Wikipedia

Stokkebåt: Skilnad mellom versjonar

Gå gjennom historikken
← Eldre endring
Sletta innhald Nytt innhald
VisuellWikitekst
utspent stokkebåt
 
(23 mellomliggjande versjonar av 3 brukarar er ikkje viste)
Line 2:
[[Fil:Imm023_14.jpg|mini|Havgåande [[Kano|stokkebåtkano]]]]
[[Fil:Benin boat.jpg|mini|Stokkebåt med segl i Benin.]]
[[Fil:Haabjas 2006.jpg|mini|Ein nylaga utspent stokkebåt]]
'''Stokkebåt''' er ein [[båt]] laga av ein uthola trestamme, som oftast ein [[kano]]liknande farkost. Konstruksjonsmetoden er grunnleggjande og har truleg vore kjent gjennom mange tusen år i store deler av verda. Han vert difor gjerne definert som sjølve urbåten.
 
== Bruk ==
Stokkebåten har eksistert og vore i bruk gjennom tusen av år og heilt fram til våre dagar. I ikkje-industrialiserte delar av verda vert det enno laga og brukt nye stokkebåterstokkebåtar mange stader. I [[Norden]] blei det truleg laga stokkebåterstokkebåtar til langt inn på 1900-talet.
 
Den eldste båten i verda er [[Pessebåten]], ein stokkebåt funnen i [[Nederland]]. Han er omkring 10 000 år gammal. Også i Norden er stokkebåtenestokkebåtane dei første farkostane ein kjenner til. I [[Danmark]] er det funne ei rekkje stokkebåterstokkebåtar, tre av dei omkring 6 000 år gamle. Desse var laga av [[lind]] og padleårene av [[ask]].
 
Det er òg funne fleire stokkebåtar i [[Noreg]], men berre eit fåtallfåtal av dei er blitt datertdaterte. Den eldste båten funnefunnen i Noreg er [[«Sørumsbåten»|Sørumbåten]], ein cirka 2  200 år gammal stokkebåt. Han var omkring 11 meter lang. I snitt mæler likevel norske stokkebåterstokkebåtar berre omkring 4,5 meter. I Noreg var stokkebåtane som regel lagaavlaga av [[furu]], men både [[«Sørumsbåten»|Sørumbåten]] og Siljanbåten (som er den nest eldste båten som er funnen i Noreg) var gjort av eik. Nokre av dei norske funna har dessutan spor etter utriggar.
 
Eldre stokkebåtfunn viser spor etter å ha vorte uthola med steinøks. Det er ikkje funn som tyder på bruk av eld.
 
Dei fleste funn av stokkebåtar er ikkje så gamle. Nokre er frå [[Vikingtida|vikingtid]] og [[mellomalderen]]. Fleire er frå 1600-1700 talet. Dette vert sett i samanhang med [[Skogfinnar|innvandring frå Finland]] på denne tida. I Finland var det rik tradisjon for bruk av stokkebåtar.
 
Mange stokkebåtar ein har funne, har vorte nedlødde med stein. Det kan tyde på at dei har vorte oppbevarte på denne måten mellom kvar gong dei har vorte brukte. Dette for å hindre sprekking.<ref name=AEC> {{Kilde bok|forfattar =Arne Emil Christensen|redaktør = Tore Fossum|utgjevingsår = 1996|artikkel=Innlandsbåtene, spennende men lite kjent|tittel = Norsk skogbruksmuseum Skogbruk, jakt og fiske NR. 14}}</ref>
 
==Utspent stokkebåt==
Rad 18 ⟶ 25:
Først vert stokken uthola med steinøks. Men holinga er mykje smalare enn på den ferdige stokkebåten. Fasongen kan samanliknast med ein ertebelg.
 
Den ferdig uthola stokkebåten vert utspent ved hjelp av varme. Han vert då breiare, og får ein fasong som minner om [[klinkbygging|klinkerbygde]] nordiske båtar .
På grunn av denne likskapen ver den utspente stokkebåten sett på som ein forgangar til den klinka båten. Men det er ikkje funne arkeologiske prov som støttar denne teorien
 
Den utspente stokkebåten har gjerne tverrtre for å halde på fasongen. Ein finn og døme på innlagde band, som er surra på liknande vis som på skalbåtar med fleire bord.
 
 
== Daterte stokkebåtar ==
Rad 67 ⟶ 73:
* Tybrind Vig II ca. 4000 f.Kr.
* Tybrind Vig III ca. 4000 f.Kr.
* Fyns Hoved, nordøstligenordaustlege Fyn 3500 f.Kr.
* Slusegård I, Bornholm ca. 200 e.Kr.
* Slusegård II, Bornholm ca. 200 e.Kr.
Rad 80 ⟶ 86:
* Fiskebybåten utanfor Hudiksvall 800-500 f.Kr.
* Låssbybåten på Hisingen ved Gøteborg 500 f.Kr.
* Björkebåten 100500-300talet e.Kr.
* Skinnskatteberg, indre Sverige 700-800 e.Kr.
* Stockbåten ur djupet utanfor Öland 1000-1250 c
Rad 87 ⟶ 93:
* St. Albans stokkebåt, St Albans, Herts, England ca. 4000 f.Kr.
* Turriff-båten, Skottland 1770-1670 f.Kr.
* Chetwynd-båten, River Meese, Shropshire, i England ca. 1275 f.Kr.
* Shardlowbåten, Derbyshire, England 1300-1200 f.Kr.
* Briggbåten (øydelagt i 1942 under flyangrep, var 14,8 m langt) 1000 f.Kr.
Rad 111 ⟶ 117:
* [[Utriggar]]
* [[Katamaran]]
* [[Hjortspringbåten]]
* [[Klinkbygging|Klinkbygde båtar]]
* [[Pram]]
 
== Kjelder ==
{{fotnoteliste}}
<div class="references-small">
{{refopning}}
**** Arne Emil Christensen: ''Forfedrenes farkoster Norsk skipsbyggerkunst fra de eldste tider'', PAX FORLAG A/S, OSLO 2022, ISBN 978-82-530-4310-4 ▼
*''Denne artikkelen bygger på «[[:nb:Stokkebåt|Stokkebåt]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}}, den 4. mars 2016.''
**''{{Wikipedia-utgåve|nb}} oppgav desse kjeldene: ''
*** Torstein Arisholm og Pål Nymoen: ''Stokkebåter- Nytt om Sørumbåten og andre sørnorske stokkebåtfunn'' 2005. [[:nb:Special:BookSources/8290089678|ISBN 82-90089-67-8]]''
{{refslutt}}
▲**** Arne Emil Christensen: ''Forfedrenes farkoster Norsk skipsbyggerkunst fra de eldste tider'', PAX FORLAG A/S, OSLO 2022, ISBN 978-82-530-4310-4
</div>
 
== Bakgrunnsstoff ==
{{commonskat}}
* [http://www.abc.se/~m10354/mas/794stock.htm Stockbåtar frå Sverige]
* [http://arkeologi.blogspot.co.uk/2007/09/daterte-stokkebter-i-norge.html Daterte stokkebåter i Norge] (sept. 2007)
 
{{Autoritetsdata}}
[[Kategori:Arkeologi]]
[[Kategori:Båttypar]]
[[Kategori:Klinkbygging]]
[[Kategori:Utvalde artiklar 2024]]
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/wiki/Stokkebåt»