Kina-regionen: Skilnad mellom versjonar
s Attenderulla endring gjord av 213.184.192.202 (diskusjon) til siste versjonen av Njardarlogar |
s Reverted edits by 79.160.140.226 (talk) to last version by Ranveig: unexplained content removal Merke: Attenderulling SWViewer [1.4] |
||
| (23 mellomliggjande versjonar av 9 brukarar er ikkje viste) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
[[Fil: |
[[Fil:China CIA map.png|mini|Kart over Kina]] |
||
[[Fil:Great Wall of China.jpeg|mini|Den kinesiske muren]] |
[[Fil:Great Wall of China.jpeg|mini|[[Den kinesiske muren]]]] |
||
'''Kina''' (tradisjonell [[kinesisk skrift]] 中國, forenkla kinesisk 中国;, [[pinyin]] ''Zhōngguó'', [[Wade-Giles]] ''Chung-kuo'') er eit land i Aust-Asia som frå [[1949]] i røynda er delt i to. ''[[Folkerepublikken Kina]]'' (med hovudstad i [[Beijing]]) (eller Peking) omfattar alle fastlandsprovinsane. ''[[Republikken Kina]]'' (med hovudstad [[Taipei]]) styrer berre over provinsen og øya [[Taiwan]] (Formosa) og nokre små øyar i provinsen [[Fujian]]. Styremaktene i båe republikkane gjer krav på å vera styresmakt i heile Kina. Republikken Kina sin offisielle hovudstad er [[Nanjing]] (eller Nanking) som ligg i fastlands-Kina. |
'''Kina''' (tradisjonell [[kinesisk skrift]] 中國, forenkla kinesisk 中国;, [[pinyin]] ''Zhōngguó'', [[Wade-Giles]] ''Chung-kuo'') er eit land i Aust-Asia som frå [[1949]] i røynda er delt i to. ''[[Folkerepublikken Kina]]'' (med hovudstad i [[Beijing]]) (eller Peking) omfattar alle fastlandsprovinsane. ''[[Republikken Kina]]'' (med hovudstad [[Taipei]]) styrer berre over provinsen og øya [[Taiwan]] (Formosa) og nokre små øyar i provinsen [[Fujian]]. Styremaktene i båe republikkane gjer krav på å vera styresmakt i heile Kina. Republikken Kina sin offisielle hovudstad er [[Nanjing]] (eller Nanking) som ligg i fastlands-Kina. |
||
Kina er ofte rekna som den eldste framleis eksisterande [[sivilisasjon]]en. |
|||
| ⚫ | |||
Kina har eit folketal på over ein milliard og utgjer ein femdel av menneska på [[jorda]]. Fleirtalet er [[han-kinesarar]]. Viktige minoritetar inkluderer [[mandsjuar]]ar. Det kinesiske språket er inndelt i ei rad variasjonar. Beijiingdialekten vert nytta som utgangspunkt for [[standardkinesisk]]. |
Kina har eit folketal på over ein milliard og utgjer ein femdel av menneska på [[jorda]]. Fleirtalet er [[han-kinesarar]]. Viktige minoritetar inkluderer [[mandsjuar]]ar. Det kinesiske språket er inndelt i ei rad variasjonar. Beijiingdialekten vert nytta som utgangspunkt for [[standardkinesisk]]. |
||
==Historie== |
|||
{{detaljar|Kinesisk historie}} |
|||
Den kinesiske antikken hadde følgjande dynasti,<br> |
|||
[[Xia-dynastiet]] herska i tida 2070 fvt.-1600 fvt.<br> |
|||
[[Shang-dynastiet]] herska i tida 1600 fvt.-1046 fvt.<br> |
|||
[[Zhou-dynastiet]] herska i tida 1046 fvt.–256 fvt.<br> |
|||
[[Vår- og haustannaltida]] var tida 722 fvt.–476 fvt.<br> |
|||
[[Krigarrika-tida]] var tida 476 fvt.–221 fvt, og med ho slutta den kinesiske antikken.<br> |
|||
<!-- Etter den kinesiske antikken --> |
|||
[[Qin-dynastiet]] herska i tida 221 fvt.–207 fvt. |
|||
[[Han-dynastiet]] herska i tida 202 fvt.–220. |
|||
[[Dei tre kongedøma]] herska i tida 220–280. |
|||
[[Jin-dynastiet]] herska i tida 266–420. |
|||
[[Nord- og Sør-dynastia]] herska i perioden 420–589. |
|||
[[Sui-dynastiet]] herska i tida 581–618. |
|||
[[Tang-dynastiet]] herska 618–907. |
|||
[[Fem dynasti og ti kongerike-tida|Dei fem dynasti og ti kongerike]] herska frå 907 til 960. |
|||
Dynastia [[Liao-dynastiet|Liao]], [[Song-dynastiet|Song]], [[det vestlege Xia]], og [[det yngre Jin-dynastiet]] herska i perioden 960–1276. |
|||
[[Yuan-dynastiet]] herska 1271–1368. |
|||
Særleg frå [[600-talet]] til og med [[1300-talet]], kunne Kina reknast som den mest avanserte sivilisasjonen i verda. |
|||
[[Ming-dynastiet]] herska i tida 1368–1644. |
|||
[[Mandsju-dynastiet|Mandsju-]] eller Qing-dynastiet herska i perioden 1644–1912. |
|||
