Moderne kunst

Moderne kunst is de term die algemeen gebruikt wordt voor de avant-gardistische artistieke uitingen vanaf het begin van de 20e eeuw tot ongeveer de jaren 60. Belangrijke stromingen in de Moderne Tijd waren kubisme, futurisme, dadaïsme en surrealisme. Modernisme uitte zich zowel in de schilderkunst als in de beeldhouwkunst. Een algemeen kenmerk van de moderne kunst is de drang om te experimenteren en het scheppen van een grotere afstand tussen het kunstwerk en de zichtbare werkelijkheid, bijvoorbeeld door een verregaande abstractie of de nadruk op het kunstwerk als idee.

Een belangrijke mijlpaal voor de doorbraak van de moderne kunst in Amerika was de Armory Show, officieel International Exhibition of Modern Art, een tentoonstelling in 1913 in New York. Deze expositie was voorafgegaan door en geïnspireerd op de Sonderbund-Ausstellung in 1912 in Keulen. Een kunsthistoricus die met zijn geschriften het denken over de moderne kunst beïnvloedde was Daniel-Henry Kahnweiler. Hij vertegenwoordigde in zijn galerie onder anderen Pablo Picasso en publiceerde in 1920 De weg naar het kubisme. Het einde van de moderne kunst als dominante stroming kwam vanaf de late jaren 1960 met het ontstaan en de geleidelijke verbreiding van het postmodernisme en met de herwaardering van diverse realistische stromingen.

Abstracte kunst is een richting binnen de moderne kunst waarin niet wordt geprobeerd om objecten uit de natuurlijke wereld exact weer te geven. Vormen en kleuren verwijzen niet naar iets anders door het detailgetrouw af te beelden maar drukken iets uit door hun intensiteit en contrast. De kunst die sinds de jaren 60 gemaakt wordt, wordt meestal aangeduid met hedendaagse kunst. Kunst van jonge, veelbelovende of nog niet gevestigde kunstenaars noemt men ook actuele kunst. In diverse musea over de hele wereld wordt de moderne schilderkunst en beeldhouwkunst tentoongesteld.

Modernisme

Het modernisme is een verzamelnaam voor een groep ideeën die tussen grofweg 1900 en 1940 ontwikkeld werd door kunstenaars die tot verschillende avant-garde bewegingen behoorden. In algemene zin wordt het modernisme gekenmerkt door een breuk met tradities. Modernistische kunstenaars geloofden dat hun werk de maatschappij kon verbeteren en dat de continue drang tot vernieuwing tot verdere vooruitgang zou leiden.^[1] Charles Baudelaire omschreef het als volgt: Onder moderniteit versta ik het vergankelijke, het vluchtige, het toevallige, de ene helft van de kunst, waarvan de wederhelft het eeuwig onveranderlijke is.^[2] Centraal in het denken van modernistische kunstenaars was de zoektocht naar originaliteit. Dit ging gepaard met een zoektocht naar de essentie van kunst, persoonlijke expressie, vorm en kleur om hierdoor bij de grondslagen van kunst uit te komen.

Stijlen en bewegingen

Tot de moderne kunst wordt grofweg de kunst gerekend die tussen 1900 en 1960 werd gemaakt. In deze periode zijn er vele avant-garde kunstenaars geweest, die ieder op een eigen manier hebben bijgedragen aan de verdere ontwikkeling van het modernisme.

Voorlopers

Door de opkomst van de fotografie in de loop van de jaren dertig van de 19e eeuw, is er steeds minder vraag naar realistische schilderkunst. De foto is immers een goed alternatief en kan meer details afbeelden dan een schilderij.^[3] De schilderkunst zoekt daarom naar nieuwe manieren om zich ontwikkelen en wordt hierbij geholpen door het beschikbaar komen van verf in tubes. Kunstenaars kunnen hierdoor in de openlucht gaan schilderen, in plaats van alleen in het atelier. Impressionistische kunstenaars trekken daarom massaal naar buiten om 'het moment' te vangen: ze proberen in hun schilderijen te laten zien hoe het licht op een bepaald moment van de dag is.^[4] Ze laten hierdoor realistische kleuren los en gaan schilderen in felle kleuren en met een losse penseelstreek. Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir en Edgar Degas zijn de belangrijkste kunstenaars van deze beweging. Hun kunst breekt met de academische tradities en zorgt voor opschudding in de kunstwereld. Een nieuwe generatie kunstenaars onder leiding van Paul Gauguin, Vincent van Gogh en Paul Cézanne zorgt vervolgens voor nog verdere ontwikkeling van deze 'nieuwe' kunst, door felle kleuren te gaan gebruiken en perspectief steeds verder los te laten.^[5]

