Lazzaro Spallanzani: Skilnad mellom versjonar

Lazzaro Spallanzani
	Lazzaro Spallanzani
	;
Fødd	12. januar 1729; Scandiano
Død	12. februar 1799; Pavia
Område	biologi
Yrke	fysikar, naturvitar, universitetslærar, entomolog, botanikar
Institusjonar	Universitetet i Pavia; Università degli Studi di Modena e Reggio Emilia
Alma mater	Universitetet i Bologna
Medlem	Royal Society; Kungliga Vetenskapsakademien; Det prøyssiske vitskapsakademiet; Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina; Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL; Accademia delle Scienze di Torino

Gå gjennom historikken

← Eldre endring

Sletta innhald Nytt innhald

VisuellWikitekst

På line

Siste versjonen frå 21. mai 2020 kl. 23:30

Lazzaro Spallanzani (10. januar 1729–12. februar 1799) var ein italiensk naturvitskapsmann. Han blir rekna som den første som førte prov for at liv ikkje kan oppstå spontant, og han stod bak viktige framsteg i forståinga av fysiologien til dyr og menneske.

Spallanzani starta på jusstudiar ved universitetet i Bologna, men gjekk snart til naturvitskapen. Den berømte slektningen hans, Laura Bassi, var professor i fysikk, og under ho studerte han naturfilosofi og matematikk, samstundes som han også egna seg til språkstudiar.

I ein alder av 25 år blei han utnemnd til professor i logikk, metafysikk og gresk ved universitetet i Reggio. I 1760 blei han overflytta til Modena, der han heldt fram med å undervise, samstundes som han nytta all si fritid på naturvitskaplege studiar. Han avslo fleire tilbod om professorat i Italia og i utlandet, til han fekk eit tilbod frå universitetet i Pavia om et professorat i naturhistorie. Han blei samstundes direktør for museet i byen, og utvida samlingane der med ting frå reisene sine rundt Middelhavet og til Tyrkia.

I 1788 vitja han Vesuv og vulkanane på Lipariøyane og Sicilia, og la seinare fram resultata i den store avhandlinga Viaggi alle due Sicilie ed 'in alcune parti dell' Apennine.

Ei av Spallanzanis store fortenester er at han viste at spontant liv ikkje er mogeleg, og han kasta seg med stor energi inn i debatten, som på den tida var intens. Gjennom forsøk som viste at mikrobar blei øydelagde ved koking, føregreip han arbeidet til Louis Pasteur hundre år seinare.

Spallanzani blir òg tillagt æra for å ha skildra reproduksjonen hos pattedyr, og han var den første som utførte ein kunstig inseminasjon, på ein hund.

Det største verket hans er Dissertationi de fisica animale e vegetale (1780). Her viste han mellom anna at meltinga ikkje berre er ei mekanisk oppdeling av føda, men i hovudsak ein kjemisk prosess som skjer i magesekken ved hjelp av magesyre.

