Naar inhoud springen

zwart: verschil tussen versies

Uit WikiWoordenboek
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
Snorrebot (overleg | bijdragen)
bots
560.304 bewerkingen
k →‎top: vervanging sjabloon:=, zie Kroeg
Regel 13: Regel 13:
*Van het Oudnederlandse ''swart'', te herleiden
*Van het Oudnederlandse ''swart'', te herleiden
*:{{ine}}: [[*suord-]] of [[*surd-]]<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/zwart ZWART (ROETKLEURIG)], etymologiebank.nl</ref>
*:{{ine}}: [[*suord-]] of [[*surd-]]<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/zwart ZWART (ROETKLEURIG)], etymologiebank.nl</ref>

{{=}}
{{==}}
*Verwant in Germaans:
*Verwant in Germaans:
*{{deu}}: [[schwarz]]
*{{deu}}: [[schwarz]]
*{{got}}: [[swartizl]]
*{{got}}: [[swartizl]]

{{=}}
{{==}}
*{{lat}}: [[sordidus]]
*{{lat}}: [[sordidus]]
{{))}}
{{))}}
Regel 27: Regel 29:
{{bijv-1|'''Zwart''' is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht.<ref>[https://www.volkskrant.nl/boeken/bijbels-zwart-is-uit-leve-de-groene-bijbel~a4426853/ Bijbels zwart is uit, leve de Groene Bijbel], Erik van den Berg, 3 december 2016</ref>}}
{{bijv-1|'''Zwart''' is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht.<ref>[https://www.volkskrant.nl/boeken/bijbels-zwart-is-uit-leve-de-groene-bijbel~a4426853/ Bijbels zwart is uit, leve de Groene Bijbel], Erik van den Berg, 3 december 2016</ref>}}
{{bijv-1|Grijs, wit en '''zwart''' zijn achromatische kleuren en dat betekent letterlijk dat dit kleuren zijn ‘zonder een echte kleur’.<ref>[http://www.lidathiry.nl/koel-grijs-en-warm-grijs/ Je hebt koel grijs en warm grijs - zie hier het verschil], Lida Thiry, 31 juli 2016</ref>}}
{{bijv-1|Grijs, wit en '''zwart''' zijn achromatische kleuren en dat betekent letterlijk dat dit kleuren zijn ‘zonder een echte kleur’.<ref>[http://www.lidathiry.nl/koel-grijs-en-warm-grijs/ Je hebt koel grijs en warm grijs - zie hier het verschil], Lida Thiry, 31 juli 2016</ref>}}

{{adjcomp|p=1|{{pn}}|[[{{pn}}e]]|[[{{pn}}er]]|[[{{pn}}ere]]|[[{{pn}}st]]|[[{{pn}}ste]]|part=[[{{pn}}s]]|partcomp=[[{{pn}}ers]]}}
{{adjcomp|p=1|{{pn}}|[[{{pn}}e]]|[[{{pn}}er]]|[[{{pn}}ere]]|[[{{pn}}st]]|[[{{pn}}ste]]|part=[[{{pn}}s]]|partcomp=[[{{pn}}ers]]}}
{{-adjc-|nld}}
{{-adjc-|nld}}
Regel 49: Regel 50:
*[[gitzwart]]
*[[gitzwart]]
*[[gitzwarts]]
*[[gitzwarts]]

{{=}}
{{==}}
*[[grafietzwart]]
*[[grafietzwart]]
*[[inktzwart]]
*[[inktzwart]]
Regel 55: Regel 57:
*[[koolzwart]]
*[[koolzwart]]
*[[ogenzwart]]
*[[ogenzwart]]

{{=}}
{{==}}
*[[overzwart]]
*[[overzwart]]
*[[pikzwart]]
*[[pikzwart]]
Regel 61: Regel 64:
*[[platinazwart]]
*[[platinazwart]]
*[[ravenzwart]]
*[[ravenzwart]]

{{=}}
{{==}}
*[[roetzwart]]
*[[roetzwart]]
*[[signaalzwart]]
*[[signaalzwart]]
Regel 89: Regel 93:
*[[zwartblaar]]
*[[zwartblaar]]
*[[zwartblauw]]
*[[zwartblauw]]

{{=}}
{{==}}
*[[zwartboek]]
*[[zwartboek]]
*[[zwartbont]]
*[[zwartbont]]
Regel 108: Regel 113:
*[[zwartgeblakerd]]
*[[zwartgeblakerd]]
*[[zwartgekleed]]
*[[zwartgekleed]]

