Naar inhoud springen

West-Berlijn

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Berlin (West)
West-Berlin
 Geallieerde bezettingszones in Duitsland 1948 – 1990 Duitsland 
Berlijn 
Vlag
Wapen
Wapen
(Details)
Kaart
West-Berlijn in blauw, 1948-1990
West-Berlijn in blauw, 1948-1990
Algemene gegevens
Oppervlakte 481 km²
Bevolking 2.130.525
Talen Duits
Nat. feestdag 17 juni (Dag van de Duitse eenheid)
Volkslied Deutschlandlied
Munteenheid Duitse mark
Regering
Regeringsvorm Deelstaat/Bezettingszone
Regeringsleider Regierender Bürgermeister
Legislatuur Abgeordnetenhaus

West-Berlijn is het westelijke gedeelte van Berlijn, ter onderscheiding met Oost-Berlijn in de tijd dat West- en Oost-Duitsland aparte landen waren. De politieke scheiding van Berlijn begon in 1948 in de vorm van vier geallieerde sectoren, waarvan er drie het latere West-Berlijn besloegen. Vanaf 1949 tot 1990 bestond West-Berlijn als één gebied. De officiële benaming van West-Berlijn was Berlin (West); de DDR hanteerde de naam Westberlin, terwijl zij voor Oost-Berlijn de naam Berlin, Hauptstadt der DDR gebruikte.

Het Rathaus Schöneberg was het politieke centrum van West-Berlijn en de locatie van John F. Kennedy's beroemde Ich bin ein Berliner-toespraak

Berlijn werd na afloop van de Tweede Wereldoorlog bezet door de geallieerde troepen van Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten in het westen en de Sovjet-Unie in het oostelijke deel. Deze machten verdeelden de stad in vier sectoren. De drie westelijke sectoren vormden West-Berlijn, de oostelijke sector was Oost-Berlijn.

Berlijn lag midden in de Sovjet-bezettingszone van Duitsland. Toen in de westelijke sectoren de D-mark werd ingevoerd, verklaarde Stalin dat dat in strijd was met de gezamenlijke afspraken. Als reactie hierop sloot hij de verbindingen tussen de Westelijke sectoren van Berlijn en West-Duitsland af en startte daarmee de blokkade van Berlijn. De westelijke geallieerden reageerden daarop door een luchtbrug in te stellen: alle goederen die de stad nodig had werden met vliegtuigen aangevoerd. Op 12 mei 1949 werd de blokkade opgeheven. De enclave West-Berlijn bleef nu vanuit West-Duitsland via de grensovergang Helmstedt-Marienborn langs een 170 kilometer lange route bereikbaar.

In 1949 werd de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland) opgericht. Volgens de West-Duitse grondwet was Berlijn een deelstaat van de Bondsrepubliek. De vier bezettende machten accepteerden dit onderdeel van de grondwet niet. West-Berlijn was daarom geen constitutioneel deel van de Bondsrepubliek Duitsland. Het parlement van de Bondsrepubliek in Bonn kon geen wetten voor West-Berlijn aannemen, dit moest door het Berlijnse Huis van Afgevaardigden gedaan worden. West-Berlijnse burgers hadden andere identiteitsbewijzen dan burgers van de Bondsrepubliek en mannen die in West-Berlijn woonden, hadden geen dienstplicht in de Bundeswehr, hetgeen West-Berlijn voor jonge West-Duitse mannen tot een populaire woonplaats maakte.

West-Berlijn vormde een enclave binnen de DDR en de facto was het een West-Duitse exclave. Het behoorde niet toe aan de DDR, dat het gebied geheel omsloot, en burgers van West-Duitsland en burgers van West-Berlijn waren vrij tussen deze twee gebieden heen en weer te reizen.

De bouw van de Berlijnse Muur in de buurt van de Brandenburger Tor

Van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989 was West-Berlijn van Oost-Berlijn en de DDR gescheiden door de Berlijnse Muur. De Muur had een aantal grensovergangen, waarvan Checkpoint Charlie de bekendste is. Er was ook trein- en S-Bahn-verkeer mogelijk. De grensformaliteiten voor S-Bahn-passagiers werden uitgevoerd op station Friedrichstraße. Deze grensovergangen konden door West-Duitsers en West-Europeanen vrijelijk worden gebruikt. West-Berlijners daarentegen konden pas vanaf het in werking treden van het Viermogendhedenakkoord in 1972 Oost-Berlijn bezoeken. Voor de meeste Oost-Duitsers (behalve bejaarden) bleef de grens gesloten.

Sinds die Wende van 1989/1990 werden Oost- en West-Berlijn weer tot één stad samengevoegd. Met het verdwijnen van de Muur en de bestuurlijke verschillen zijn de verschillen in geschiedenis en ontwikkeling van vier decennia niet verdwenen. In veel opzichten is West-Berlijn nog steeds duidelijk te onderscheiden van Oost-Berlijn, ook al heeft men veel moeite gedaan alle restanten van de scheiding zo veel mogelijk weg te poetsen. De betekenis van West-Berlijn binnen de stad is sinds de hereniging afgenomen; het centrum van het voormalige Oost-Berlijn, Berlin-Mitte, heeft zijn functie als stadscentrum van Berlijn weer teruggekregen.

Stadsdistricten

[bewerken | brontekst bewerken]
De stadsdistricten van West-Berlijn in 1990
Kaart van West-en Oost-Berlijn, grensovergangen, metro-netwerken (een interactieve kaart)

West-Berlijn bestond in 1990 uit de volgende stadsdistricten:

Burgemeesters van West-Berlijn

[bewerken | brontekst bewerken]
Oberbürgermeister van Groot-Berlijn (vanaf 30 november 1948 alleen West-Berlijn)
Naam Partij Begin Eind
Ferdinand Friedensburg (waarnemend) CDU 14 augustus 1948 1 december 1948
Ernst Reuter SPD 7 december 1948 11 januari 1951
Regierender Bürgermeister van de deelstaat Berlijn
Naam Partij Begin Eind
Ernst Reuter SPD 11 januari 1951 29 september 1953
Walther Schreiber CDU 22 oktober 1953 11 januari 1955
Otto Suhr SPD 11 januari 1955 30 augustus 1957
Franz Amrehn (waarnemend) CDU 30 augustus 1957 3 oktober 1957
Willy Brandt SPD 3 oktober 1957 1 december 1966
Heinrich Albertz SPD 1 december 1966 19 oktober 1967
Klaus Schütz SPD 19 oktober 1967 2 mei 1977
Dietrich Stobbe SPD 2 mei 1977 23 januari 1981
Hans-Jochen Vogel SPD 23 januari 1981 11 juni 1981
Richard von Weizsäcker CDU 11 juni 1981 9 februari 1984
Eberhard Diepgen CDU 9 februari 1984 16 maart 1989
Walter Momper SPD 16 maart 1989 24 januari 1991

Op 24 januari 1991 werd Eberhard Diepgen Regierender Bürgermeister van geheel Berlijn.