Formel 1

Formel 1-feltet kort etter starten i Grand Prix på Indianapolis-bana i USA i 2003

Formel 1, somme gonger forkorta F1, er den øvste klassen i motorsport som vert regulert av Fédération Internationale de l'Automobile (FIA). Med ordet formel meinast at det er eit sett reglar som både bilar og utøvarar må oppfylle.

Kvart år sidan 1950 har verdsmeisterskapen formel 1 gått føre seg ved ei rekkje løp, kalla Grand Prix, på ei rekkje motorbaner rundt om i verda. Unntaket er Monaco Grand Prix og Melbourne Grand Prix som går føre seg på stengde byvegar. Ved slutten av kvart løp vert dei tre beste sjåførane premiert. Poeng vert rekna ut både til dei som køyrer og til bilkonstruktørane.

Når alle løp er køyrde ved slutten av sesongen, vert den utøvaren som har sanka flest poeng kåra som verdsmeister, det same gjeld for bilkonstruktørane. Det er difor stor prestisje blant bilfabrikantar å delta i og vinne formel 1, og sporten er verdas dyraste motorsport.

Formel 1 er ein særs populær sport i fjernsyns-samanheng, og løpa vert sett av mange millionar menneskje i mange land. Bilane konkurrerer i særs høge hastigheiter, ofte over 300 km/t, og førarane vert utsett for store G-krefter i svingane og ved innbremsing. Regelsettet i Formel 1 legg ei rekkje restriksjonar på både bilar og førarar, for å halde dei stadig aukande hastigheitene på eit samtidigt trygt nivå.

Bilane

Brabham-BMW BT 54 frå 1985.

Bilane i Formel 1 er einsetars opne bilar med friliggjande hjul. Føraren av bilen er plassert framføre motoren. Understellet er laga av karbonfiber, som er lett, men samtidigt er det stivt og sterkt. Etter regelverket skal heile bilen, førar, motor og drivstoff inkludert, ikkje vege mindre enn 600 kg. [1]

Tradisjonelt er sporten staden der verdas største bilfabrikantar, som Ferrari og Mercedes, konkurrerer om å utvikla den beste bilen. Ved sida av dei store bilfabrikantane finnest det og privateigde lag. Desse laga konstruerer sine eigne bilar, men har som regel motorar levert frå bilfabrikantar. Kjende private lag som har gjort det stort innan F1, er McLaren og Williams.

Motor

Renault V8 motor frå 2006, 2,400 omdreiningar.

Spesifikasjonane for motorane har endra seg en god del gjennom åra. Dagens motorar er 2,4 liters V8 motorar, utan turbo. Motorene kan køyrast opp til 19 000 omdreiningar. [2]Frå og med 2009-sesongen er reglane slik at motoren skal halde i tre løp. Byter ein motor før denne tida, må føraren av bilen starte neste løp 10 plassar lenger bak, enn det ein kvalifiserte for. [3] Om motorbyttet skjer etter havari i føregåande løp, vert ein derimot ikkje råka av denne regelen. For å auke halbarheiten til motorane får motorane ikkje gjere meir enn 18 000 omdreiningar.

Bilane i formel 1 får ikkje ha eigne innebygde startsystem, men må startast av utstyr anten i pit-leiren eller ved startoppstillinga.

I dag er det vanleg at fleire lag køyrer med same motor. Ferrari leverer til dømes motorar til både Force India og Toro Rosso i tillegg til seg sjølv. Dette gjør motorleverandørane for å få inn meir data til å utvikle motorane med, men også for å tene pengar. På same tida slepp mindre lag tid og utgifter på utvikle sine eigne motorar

Dekk

Dekka har stor betydning for farten og køyreeigenskapa til bilen. Dagens dekk i Formel 1 skal ha fire langsgåande striper, i motsetnad til andre racing-klassar, som bruker mønsterlause dekk (såkalla slicks).

