Criterium (wielerwedstrijd)

Bioscoopjournaal uit 1936 met beelden van het Internationale Wielercriterium te Vlissingen

Een criterium is een wielerwedstrijd van zelden langer dan 100 kilometer, die vaak uit korte plaatselijke ronden bestaat, wat de bijnaam rondje om de kerk verklaart. Criteriums staan ook bekend als "kermiskoersen"; alhoewel vooral in Vlaanderen typische kermiskoersen een langere omloop hebben dan typische criteriums, om en nabij 10 kilometer in plaats van de gebruikelijke 2 à 3 kilometer voor criteriums, en over ongeveer 150 tot 190 kilometer worden verreden.

Criteriums en kermiskoersen bestaan voor diverse categorieën, zoals amateurs, dames en veteranen, maar veruit het populairst zijn die waaraan professionals meedoen. Deze wedstrijden hebben een in de regel semi-officiële status: zij staan op de kalender van de nationale bond vermeld en de organisatie en de renners moeten zich aan bepaalde UCI-regels houden, maar het deelnemersveld kan bestaan uit een gemêleerd gezelschap van beloften, semi-profs en renners van World Tour-ploegen, en er kunnen daarbij bijvoorbeeld geen punten voor wereldranglijsten worden verdiend. Een aantal typische kermiskoersen heeft wel een meer officiële UCI-status weten te verwerven, zoals Heistse Pijl, het (zogenaamde) Kampioenschap van Vlaanderen, Nokere Koerse en de GP Stad Zottegem, die bijvoorbeeld binnen de UCI Europe Tour vallen, en is daarmee feitelijk de categorie "kermiskoers" ontgroeid. Daarnaast zijn er kermiskoersen, zoals Gullegem Koerse, Heusden koers en Izegem Koers die, niettegenstaande het ontbreken van een UCI-classificatie, door hun lange geschiedenis en/of winnaarslijst, en door hun “open” wedstrijdverloop (zie hieronder) een zekere prestige voor een nieuwe winnaar inhouden, waardoor deze overwinning als een echte (prof)zege voor deze renner wordt gezien.

De voor het grote publiek bekendste profcriteriums en een (duidelijk relatief kleiner) aantal van de meer bekende kermiskoersen worden vooral na afloop van de Ronde van Frankrijk verreden, en staan bekend als de 'na-Tour criteriums'. Deze onderscheiden zich doordat een deel van de renners startgeld krijgt, dat voor een belangrijk deel afhangt van de prestaties van die renners in de afgelopen Tour en hun aantrekkelijkheid voor het (grote) publiek. Vooral deze wedstrijden worden tegenwoordig niet als volwaardige wedstrijden, maar als demonstratiewedstrijden gezien. De winnaars van een klassement in de afgelopen Ronde van Frankrijk treden aan in de bijbehorende trui in plaats van hun eigenlijke teamkleding, en de aantrekkelijkheid van het wedstrijdverloop en van de winnaar zijn belangrijker dan het zuiver sportieve aspect.^[1]

Soms wordt de term criterium ook gebruikt als onderdeel van de benaming voor een bepaalde wielerwedstrijd, zoals het tweedaagse Internationaal Wegcriterium of het Critérium du Dauphiné. Ook een korte etappe door de straten van een grote stad met plaatselijke omlopen, zoals de traditionele laatste etappe van de Ronde van Frankrijk wordt soms een criterium genoemd.