Johannes van Zanten

Graf van Johannes van Zanten in Kesteren

Johannes van Zanten (Culemborg, 1 juni 1911 – Apeldoorn, 2 december 1944 ) was een Nederlands verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn verzetsnaam was Van Buren.

Levensloop

Van Zanten woonde met zijn vrouw en vijf kinderen in het Betuwse Kesteren. Hij was werkzaam als uitvoerder bij de Nederlandse Heidemaatschappij, standplaats Geldermalsen. Direct na mei 1940 werd hij actief in het verzet. Als leider van de Betuwse KP onderhield hij nauwe contacten met de KP-Soest en was hij betrokken bij vele overvallen op distributiekantoren, bevolkingsregisters, gevangenissen, enz.

Na de Slag om Arnhem in september 1944 wist hij met zijn verzetsgroep tientallen teruggeslagen geallieerde soldaten door het Betuwse niemandsland over de Waal terug te begeleiden naar bevrijd gebied.

Hij was een van de KP-leiders, die op 22 november 1944 op een gewestelijke bijeenkomst in de Kamer van Koophandel aan de Maliesingel te Utrecht door SD werd gearresteerd. Op 2 december 1944 werd hij op het terrein van de Kazerne Willem III te Apeldoorn zonder enige vorm van proces gefusilleerd.

Gedenktekens, gewijd aan Van Zanten bevinden zich op de gemeentelijke begraafplaats van de voormalige gemeente Kesteren en in Apeldoorn, als onderdeel van het Keienmonument aan de Sportlaan.

Tilburgse zegeltjeskraak

Van Zanten leidde op 25 januari 1944 de overval op de kluis van de afdeling Bevolking van Tilburg, de "Tilburgse zegeltjeskraak", waarbij 105.000 controlezegels en 700 blanco persoonsbewijzen werden buitgemaakt. Met deze zet werd het hele landelijke apparaat van de ondergrondse voor lange tijd uit de moeilijkheden geholpen. Deze door hem samen met de Tilburgse gemeenteambtenaar Jan Poort perfect uitgedachte en vervolgens succesvol door de KP-Soest uitgevoerde actie is door de historicus Lou de Jong gekwalificeerd als een van de belangrijkste ondernemingen van het Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog.

Overval Huis van Bewaring Arnhem

In de nacht volgend op pinkstermaandag 1944 nam Van Zanten met vier leden van zijn Betuwse knokploeg deel aan de eerste van de drie mislukte pogingen, die voorafgingen aan de geslaagde overval op het Huis van Bewaring te Arnhem (11 juni 1944). De actie in het maanlicht, waarbij de vier meter hoge gevangenismuren met ladders moesten worden genomen, mondde uit in een schotenwisseling met de bewaking. Een echec, dat vermoedelijk vermeden zou zijn, als de Twentse knokploeg, die de leiding had, niet Van Zantens informatie vooraf over de organisatie van de bewaking had genegeerd. Al met al was het een wonder dat alle deelnemers na de mislukte overval de stad in spertijd veilig wisten te ontvluchten.

Ten onrechte beschuldigd

Het boek 'TEN ONRECHTE BESCHULDIGD is de gereconstrueerde levensbeschrijving van de ambitieuze, rebelse en groothartige verzetsstrijder Johannes Van Zanten.

Met zijn ‘Knokploeg Betuwe’ pleegt hij ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zowel kleine als grote verzetsdaden door het hele land. Zijn Tilburgse zegeltjeskraak in samenwerking met KP Soest, behoort tot de grootste verzetsdaden in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Maar zijn ‘Five minutes of fame’ moeten toch gezocht worden in de nacht van 21 september 1944 wanneer de fameuze overtocht plaats vindt van 16 geallieerden parachutisten die Van Zanten met militaire precisie over de Waal weet te zetten naar het reeds bevrijde gebied. Het levensverhaal in TEN ONRECHTE BESCHULDIGD heeft ook een tweede laag. Die gaat over de verstrengeling van vriendschap, haat en beschuldigingen wat eindigt in de liquidatie van de machtige en rijke dorpsbewoner Leccius de Ridder als het directe gevolg van ‘Market Garden’. Deze misdaad werd meteen toegeschreven aan de leider van de ‘Knokploeg Betuwe’. Maar onderzoek wijst uit dat hij niet de dader kan zijn geweest. Ruim twee maanden later wordt Johannes van Zanten in Utrecht opgepakt en op 2 december 1944 door een vuurpeloton gefusilleerd. Slechts 33 jaar oud en vader van vijf kinderen. TEN ONRECHTE BESCHULDIGD – In de schaduw van Market Garden – is gebaseerd op archiefstukken, historische boeken en interviews met zowel de nabestaanden van Van Zanten als van zijn KP-leden en met degenen die de personen in het boek hebben gekend en van de omstandigheden op de hoogte waren. Het boek is royaal voorzien van deels unieke foto’s.

Op 25 januari 2020 is het boek ‘Ten onrechte beschuldigd’ door het Arend Datema Instituut (ADI) gepresenteerd. Het is geschreven door Conny van der Heyden-Versnel. Zie externe links voor de website van HKKO/ADI.

Onderscheidingen en vernoemingen

Johannes van Zanten is postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw.

In Beusichem, Kesteren, Meteren, Tiel en Tilburg is er een straat of plein naar hem genoemd.

Externe links

• Literatuuroverzicht
• ADI/HKKO

Bronnen, noten en/of referenties

• Illegaal in de Betuwe, Jan L. Havinga, uitgave Historische Kring West-Betuwe, 2004