{{=}}
{{==}}
*[[zwartgemaakt]]
*[[zwartgemaakt]]
*[[zwartgras]]
*[[zwartgras]]
Regel 127: Regel 133:
*[[zwartkoren]]
*[[zwartkoren]]
*[[zwartkous]]
*[[zwartkous]]

{{=}}
{{==}}
*[[zwartmaken]]
*[[zwartmaken]]
*[[zwartmoeskervel]]
*[[zwartmoeskervel]]
Regel 148: Regel 155:
{{))}}
{{))}}
{{rel-bottom}}
{{rel-bottom}}

{{-expr-}}
{{-expr-}}
{{expr|'''Zwart''' van de honger zijn ( of zien)|Er uitgeteerd en mager uitzien}}
{{expr|'''Zwart''' van de honger zijn ( of zien)|Er uitgeteerd en mager uitzien}}
Regel 196: Regel 202:
{{trans-bottom}}
{{trans-bottom}}
{{refs}}
{{refs}}

{{-adverb-|nld}}
{{-adverb-|nld}}
'''{{pn}}'''
'''{{pn}}'''
Regel 208: Regel 213:
{{-info-}}
{{-info-}}
{{kleuren-nld}}
{{kleuren-nld}}



{{=act=}}
{{=act=}}
Regel 214: Regel 218:
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|act}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
# {{kleur|act}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

{{-adjc-|act}}
{{-adjc-|act}}
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|act}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{kleur|act}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend



{{=lim=}}
{{=lim=}}
Regel 231: Regel 233:
{{-decl-}}
{{-decl-}}
{{-linoun-|zwart|swart|-|-|zwarter|swarter|-|-|zwarts|swarts|-|-|zwarter|swarter|-|-|zwartes|swartes|-|-|zwartese|swartese|-|-|zwarte|swarte|-|-|zwarter|swarter|-|-|zwart|swart|-|-|zwarter|swarter|-|-}}
{{-linoun-|zwart|swart|-|-|zwarter|swarter|-|-|zwarts|swarts|-|-|zwarter|swarter|-|-|zwartes|swartes|-|-|zwartese|swartese|-|-|zwarte|swarte|-|-|zwarter|swarter|-|-|zwart|swart|-|-|zwarter|swarter|-|-}}



{{=nds=}}
{{=nds=}}
Regel 238: Regel 239:
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|nds}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
# {{kleur|nds}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

{{-adjc-|nds}}
{{-adjc-|nds}}
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|nds}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{kleur|nds}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{Q|zwart|nld}}; clandestien, illegaal
# {{Q|zwart|nld}}; clandestien, illegaal



{{=sdz=}}
{{=sdz=}}
Regel 249: Regel 248:
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|sdz}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
# {{kleur|sdz}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

{{-adjc-|twd}}
{{-adjc-|twd}}
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|sdz}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{kleur|sdz}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend



{{=twd=}}
{{=twd=}}
Regel 259: Regel 256:
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|twd}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
# {{kleur|twd}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

{{-adjc-|twd}}
{{-adjc-|twd}}
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|twd}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{kleur|twd}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend



{{=vel=}}
{{=vel=}}
Regel 269: Regel 264:
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|vel}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
# {{kleur|vel}} {{Q|zwart|nld}}; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

{{-adjc-|nds}}
{{-adjc-|nds}}
'''zwart'''
'''zwart'''

Versie van 4 jul 2020 12:30

Nederlands

Uitspraak
Woordafbreking
  • zwart
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘kleur waarbij licht niet wordt teruggekaatst’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1001 [1]
enkelvoud meervoud
naamwoord zwart zwarten
verkleinwoord - -

Zelfstandig naamwoord

zwart o

  1. (kleur) achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
    • Heeft u die ook in het zwart? 
    • Zwart is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht.[3] 
    • Grijs, wit en zwart zijn achromatische kleuren en dat betekent letterlijk dat dit kleuren zijn ‘zonder een echte kleur’.[4] 
stellend vergrotend overtreffend
onverbogen zwart zwarter zwartst
verbogen zwarte zwartere zwartste
partitief zwarts zwarters -

