Kina-regionen: Skilnad mellom versjonar

Sletta innhald Nytt innhald

På line

Siste versjonen frå 8. mai 2023 kl. 11:26

Kina (tradisjonell kinesisk skrift 中國, forenkla kinesisk 中国;, pinyin Zhōngguó, Wade-Giles Chung-kuo) er eit land i Aust-Asia som frå 1949 i røynda er delt i to. Folkerepublikken Kina (med hovudstad i Beijing) (eller Peking) omfattar alle fastlandsprovinsane. Republikken Kina (med hovudstad Taipei) styrer berre over provinsen og øya Taiwan (Formosa) og nokre små øyar i provinsen Fujian. Styremaktene i båe republikkane gjer krav på å vera styresmakt i heile Kina. Republikken Kina sin offisielle hovudstad er Nanjing (eller Nanking) som ligg i fastlands-Kina.

Kina er ofte rekna som den eldste framleis eksisterande sivilisasjonen.

Kina har eit folketal på over ein milliard og utgjer ein femdel av menneska på jorda. Fleirtalet er han-kinesarar. Viktige minoritetar inkluderer mandsjuarar. Det kinesiske språket er inndelt i ei rad variasjonar. Beijiingdialekten vert nytta som utgangspunkt for standardkinesisk.

Historie

For meir om dette emnet, sjå Kinesisk historie.

Den kinesiske antikken hadde følgjande dynasti,
Xia-dynastiet herska i tida 2070 fvt.-1600 fvt.
Shang-dynastiet herska i tida 1600 fvt.-1046 fvt.
Zhou-dynastiet herska i tida 1046 fvt.–256 fvt.
Vår- og haustannaltida var tida 722 fvt.–476 fvt.
Krigarrika-tida var tida 476 fvt.–221 fvt, og med ho slutta den kinesiske antikken.

Qin-dynastiet herska i tida 221 fvt.–207 fvt.

Han-dynastiet herska i tida 202 fvt.–220.

Dei tre kongedøma herska i tida 220–280.

Jin-dynastiet herska i tida 266–420.

Nord- og Sør-dynastia herska i perioden 420–589.

Sui-dynastiet herska i tida 581–618.

Tang-dynastiet herska 618–907.

Dei fem dynasti og ti kongerike herska frå 907 til 960.

Dynastia Liao, Song, det vestlege Xia, og det yngre Jin-dynastiet herska i perioden 960–1276.

Yuan-dynastiet herska 1271–1368.

Særleg frå 600-talet til og med 1300-talet, kunne Kina reknast som den mest avanserte sivilisasjonen i verda.

Ming-dynastiet herska i tida 1368–1644.

Mandsju- eller Qing-dynastiet herska i perioden 1644–1912.

Frå 1800-talet til ut på 1900-talet var landet for svakt til å slå attende europeisk kolonialisme og japansk invasjon. Samstundes var det interne konfliktar i landet. Kommunistsigeren i den kinesiske borgarkrigen etablerte Folkerepublikken Kina på fastlandet, medan Republikken Kina si regjering heldt fram med å kontrollera Taiwan og nokre mindre øyar i Austkinahavet.

Historia til landet vert kjenneteikna av ymse delingar og samanslåingar mellom skiftande periodar av fred og krig, og valdelege maktskifte. Makta låg gjerne i hovudsak hjå den kinesiske keisaren. Den røynlege makta kunne liggja hjå mektige embetsmenn og regionale krigsherrar. Kina sitt landområde har variert gjennom historia.

Sjå òg

Belte og veg-initiativet (BRI)