@@ Line 1: / Line 1: @@
+{{infoboks vitskapsmann}}
-[[Fil:Spallanzani2.jpg|høgre|200px]]
-'''Lazzaro Spallanzani''' {{levde|10. januar|1729|12. februar|1799}} var ein [[Italia|italiensk]] naturvitskapsmann. Han blir rekna som den første som førte prov for at liv ikkje kan oppstå spontant, og han sto bak viktige framskritt i forståinga av [[fysiologi]]en til dyr og menneske.
+'''Lazzaro Spallanzani''' ({{levde|10. januar|1729|12. februar|1799|Spallanzani, Lazzaro}}) var ein [[Italia|italiensk]] naturvitskapsmann. Han blir rekna som den første som førte prov for at liv ikkje kan oppstå spontant, og han stod bak viktige framsteg i forståinga av [[fysiologi]]en til dyr og menneske.
-Han starta på jusstudier ved universitetet i [[Bologna]], men gjekk snart til [[naturvitskap]]en. Den berømte slektningen hans, [[Laura Bassi]], var professor i fysikk, og under ho studerte han [[naturfilosofi]] og matematikk, samstundes som han også egna seg til språkstudiar.
+Spallanzani starta på jusstudiar ved universitetet i [[Bologna]], men gjekk snart til [[naturvitskap]]en. Den berømte slektningen hans, [[Laura Bassi]], var professor i fysikk, og under ho studerte han [[naturfilosofi]] og matematikk, samstundes som han også egna seg til språkstudiar.
+[[Fil:Spallanzani - Dissertazioni di fisica animale e vegetabile, 1780 - 4275441.tif|mini|venstre|Frå ''Dissertazioni di fisica animale e vegetabile'', 1780]]
-I ein alder av 25 år blei han utnemnd til professor i logikk, [[metafysikk]] og gresk ved universitetet i [[Reggio]]. I 1760 blei han overflytta til [[Modena]], kor han haldt fram med å undervise, samstundes som han nytta all si fritid på naturvitskaplege studiar. Han avslo fleire tilbod om professorat i Italia og i utlandet, til han fekk eit tilbod frå universitetet i [[Pavia]] om et professorat i naturhistorie. Han blei samstundes direktør for museet i byen, og utvida samlingane der med ting frå reisene sine rundt Middelhavet og til Tyrkia.
+I ein alder av 25 år blei han utnemnd til professor i logikk, [[metafysikk]] og gresk ved universitetet i [[Reggio]]. I 1760 blei han overflytta til [[Modena]], der han heldt fram med å undervise, samstundes som han nytta all si fritid på naturvitskaplege studiar. Han avslo fleire tilbod om professorat i Italia og i utlandet, til han fekk eit tilbod frå universitetet i [[Pavia]] om et professorat i naturhistorie. Han blei samstundes direktør for museet i byen, og utvida samlingane der med ting frå reisene sine rundt Middelhavet og til Tyrkia.
-I 1788 vitja han [[Vesuv]] og vulkanane på [[Lipariøyane]] og [[Sicilia]], og la seinare  fram resultata i den store avhandlinga ''Viaggi alle due Sicilie ed 'in alcune parti dell' Apennine''.
+I 1788 vitja han [[Vesuv]] og vulkanane på [[Lipariøyane]] og [[Sicilia]], og la seinare fram resultata i den store avhandlinga ''Viaggi alle due Sicilie ed 'in alcune parti dell' Apennine''.
-Ei av Spallanzanis store fortenester er at han viste at [[spontant liv]] ikkje er mogeleg, og han kasta seg med stor energi inn i debatten, som på den tida var intens. Gjennom forsøk som viste at mikrobar blei øydelagte ved koking, foregreip han arbeidet til [[Louis Pasteurs]] hundre år seinere.
+Ei av Spallanzanis store fortenester er at han viste at [[spontant liv]] ikkje er mogeleg, og han kasta seg med stor energi inn i debatten, som på den tida var intens. Gjennom forsøk som viste at mikrobar blei øydelagde ved koking, føregreip han arbeidet til [[Louis Pasteur]] hundre år seinare.
-Spallanzani blir òg tillagt æra for å ha skildra [[reproduksjon]]en hos [[pattedyr]], og han var den første som foretok ein kunstig [[inseminasjon]], på ein hund.
+Spallanzani blir òg tillagt æra for å ha skildra [[reproduksjon]]en hos [[pattedyr]], og han var den første som utførte ein kunstig [[inseminasjon]], på ein hund.
-Det største verket hans er ''Dissertationi de fisica animale e vegetale'' (1780). Her viste han mellom anna at [[melting]]a ikkje berre er ei mekanisk oppdeling av føda, men i hovudsak ein kjemisk prosess som skjer i magesekken ved hjelp av [[magesyre]].
+Det største verket hans er ''Dissertationi de fisica animale e vegetale'' (1780). Her viste han mellom anna at [[melting]]a ikkje berre er ei mekanisk oppdeling av føda, men i hovudsak ein kjemisk prosess som skjer i magesekken ved hjelp av [[magesyre]].
-[[Kategori:Italienske forskarar|Spallanzani]]
+{{autoritetsdata}}
-{{DEFAULTSORT:Spallanzani}}
+[[Kategori:Italienske forskarar]]
-[[nb:Lazzaro Spallanzani]]
+[[Kategori:Italienske biologar]]
-[[de:Lazzaro Spallanzani]]
-[[en:Lazzaro Spallanzani]]
-[[es:Lazzaro Spallanzani]]
-[[fr:Lazzaro Spallanzani]]
-[[it:Lazzaro Spallanzani]]
-[[ja:ラザロ・スパランツァーニ]]
-[[pl:Lazarro Spallanzani]]
-[[pt:Lazzaro Spallanzani]]
-[[ro:Lazzaro Spallanzani]]