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) de kleur zwart hebbend
    • Hij had een zwart pak aan. 
  2. (figuurlijk) een donker gelaat of uiterlijk hebbend
    ▸ Een seecker Moorjaen komende in't Sticht van Munster, quam voor een Hecke, alwaer hy niet wel door kon, en een Boer daer ontrent wesende, riep hem om het Hecke open te doen: Den Boer desen zwarten Mensche siende, was vervaert, en dorst niet komen, den Moorjaen begon te schelden, en dreyghde hem te slaen.[5]
    ▸ `Zwarte Piet of 'Pietje Pik', zo noemde het volk in de middeleeuwen de duivel.[6]
  3. (figuurlijk) somber, rampspoedig
    • Een zwarte dag. 
    • Een zwart scenario. 
  4. clandestien, illegaal
    • Zwart geld 
    • Zwart werken 
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
Uitdrukkingen en gezegden
  • Zwart van de honger zijn ( of zien)
Er uitgeteerd en mager uitzien
  • Zwarte sneeuw zien
  • De pot verwijt de ketel dat die zwart ziet
Een ander iets verwijten of hem aanwijzen als schuldige, terwijl degene die verwijt zich aan hetzelfde schuldig heeft gemaakt
  • Het zwarte schaap zijn
Totaal anders dan de rest zijn, dat wil zeggen: de schuld van alles krijgen
  • Hij liegt, dat hij zwart ziet (of wordt)
Hij is een aartsleugenaar
  • Iemand zwart maken
Lelijke dingen over iemand vertellen
  • Iets zwart op wit hebben
Een overeenkomst e.d. duidelijk vastgelegd hebben
  • Op zwart zaad zitten
Geen geld hebben
Vertalingen
    1. achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt   

Verwijzingen

  1. ↑ "zwart" in:
    Sijs, Nicoline van der
    , Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org    ; ISBN 90 204 2045 3
  2. ↑ ZWART (ROETKLEURIG), etymologiebank.nl
  3. ↑ Bijbels zwart is uit, leve de Groene Bijbel, Erik van den Berg, 3 december 2016
  4. ↑ Je hebt koel grijs en warm grijs - zie hier het verschil, Lida Thiry, 31 juli 2016
  5. ↑ Bronlink Weblink bron
    Jan Pietersz. Meerhuysen
    , Clucht van een Moorjaen en een Boer (1659), uitgever onbekend, Amsterdam in: De geest van Jan Tamboer of Uytgeleeze stoffe voor de klucht-lievende ionckheydt, p. p. 221.
  6. ↑ “Het hele jaar rond: van Sinterklaas tot Sintemaarten” (1973), Lemniscaat op Wikipedia, p. 14

Bijwoord

zwart

  1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord

Werkwoord

vervoeging van
zwarten

zwart

  1. enkelvoud tegenwoordige tijd van zwarten
  2. gebiedende wijs van zwarten

Gangbaarheid

100 % van de Nederlanders;
99 % van de Vlamingen.[1]

Meer informatie

Kleuren in het Nederlands (nld) (de kleuren zijn slechts indicatief) (zie ook: RAL-kleuren)
wit lichtgeel sneeuwwit schelp kant linnen kaki vaalgeel ecru sienna bruin donkerrood vuurvaste baksteen
                         
Indisch rood lichtkoraal zalm
zalmkleurig 		donkerzalm lichtzalm koraal tomaat scharlaken
scharlakenrood 		rood oranjerood donkeroranje oranje amber
                         
goud
goudkleurig 		geel groengeel limoen limoengroen bosgroen groen donkergroen donkerolijfgroen donkerzeegroen zeegroen lentegroen midlentegroen
                         
turkoois
turquoise 		donkerturkoois diep hemelsblauw lichtzeegroen donkercyaan cyaan lichtcyaan aquamarijn lichtturkoois lichthemelsblauw korenbloemblauw donkerstaalblauw koningsblauw
                         
blauw middenblauw donkerblauw marine
marineblauw 		midnachtsblauw indigo blauwviolet donkerviolet donkermagenta paars
purper 		middenvioletrood dieproze fuchsia / lila
magenta
                         
violet rose
roze 		acaciaroze orchidee pruim distel rookwit lavendel zilver
zilverkleurig 		donkergrijs grijs lichtleigrijs donkerleigrijs
                         
zwart
                         


Achterhoeks

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend


Limburgs

Uitspraak
  • IPA: /ˈzwɑrt/ (Etsbergs)

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart

Zelfstandig naamwoord

zwart o

  1. (kleur) zwart
Verbuiging
enkelvoud meervoud
geheel gemuteerd verkleind gemuteerd verkleind geheel gemuteerd verkleind gemuteerd verkleind
nominatief zwart swart - - zwarter swarter - -
genitief zwarts swarts - - zwarter swarter - -
locatief zwartes swartes - - zwartese swartese - -
datief zwarte swarte - - zwarter swarter - -
accusatief zwart swart - - zwarter swarter - -


Nedersaksisch

enkelvoud meervoud
naamwoord zwart zwarten
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend
  2. zwart; clandestien, illegaal


Sallands

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend


Twents

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend


Veluws

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend
  1. ↑ Bronlink geraadpleegd op 28 april 2020 Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be
Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=zwart&oldid=4230694"