'Abisme. » Segonda epistòla de Sant Pèire 2:4: « Que se Dieu estalivièt pas los Àngels qu'avián pecat, mas los placèt dins lo Tartar e liurèt als abismes de las tenèbras, ont son servats pel Jutjament… »
Bibliografia
Fonts
- Apolodor, Bibliotèca (I, 1, 2 ; II, 1, 2).
- Esiòde, Teogonia (v. 116 e seg.)
- Omèr, Iliada (VIII, 15).
- Igin, Fablas (CLII).
Estudis
- Pierre Commelin, Mythologie grecque et romaine (1960, Commelin)
- Edith Hamilton, La Mythologie (Éd. Marabout, 1978)
- Alain Ballabriga, Le Soleil et le Tartare. L'image mythologique du monde en Grèce archaïque, EHESS, 1986.