Stadieveksling: Skilnad mellom versjonar

'''Stadieveksling''' er ei konsonantveksling som finst i dei [[samiske språk|samiske språka]]a frå og med [[umesamisk språk|umesamisk]] og nordover, i dei [[austersjøfinske språk|austersjøfinske språka]]a, og i dei [[samojediske språk|samojediske språka]]a [[nganasansk språk|nganasansk]] og [[selkupisk språk|selkupisk]].

[[fil:sme_gradation_prenasal.png|330px|thumb|Twol regelRegel for prenasal stadieveksling i nordsamisk, skrive i [[Tonivåmorfologi|twol-formalismen]]]]

Stadieveksling i [[selkupisk språk|selkupisk]] minnar sterkt om den finske, vi har ''kätto'' ‘tarm’, genitiv ''kädön''.

[[Nganasansk språk|Nganasansk]] har kvalitativ stadieveksling for [[lukkelyd]]ar og [[frikativ]]ar. Stadieveksling opptrer mellom vokalar og i konsonantsamband som består av [[nasal]] og lukkelyd. Døme i tabellen nedanfor, alle døma viser sterkt/svakt stadium for [[nominativ]] og [[genitiv]] [[singularis|eintal]]:

Med stadievekslinga distribuert i dei to utkantane av det uralske språkområdet (i aust og vest), trudde forskarane tidlegare at det var eit ururalsk fenomen, som hadde gått tapt i dei andre uralske språka. No har dei fleste gått bort frå denne teorien, og ser dei austlege og vestlege stadievekslingane som resultat av uavhengige, men parallelle utviklingar. Teorien om parallell utvikling er ikkje så urimeleg, i og med at lydendringane vi ser går att i andre samanhengar i andre språk. Frå eit norsk synspunkt ser viein t.d. at finsk sterkt stadium tilsvarersvarer til «norske» konsonantar, mens svakt stadium tilsvararsvarer til «danske», i norsk/danske ordpar som ''hatt / hat'' og ''hat / had''.

Ei forklaring, fremma av både [[K. B. Wiklund]] og [[Lauri Posti]], er at austersjøfinsk stadieveksling er eit lån frå germansk, ei tillemping av [[Verners lov]] til austersjøfinsk. Etter Verners lov vart indoeuropeiske ustemte lukkelydar til ustemte frikativar, men viss trykket fall på den (ikkjeinitiale) stavinga '''etter''' konsonanten, vart frikativen stemt i staden. Den austersjøfinske varianten seier at viss det kjem ei lett (open) staving etter konsonanten, får han vere ustemt, men viss det kjem ei tung (lukka) staving etter konsonanten, blir han stemt.