Stokkebåt
Stokkebåt er ein båt laga av ein uthola trestamme, som oftast ein kanoliknande farkost. Konstruksjonsmetoden er grunnleggjande og har truleg vore kjent gjennom mange tusen år i store deler av verda. Han vert difor gjerne definert som sjølve urbåten.
Bruk
Stokkebåten har eksistert og vore i bruk gjennom tusen av år og heilt fram til våre dagar. I ikkje-industrialiserte delar av verda vert det enno laga og brukt nye stokkebåter mange stader. I Norden blei det truleg laga stokkebåter til langt inn på 1900-talet.
Den eldste båten i verda er Pessebåten, ein stokkebåt funnen i Nederland. Han er omkring 10 000 år gammal. Også i Norden er stokkebåtene dei første farkostane ein kjenner til. I Danmark er det funne ei rekkje stokkebåter, tre av dei omkring 6 000 år gamle. Desse var laga av lind og padleårene av ask.
Det er òg funne fleire stokkebåtar i Noreg, men berre eit fåtall av dei er blitt datert. Den eldste båten funne i Noreg er Sørumbåten, ein cirka 2 200 år gammal stokkebåt. Han var omkring 11 meter lang. I snitt mæler likevel norske stokkebåter berre omkring 4,5 meter. I Noreg var stokkebåtane som regel lagaav furu, men både Sørumbåten og Siljanbåten (som er den nest eldste båten som er funnen i Noreg) var gjort av eik. Nokre av dei norske funna har dessutan spor etter utriggar.
Daterte stokkebåtar
Norske stokkebåtar
- Sørumbåten, Sørum, Akershus cirka 170 f.Kr.
- Siljanbåten, Siljan, Telemark 170-310 e.Kr.
- Øynavatnet I, Froland, Aust-Agder 650-980 e.Kr.
- Øynavatnet II, Froland, Aust-Agder 650-1010 e.Kr.
- Grevsjøen, Oppland 690-1020 e.Kr.
- Topsæ, Aust-Agder 700-1030 e.Kr.
- Gjerstad, Aust-Agder 710-850 e.Kr.
- Haukasmyra, Stange, Hedmark 730-890 e.Kr.
- Tunhovdfjorden, Nore og Uvdal, Buskerud 780-1040 e.Kr.
- Lytingsvatnet, Nissedal, Telemark 890-1140 e.Kr.
- Haukomvatnet I, Birkenes, Aust-Agder 900-1160 e.Kr.
- Ulvemyrtjernet, Sande, Vestfold 1000-1100
- Mjålandsvatnet I, Froland, Aust-Agder 1020-1180
- Buvatn, Nes, Buskerud 1030-1180
- Mjålandsvatnet II, Froland, Aust-Agder 1030-1390
- Skiftastjønn, Telemark 1030-1420
- Søndre Myrvatn, Rogaland 1040-1250
- Stora Myrvatn, Rogaland 1130-1400
- Gjersjøen, Oppegård, Akershus 1160-1290
- Røyrås, Songdalen, Vest-Agder 1280-1430
- Steinsvatn, Aust-Agder 1270-1400
- Olandsheiene, Aust-Agder 1270-1450
- Skrøvlingen, Kongsvinger, Hedmark 1280-1440
- Vannen, Hemsedal, Buskerud 1280-1610
- Haukomvatnet II, Aust-Agder 1300-1430
- Sætertjern, Aremark, Østfold 1330-1620
- Heggland, Tvedestrand, Aust-Agder 1410-1660
- Lille Ulevann, Rødene sine, Østfold 1440-1640
- Haukomvatnet III, Aust-Agder 1440-1670
- Igletjern, Aremark, Østfold 1440-1950
- Kilen, Aremark, Østfold 1450-1950
- Sandungen, Hurum, Buskerud 1490-1950
- Rakkestad, Østfold 1490-1950
- Kroktjern, Aremark, Østfold 1640-1950
- Saurdalsvatnet, Froland, Aust-Agder 1640-1950
Danske stokkebåtar
- Tybrind Vig I ca. 4000 f.Kr.
- Tybrind Vig II ca. 4000 f.Kr.
- Tybrind Vig III ca. 4000 f.Kr.
- Fyns Hoved, nordøstlige Fyn 3500 f.Kr.
- Slusegård I, Bornholm ca. 200 e.Kr.
- Slusegård II, Bornholm ca. 200 e.Kr.
- Bjedstrup-båten, Midt-Jylland 200-300 e.Kr.
- Mossø, Jylland 440-520 e.Kr.
- Aggersund-båten, Limfjorden ca. 1300 e.Kr.
- Knobskipet i Birksø 1601-1621 e.Kr.
Svenske stokkebåtar
- Tappnäs i Södermanland ca. 1500-500 f.Kr.
- Frösundabåten i indre Sverige, ca. 1300 f.Kr.
- Fiskebybåten utanfor Hudiksvall 800-500 f.Kr.
- Låssbybåten på Hisingen ved Gøteborg 500 f.Kr.
- Björkebåten 100-300 e.Kr.
- Skinnskatteberg, indre Sverige 700-800 e.Kr.
- Stockbåten ur djupet utanfor Öland 1000-1250 c
Britiske stokkebåtar
- St. Albans stokkebåt, St Albans, Herts, England ca. 4000 f.Kr.
- Turriff-båten, Skottland 1770-1670 f.Kr.
- Chetwynd-båten, River Meese, Shropshire, England ca. 1275 f.Kr.
- Shardlowbåten, Derbyshire, England 1300-1200 f.Kr.
- Briggbåten (øydelagt i 1942 under flyangrep, var 14,8 m langt) 1000 f.Kr.
- Lough Lene-båten år 1 f.Kr.til 1 e.Kr.
Andre europeiske stokkebåtar
- Pessebåten, Nederland 8040-7510 f.Kr.
- Dümmerlohhausen, Tyskland
- Hardinxveld-Giessendambåten, Nederland 5000 f.Kr.
- Sozopol, Bulgaria 4000 f.Kr.
- Lac dei Chalairn-båten, Jura, Frankrike ca. 3000 f.Kr.
- Bercy, Frankrike
- Nogen-sur-Seine, Frankrike
- Twann
- Erlach, Sveits (nyleg funn) 1553 f.Kr.
- Lecker Òg-båten i Lecker Creek, Schleswig-Holstein, Tyskland 116-204 e.Kr.
- Federsee i Württemberg, Tyskland
- Robenhausen, Sveits
- Cudrefin, Sveits
Båttypar som oppstod frå stokkebåten
Kjelder
- Denne artikkelen bygger på «Stokkebåt» frå Wikipedia på bokmål, den 4. mars 2016.
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
- Torstein Arisholm og Pål Nymoen: Stokkebåter- Nytt om Sørumbåten og andre sørnorske stokkebåtfunn 2005 ISBN 82-90089-67-8
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
Bakgrunnsstoff
- Stockbåtar frå Sverige
- Daterte stokkebåter i Norge (sept. 2007)