José de San Martín
Lo generau José de San Martín (Yapeyú, Entre Ríos, Argentina, lo 25 de heurèr de 1778 - Bolònha de Mar, França, lo 17 d'agost de 1850 ; tanben aprerat lo Liberator José de San Martín o, simplament lo liberator - el Libertador en castelhan) que ho, dab lo generau Simón Bolívar au Veneçuela, ua de las personalitats màgers de las guèrras d'independéncia dens las colonias espanhòlas d'America deu Sud. Qu'ei considerat com lo liberator d'Argentina, de Chile e de Peró : lo purmèr país que l'autreja lo títol de Pair de Patria, lo dusau de capitani generau de la soa armada e, fin finala, lo tresau de Liberator.
Temps de mainatge
Hilh d'un oficièr espanhòu e vadut dens l'actuau província argentina d'Entre Ríos, San Martín que vadó dens la Gobernacion de las Missions Guaranís. La son pair, Juan de San Martín qu'èra en carga d'aquesta gobarnacion de Yapeyú qui èra estada administrat peu jesuitas abans la los expulsion. qu'ostentava atau lo grad de "lòctenent gobernador". qu'èra vadut en Espanha dens la vila de Cervatos de la Cueza, dens la Província de Palencia, Catelha e Leon. la mair deu Libertador, Gregoria Matorras, qu'èra tanben de Castelha e leon e qu'èra vaduda a Paredes de Navas ; qu'èra la neboda d'un haut fonccionari espanhòu en argentina, gobernador de Tucumán. San Martín qu'avó cinc grans hrairs e sòr : María Elena, Manuel Tadeo, Juan Fermín Rafael e Justo Rufino.
La familha que'abandonè Yapeyú entà Buenos Aires en 1881 per'mor d'un conflicte enter Juan de San Martín dab los indians de la soa gobernacion. En 1783 que tornè en Enspanha entà intellà's a Màlaga.
Educacion e carrièra militara
San Martí qu'arrecebó ua educacion suenhada en Espanha a partir de 1783. San Martín que comencè la soa carrièra militara en bèth lutar dens los Pirenèus contra las tropas francesa en 1793 e en participar d'un biais decisiu a la victòria espanhòla de la batalha de Bailén (batalha decisiva de la Guèrra d'Independéncia d'Espanha - la Guèrra Peninsulara -).
El Libertador
Après aver renonciat a la soa carrièra militara dens l'armada espanhòla, que viatgè en Anglatèrra on s'associè e tractè dab sons hrairs francmaçons anglés e latinoamericans entà adobar los plans de liberacion deu poder coloniau (plans començats peu veneçolan Francisco de Miranda, eth tanben francmaçon). Tornat en Argentina qu'apitè e qu'entrainè lo regiment de granadèrs a chivau (còrs d'armada qui existeish enqüèra au dia de uei) dab lo quau e obtiengó la famosa victòria de San Lorenzo (3 de heurèr de 1813). Que trauquè la cordilhèra deus Andes, dab los generaus Bernardo O'Higgins e Juan Gregorio de Las Heras dens condicions extremas entà poder gahar e véncer l'armada espanhòla per suspresa e atau liberar Chile (definitivament liberat mercés a la batalha de Maipú) e Peró.
Guayaquil e la retirada de la vita publica
La soa armada que's juntè dab l'armada gavidada per Simón Bolívar dens la ciutat de Guayaquil (uei en Eqüator) on San Martín b'abandonè lo combat en tot deishar Bolívar sol capdau de la fasa finau de guèrra.
Au son tornar a Buenos Aires, Argentina qu'entrava dens ua etapa de guèrra civila e lo Liberator que partí de cap a l'exil en França ; que's morí a Bolònha de Mar. Lo son còs que demorè mantuas annadas dens la cripta de la catedrau d'aquesta ciutat abans d'estar sepelit dens la Catedrau Metropolitana de Buenos Aires on ei susvelhat peus sons granadièrs.