I byrjinga var det 4 forskjellige dekkprodusentar som leverte dekk til dei formel 1-laga:Dunlop, Firestone, Pirelli, Englebert. Etterkvart har dekkprodusentar kome til og falle frå. Frå 1999 var Bridgestone og Micheleng dei einaste dekkleverandørane, fram til 2007-sesongen då FIA bestemte at det berre skulle vere ein leverandør til alle laga, for å spare kostnader innan sporten. Dekkleverandørar fekk mogligheita til å søkje om å få levere dekk. Micheleng hadde alt i 2005 bestemt seg å få trekkje seg ut etter 2006-sesongen og leverte såleis ikkje inn noko søknad. Micheleng, som var den andre dåverande dekkleverandøren, søkte og fekk tilslaget og er såleis sidan 2007 åleine om å levere dekk til formel-1 laga.

Dekk frå Bridgestone.

Dekkfabrikant	Land	Årstal
Avon	Storbritannia	1954, 1956-1957, 1959, 1981
Bridgestone	Japan	1976-1977, 1997-2008
Continental	Tyskland	1954-1955, 1958
Dunlop	Storbritannia	1950-1970, 1976-1977
Englebert	Belgia	1950-1958
Firestone	Sambandsstatane	1950-1960, 1966-1974
Goodyear	Sambandsstatane	1967-1998
Michelin	Frankrike	1977-1984, 2001-2006
Pirelli	Italia	1950-1958, 1981-1986, 1989-1991

Aerodynamikk

Bilane si evne til å ta svingen vert i stor grad avgjord av det aerodynamiske marktrykket som presser bilen ned mot bana. For å oppnå eit optimalt marktrykk, har bilane vinger framfor framhjula og også bak på bilen.

Utøvarane

Michael Schumacher vart verdsmeister i formel 1 heile 7 gongar

Formel 1 utøvarar må ha ei veldig god psyke samt ei god helse. Ein må desutan også ha ein superlisens frå FIA for å kunne køyre. FIA gjev ut superlisensar ved etterspørsel. Det er likevell ikkje opp til kven som helst å få ein superlisens. Reglemanget krev at søkaren må anten vere regjerande verdsmeister i ei lågare motorport, til dømes innan Formel 3 eller GP2 Serien (tidlegare kjend som formel 3000) eller fullførd bra jamnt over.

Dessutan kan utøvarar frå Champ Car eller Indy Racing League søkje om superlisens om dei har fullførd som nummer seks eller betre i førarmeisterskapen der. Dette vart gjort mogleg slik at amerikanske motorsportutøvarar kan delta utan å måtte byrje i dei lågare FIA-regulerte klassane.

Berre ved heilt spesielle tilfelle vert ein superlisens gjeve ut utanfor desse kriteria. Dette for å sikre at utøvarar har dei naudsynte ferdigheitene og ikkje er ein fare for andre deltakarar

Dei fleste av utøvarane i formel 1 sluttar rundt midten av 30-åra. Mange vel å fortsetje i motorsportsgreiner som er mindre fysisk utfordrande. Både Gerhard Berger og Alain Prost har etter at utøvar karriera tok slutt, returnert til formel 1 som eigarar av sine eigne formel 1-lag.

Løpa

kart overt Silvertstone bana i England

Eit formel 1 løp, ofte kalla Grand Prix, går føre seg ved å køyre eit visst tal på rundar, som oftast på ei lukka asfaltert bane. Start og mål-linja er ved ei rettstrekning, deretter føl som regel pit-leiren, der bilane stoppar for å fylle meir bensin, skifte dekk og gjere andre justeringar på bilen som kan vere naudsynt. Elles varierer dei ulike banene både i lengda og i utforminga av bana.

Bakgrunnsinformasjon

• Offisiell Formel 1 nettstad
• formel-1.no, den største norske F1 nettstaden

Konstruktørar og førarar som konkurrerer i Formel 1 meisterskapen i 2024
Ferrari	Kick Sauber	Alpine	Williams	Red Bull	RB	Mercedes	Aston Martin	McLaren
16 Charles Leclerc 55 Sainz			2 Sargeant 23 Albon	1 Verstappen 11 Pérez		44  Hamilton 63  Russell	14  Alonso 18  Stroll	4  Norris 63  Piastri