| ⚫ | Frå [[1800-talet]] til ut på [[1900-talet]] var landet for svakt til å slå attende [[Europa|europeisk]] [[kolonialisme]] og [[Japan|japansk]] invasjon. Samstundes var det interne konfliktar i landet. Kommunistsigeren i [[den kinesiske borgarkrigen]] etablerte Folkerepublikken Kina på fastlandet, medan Republikken Kina si regjering heldt fram med å kontrollera Taiwan og nokre mindre øyar i [[Austkinahavet]]. |
||
[[Kinesisk historie|Historia til landet]] vert kjenneteikna av ymse delingar og samanslåingar mellom skiftande periodar av [[fred]] og [[krig]], og valdelege maktskifte. Makta låg gjerne i hovudsak hjå den [[Kinesiske keisarar|kinesiske keisaren]]. Den røynlege makta kunne liggja hjå mektige embetsmenn og regionale krigsherrar. Kina sitt landområde har variert gjennom historia. |
|||
==Sjå òg== |
|||
*[[Belte og veg-initiativet]] (''BRI'') |
|||
== Bakgrunnsstoff == |
== Bakgrunnsstoff == |
||
| Line 13: | Line 58: | ||
{{Aust-Asia}} |
{{Aust-Asia}} |
||
{{Sentral-Asia}} |
{{Sentral-Asia}} |
||
{{Autoritetsdata}} |
|||
[[Kategori:Land i Asia]] |
[[Kategori:Land i Asia]] |
||
Siste versjonen frå 8. mai 2023 kl. 12:26
Kina (tradisjonell kinesisk skrift 中國, forenkla kinesisk 中国;, pinyin Zhōngguó, Wade-Giles Chung-kuo) er eit land i Aust-Asia som frå 1949 i røynda er delt i to. Folkerepublikken Kina (med hovudstad i Beijing) (eller Peking) omfattar alle fastlandsprovinsane. Republikken Kina (med hovudstad Taipei) styrer berre over provinsen og øya Taiwan (Formosa) og nokre små øyar i provinsen Fujian. Styremaktene i båe republikkane gjer krav på å vera styresmakt i heile Kina. Republikken Kina sin offisielle hovudstad er Nanjing (eller Nanking) som ligg i fastlands-Kina.
Kina er ofte rekna som den eldste framleis eksisterande sivilisasjonen.
Kina har eit folketal på over ein milliard og utgjer ein femdel av menneska på jorda. Fleirtalet er han-kinesarar. Viktige minoritetar inkluderer mandsjuarar. Det kinesiske språket er inndelt i ei rad variasjonar. Beijiingdialekten vert nytta som utgangspunkt for standardkinesisk.
Historie
[endre | endre wikiteksten]- For meir om dette emnet, sjå Kinesisk historie.
Den kinesiske antikken hadde følgjande dynasti,
Xia-dynastiet herska i tida 2070 fvt.-1600 fvt.
Shang-dynastiet herska i tida 1600 fvt.-1046 fvt.
Zhou-dynastiet herska i tida 1046 fvt.–256 fvt.
Vår- og haustannaltida var tida 722 fvt.–476 fvt.
Krigarrika-tida var tida 476 fvt.–221 fvt, og med ho slutta den kinesiske antikken.
Qin-dynastiet herska i tida 221 fvt.–207 fvt.
Han-dynastiet herska i tida 202 fvt.–220.
Dei tre kongedøma herska i tida 220–280.
Jin-dynastiet herska i tida 266–420.
Nord- og Sør-dynastia herska i perioden 420–589.
Sui-dynastiet herska i tida 581–618.
Tang-dynastiet herska 618–907.
Dei fem dynasti og ti kongerike herska frå 907 til 960.
Dynastia Liao, Song, det vestlege Xia, og det yngre Jin-dynastiet herska i perioden 960–1276.
Yuan-dynastiet herska 1271–1368.
Særleg frå 600-talet til og med 1300-talet, kunne Kina reknast som den mest avanserte sivilisasjonen i verda.
Ming-dynastiet herska i tida 1368–1644.
Mandsju- eller Qing-dynastiet herska i perioden 1644–1912.
Frå 1800-talet til ut på 1900-talet var landet for svakt til å slå attende europeisk kolonialisme og japansk invasjon. Samstundes var det interne konfliktar i landet. Kommunistsigeren i den kinesiske borgarkrigen etablerte Folkerepublikken Kina på fastlandet, medan Republikken Kina si regjering heldt fram med å kontrollera Taiwan og nokre mindre øyar i Austkinahavet.
Historia til landet vert kjenneteikna av ymse delingar og samanslåingar mellom skiftande periodar av fred og krig, og valdelege maktskifte. Makta låg gjerne i hovudsak hjå den kinesiske keisaren. Den røynlege makta kunne liggja hjå mektige embetsmenn og regionale krigsherrar. Kina sitt landområde har variert gjennom historia.
Sjå òg
[endre | endre wikiteksten]- Belte og veg-initiativet (BRI)
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Kina-regionen