Belangrijkste stromingen van vroeg-moderne kunst

Impressionisme 1885 – 1890
Neo-impressionisme 1886 - 1899
Postimpressionisme 1886 - 1914
Fauvisme of Les Fauves 1898 - 1908

Avant-garde

Na het impressionisme waarin de werkelijkheid nog steeds wordt afgebeeld, ontstaat er in Duitsland een tegenreactie van kunstenaars die proberen hun innerlijke gevoelswereld te verbeelden in een schilderij. Deze kunstenaars, tegenwoordig tot het expressionisme gerekend, schilderen in nog fellere kleuren die ze een symbolische waarde toekennen. Ze schilderen hun ervaring en hun gevoel in plaats van hoe de werkelijkheid er daadwerkelijk uitziet.^[6] De ontwikkeling van de moderne kunst wordt rond 1910 in een stroomversnelling gebracht door de opkomst van het kubisme, geleid door Pablo Picasso en Georges Braque. Het kubisme laat het klassieke perspectief los en probeert objecten van verschillende standpunten tegelijk af te beelden, hierdoor ontstaan platte vlakken en verstoorde vormen.^[7] Het zorgt voor een nieuwe manier van kijken, die al snel navolging vindt in andere kunststromingen zoals het futurisme en het Constructivisme. Futuristen voegen een extra dimensie toe aan kunstwerken, door bewegingen af te beelden.^[8] Constructivisten kiezen juist voor een verdere versimpeling en schilderen abstracte vormen.^[9]

Belangrijkste stromingen van moderne kunst

Expressionisme 1905 – 1940
Kubisme 1907 - 1920
Futurisme 1909 - 1914
Dadaïsme 1920
Constructivisme 1919 - 1934
Abstracte kunst 1920
Suprematisme 1915 - 1930
De Stijl 1917 - 1944
Surrealisme 1930
Cobra 1948
Abstract expressionisme 1946 - 1960
Sociaal realisme

Navolgers

Belangrijkste stromingen van laat-moderne kunst

Plasticisme 1950
Popart 1956
Hyperrealisme 1960
Happening 1960
Fluxus 1962
Performance 1964
Minimal art 1965

Bekende kunstenaars van de moderne kunst

1885 - 1890 (de voorlopers)

Fauvisme of Les Fauves 1898-1908

Deze schilders gebruikten veelal ongemengde kleuren.

Expressionisme 1905 - 1940

Umberto Boccioni, (futurisme) 1913
Wilhelm Lehmbruck: Vrouwenkop,

Kubisme 1906 - 1920

Constructivisme

Vladimir Tatlin: Toren van de 3e Internationale

Suprematisme

Kazimir Malevitsj

Abstracte kunst 1920

Jacques Lipchitz: La joie de vivre, 1927

Surrealisme 1930

Cobra 1948

Nederlandse Cobraschilders:

Vormgeving

Gerrit Rietveld

Zie ook

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Lemma Modernisme in het Algemeen Letterkundig Lexicon, G.J. van Bork, D. Delabastita, H. van Gorp, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis, 2012, geraadpleegd op 22 april 2021.
↑ Baudelaire, Charles. Le peintre de la vie moderne, 1863
↑ [1] History of Modern Art, the Art Story
↑ [2] Overzicht Impressionisme, Vensters
↑ [3] Overzicht Post-Impressionisme, Tate Modern
↑ [4] Overzicht Expressionisme, Vensters
↑ [5] Overzicht Kubisme, Vensters
↑ [6] Overzicht Futurisme, Tate Modern
↑ [7] Overzicht Constructivisme, Tate Modern

Zie de categorie Modern art van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Lemma Modernisme in het Algemeen Letterkundig Lexicon, G.J. van Bork, D. Delabastita, H. van Gorp, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis, 2012, geraadpleegd op 22 april 2021.

[2] Baudelaire, Charles. Le peintre de la vie moderne, 1863

[3] [1] History of Modern Art, the Art Story

[4] [2] Overzicht Impressionisme, Vensters

[5] [3] Overzicht Post-Impressionisme, Tate Modern

[6] [4] Overzicht Expressionisme, Vensters

[7] [5] Overzicht Kubisme, Vensters

[8] [6] Overzicht Futurisme, Tate Modern

[9] [7] Overzicht Constructivisme, Tate Modern

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]