Wikipedia

Norrønt: Skilnad mellom versjonar

Gå gjennom historikken
← Eldre endring
Sletta innhald Nytt innhald
VisuellWikitekst
Inkje endringssamandrag
Merke: Manuell attenderulling Visuell endring
 
(20 mellomliggjande versjonar av 13 brukarar er ikkje viste)
Line 1:
'''Norrønt''' eller '''oldnordiskvestnordisk''' (tidlegare ''oldnordisk'') er [[språk]]et som vart brukt i [[Noreg]], på [[Island]] og dei andre norrøne busetjingane i [[Nordsjøen|Nordsjøområdet]] i tida frå om lag [[700]] til om lag midten på [[1300-talet]].
 
[[Fil:Old norse, ca 900.PNG|mini|300px|Omtrentleg utbreiing av norrønt og nærskylde språk tidleg på [[900-talet]]. Det raude feltet viser norrønt, det lyserosaoransje [[austnordisk]] og det mørkerosarosa [[gutamål|gammalgutisk]]. Det grøne området viser utbreiinga av andre nærliggjande [[germanske språk]].]]
 
Namnet ''oldnordisk'' kjem av at ein ei tid tenkte at norrønt var opphavet til alle dei nordiske språka. Dette fann ein seinare ut ikkje var tilfellet då opphavsspråket er [[urnordisk]],. medan norrøntNorrønt er detden felles''vestnordiske'' [[vestnordisk]]egreina språketav somurnordisk, hardet utviklasom segseinare tilvart [[norsk språk|norsk]], [[færøysk språk|færøysk]], [[islandsk språk|islandsk]] og [[norn]]. Den andre greina, [[austnordisk]], er opphavet til [[svensk]] og [[dansk]].
 
Det var ikkje noko klart skilje mellom desseaust- ulikeog dialektanevestnordisk, og fram til [[1200-talet]] såg ein på dei som det same språket; ''dansk'' eller ''dǫnsk tunga''. Dei som snakka dette språket kunne òg lett samtala med talarar av andre germanske språk, som [[gammalengelsk]], [[gammalsaksisk]] og andre [[nedertyske språk]].
 
== Språkhistorie == tarjei du kan ikkje bare kopiere dette
Frå seint på 1100-talet kjem det til syne merkbare skilnader mellom språket i [[Noreg]] og på [[Island]] og dersom ein har bruk for å skilja mellom desse snakkar ein om [[gammalnorsk]] og [[gammalislandsk]]. I eldre språkbruk nytta ein i Noreg ofte ordet ''gammalnorsk'' for språket i heile det norrøne språkområdet, men denne tydinga har no gått av bruk.
 
== Norrønt skriftspråk ==
[[Fil:JellingNorrønt kl Stein 2fragment-frostating.JPGtif|minithumb|[[Runestein]]Side ifrå [[JellingFrostatingslova]], ifrå Danmarkrundt 1260.]]
 
Dei islandske sogene er skrivne på norrønt. Språkleg vert perioden delt inn i eldre [[norrøn tid]] ([[700]]–[[1150]]) og yngre norrøn tid ([[1150]]–[[1350]]).
 
Ein skreiv først språket med [[runer]], eigne norrøne bokstavar med opphav i [[det latinske alfabetet]] eller i andre [[olditaliske alfabet]]. Det uendra latinske alfabetet kom til [[Noreg]] på [[1000-talet]]. Dette tok etter kvart over, og runeskrift gjekk or bruk.
 
På [[1800-talet]] vart det utvikla ein normalisert skrivemåte ([[ortografi]]) for norrønt språk. Det er denne som stort sett er brukt i innføringsbøker og ordbøker. Den normaliserte skrivemåten nyttar det latinske alfabetet utan '''c''', '''q''', '''w''', '''x''' og '''å''', men med dei tre ekstra teikna '''þ''', '''ð''' og '''ǫ''' («[[o med kvist]]»). Ein aksent '''´''' over ein bokstav angir lang vokal. Dei opphavlege handskriftene utviser stor variasjon i ortografien avhengig av geografisk og tidsmessig opphav.
Line 21:
== Døme på norrønt språk ==
 
Teksten nedanfor er frå [[Egilssoga]]. Versjonen er frå eit manuskript frå [[1200-talet]].
 
{| border=1 cellpadding=4>
Line 35:
Egill toc uel a þui. oc fysti þorstein at þeir leti hann þangat fara.
Egill setti þorgeir blund niðr at anabrecko
En stein fǫrðifǫrði bustað sinn ut yfir langá. oc settiz niðr
at leirolǫkleirolǫk. En egill reið heim suðr a nes eptir þingit
með flocc sinn. oc skilðoz þeir feðgar með kęrleickęrleic
|
Þorgeirr blundr, systursonr Egils, var þar á þinginu ok hafði
Line 45:
Egill tók vel á því ok fýsti Þorstein, at þeir léti hann þangat fara.
Egill setti Þorgeir blund niðr at Ánabrekku,
en Steinarr fœrðifœrði bústað sinn út yfir Langá ok settisk niðr
at Leirulæk. En Egill reið heim suðr á Nes eptir þingit
með flokk sinn, ok skildusk þeir feðgar með kærleik.
Line 65:
 
== Sjå òg ==
* {{Incubator|Wp/non|prosjekt=Wikipedia}}▼
* [[Norrøn mytologi]]
* [[Islendingesoger]]
Rad 71 ⟶ 70:
 
== Bakgrunnsstoff ==
▲* {{Incubator|Wp/non|prosjekt=Wikipedia}}
* [https://www.youtube.com/watch?v=5Wz-srPR-Do&t=4s Teksta video med rekonstruert norrøn uttale og same tekst lesen med nyislandsk uttale til jamføring]
* [https://www.youtube.com/channel/UC78YB0e0-5zMiVh4VtPk-zA Teksta lydklypp med rekonstruert norrøn uttale]
* [http://www.heimskringla.no Prosjektet «Norrøne Tekster og Kvad»]
* [http://www.dok.hf.uio.no/perl/search/search.cgi?appid=86&tabid=1275&lang=NNO Norrøn ordbok på nett]
* [httphttps://web.archive.org/web/20080612001042/http://heim.ifi.uio.no/~jankvi/norsk/index.htm Norrøn språktest]
{{Autoritetsdata}}
 
[[Kategori:Norrønt|*]]
[[Kategori:Nordgermanske språk]]
[[Kategori:Mellomalderen]]
[[Kategori:Historiske tidsrom]]
 
{{Link FA|ca}}
{{Link FA|es}}
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/wiki/Norrønt»