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Kina-regionen

@@ Line 1: / Line 1: @@
-[[Fil:Ch-map.png|mini|Kart over Kina]]
+[[Fil:China CIA map.png|mini|Kart over Kina]]
-[[Fil:Great Wall of China.jpeg|mini|Den kinesiske muren]]
+[[Fil:Great Wall of China.jpeg|mini|[[Den kinesiske muren]]]]
 '''Kina''' (tradisjonell [[kinesisk skrift]] 中國, forenkla kinesisk 中国;, [[pinyin]] ''Zhōngguó'', [[Wade-Giles]] ''Chung-kuo'') er eit land i Aust-Asia som frå [[1949]] i røynda er delt i to. ''[[Folkerepublikken Kina]]'' (med hovudstad i [[Beijing]]) (eller Peking) omfattar alle fastlandsprovinsane. ''[[Republikken Kina]]'' (med hovudstad [[Taipei]]) styrer berre over provinsen og øya [[Taiwan]] (Formosa) og nokre små øyar i provinsen [[Fujian]]. Styremaktene i båe republikkane gjer krav på å vera styresmakt i heile Kina. Republikken Kina sin offisielle hovudstad er [[Nanjing]] (eller Nanking) som ligg i fastlands-Kina.
+Kina er ofte rekna som den eldste framleis eksisterande [[sivilisasjon]]en.
-Kina er ofte rekna som den eldste framleis eksisterande [[sivilisasjon]]en. [[Kinesisk historie|Historia til landet]] vert kjenneteikna av ymse delingar og samanslåingar mellom skiftande periodar av [[fred]] og [[krig]], og valdelege maktskifte. Makta låg gjerne i hovudsak hjå den [[Kinesiske keisarar|kinesiske keisar]]. Den røynlege makta kunne liggja hjå mektige embetsmenn og regionale krigsherrar. Kina sitt landområde har variert gjennom historia. Særleg frå [[600-talet]] til og med [[1300-talet]], kunne Kina reknast som den mest avanserte sivilisasjonen i verda. Frå [[1800-talet]] til ut på [[1900-talet]] var landet for svakt til å slå attende [[Europa|europeisk]] [[kolonialisme]] og [[Japan|japansk]] invasjon. Samstundes var det interne konfliktar i landet. Kommunistsigeren i [[den kinesiske borgarkrigen]] etablerte Folkerepublikken Kina på fastlandet, medan Republikken Kina si regjering heldt fram med å kontrollera Taiwan og nokre mindre øyar i [[Austkinahavet]].
-Kina har eit folketal på over ein milliard og utgjer ein femdel av menneska på [[jorda]]. Fleirtalet er [[han-kinesarar]]. Viktige minoritetar inkluderer [[mandsjurarar]]. Det kinesiske språket er inndelt i ei rad variasjonar. Beijiingdialekten vert nytta som utgangspunkt for [[standardkinesisk]].
+Kina har eit folketal på over ein milliard og utgjer ein femdel av menneska på [[jorda]]. Fleirtalet er [[han-kinesarar]]. Viktige minoritetar inkluderer [[mandsjuar]]ar. Det kinesiske språket er inndelt i ei rad variasjonar. Beijiingdialekten vert nytta som utgangspunkt for [[standardkinesisk]].
+==Historie==
+{{detaljar|Kinesisk historie}}
+Den kinesiske antikken hadde følgjande dynasti,<br>
+[[Xia-dynastiet]] herska i tida 2070 fvt.-1600 fvt.<br>
+[[Shang-dynastiet]] herska i tida 1600 fvt.-1046 fvt.<br>
+[[Zhou-dynastiet]] herska i tida 1046 fvt.–256 fvt.<br>
+[[Vår- og haustannaltida]] var tida 722 fvt.–476 fvt.<br>
+[[Krigarrika-tida]] var tida 476 fvt.–221 fvt, og med ho slutta den kinesiske antikken.<br>
+<!-- Etter den kinesiske antikken -->
+[[Qin-dynastiet]] herska i tida 221 fvt.–207 fvt.
+[[Han-dynastiet]] herska i tida 202 fvt.–220.
+[[Dei tre kongedøma]] herska i tida 220–280.
+[[Jin-dynastiet]] herska i tida 266–420.
+[[Nord- og Sør-dynastia]] herska i perioden 420–589.
+[[Sui-dynastiet]] herska i tida 581–618.
+[[Tang-dynastiet]] herska 618–907.
+[[Fem dynasti og ti kongerike-tida|Dei fem dynasti og ti kongerike]] herska frå 907 til 960.
+Dynastia [[Liao-dynastiet|Liao]], [[Song-dynastiet|Song]], [[det vestlege Xia]], og [[det yngre Jin-dynastiet]] herska i perioden 960–1276.
+[[Yuan-dynastiet]] herska 1271–1368.
+Særleg frå [[600-talet]] til og med [[1300-talet]], kunne Kina reknast som den mest avanserte sivilisasjonen i verda.
+[[Ming-dynastiet]] herska i tida 1368–1644.
+[[Mandsju-dynastiet|Mandsju-]] eller Qing-dynastiet herska i perioden 1644–1912.
+Frå [[1800-talet]] til ut på [[1900-talet]] var landet for svakt til å slå attende [[Europa|europeisk]] [[kolonialisme]] og [[Japan|japansk]] invasjon. Samstundes var det interne konfliktar i landet. Kommunistsigeren i [[den kinesiske borgarkrigen]] etablerte Folkerepublikken Kina på fastlandet, medan Republikken Kina si regjering heldt fram med å kontrollera Taiwan og nokre mindre øyar i [[Austkinahavet]].
+[[Kinesisk historie|Historia til landet]] vert kjenneteikna av ymse delingar og samanslåingar mellom skiftande periodar av [[fred]] og [[krig]], og valdelege maktskifte. Makta låg gjerne i hovudsak hjå den [[Kinesiske keisarar|kinesiske keisaren]]. Den røynlege makta kunne liggja hjå mektige embetsmenn og regionale krigsherrar. Kina sitt landområde har variert gjennom historia.
+==Sjå òg==
+*[[Belte og veg-initiativet]] (''BRI'')
 == Bakgrunnsstoff ==
@@ Line 13: / Line 58: @@
 {{Aust-Asia}}
 {{Sentral-Asia}}
+{{Autoritetsdata}}
 [[Kategori:Land i Asia]]
@@ Line 19: / Line 65: @@
 <!--interwiki (no, sv, da first; then other languages alphabetically by name)-->
-[[no:Kina]]
-[[sv:Kina (region)]]
-[[da:Kina (kulturområde)]]
-[[am:ቻይና]]
-[[ang:Cīna]]
-[[ar:الصين (منطقة)]]
-[[frp:Ch·ina]]
-[[az:چین]]
-[[bjn:Cina]]
-[[zh-min-nan:Tiong-kok]]
-[[bh:चीन]]
-[[bo:རྒྱ་ནག]]
-[[br:Sina]]
-[[ca:Xina]]
-[[cs:Čína]]
-[[cy:Tsieina]]
-[[pdc:Tscheine]]
-[[de:China]]
-[[nv:Tsiiʼyiishbizhí Dinéʼiʼ Bikéyah]]
-[[dz:རྒྱ་ནག]]
 [[et:Hiina#Hiina Rahvavabariik]]
-[[es:China (región)]]
-[[eo:Ĉinio]]
-[[eu:Txinaren izenak]]
-[[fa:تمدن چین]]
-[[fr:Chine]]
-[[ga:An tSín]]
-[[gv:Yn Çheen]]
-[[gd:Sìona (roinn chultarach)]]
-[[gan:中國]]
-[[glk:چین]]
-[[got:𐌺𐌹𐌽𐌰]]
-[[hak:Chûng-koet]]
-[[ko:중국]]
-[[hi:चीन]]
-[[id:Cina]]
-[[is:Kína]]
-[[he:סין]]
-[[jv:Cina]]
-[[kn:ಚೀನಾ]]
-[[kw:China]]
-[[ht:Chin]]
-[[la:Sinae (regio)]]
-[[lv:Ķīna (reģions)]]
-[[lt:Kinija (regionas)]]
-[[li:China]]
-[[ml:ചൈനീസ് സംസ്കാരം]]
-[[ms:China]]
-[[cdo:Dṳ̆ng-guók]]
-[[nl:China]]
-[[ja:中国]]
-[[nrm:Chinne]]
-[[km:ចិន]]
-[[pcd:Chine]]
-[[pl:Chiny]]
-[[pt:China (civilização)]]
-[[qu:Chunwa]]
-[[ru:Китай (страна)]]
-[[sa:चीनः]]
-[[sco:Cheenae]]
-[[simple:China]]
-[[sd:چين]]
-[[sk:Čína (civilizácia)]]
-[[sl:Kitajska]]
-[[ckb:چین]]
-[[sr:Кина (регион)]]
-[[tl:Tsina]]
-[[ta:சீனா]]
-[[tr:Çin]]
-[[uk:Китай]]
-[[ug:خىتاي]]
-[[vi:Trung Quốc]]
-[[fiu-vro:Hiina]]
-[[wa:Chine]]
-[[war:Tsina]]
-[[yo:Ṣáínà]]
-[[zh-yue:中國]]
-[[zh:中國]]