Psychogene niet-epileptische aanvallen
| Psychogene niet-epileptische aanvallen | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Het stellen van de diagnose Psychogene niet-epileptische aanvallen
gebeurt door gebruik van een set-up van EEG opname-apparatuur in combinatie met video-opnames. | ||||
| Synoniemen | ||||
| Nederlands | niet-epileptische aanval stoornis (NEAA) functionele niet-epileptische aanvallen (FNEA) psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA) psychogene pseudo-epileptische aanvallen (PPEA) | |||
| Classificatie | ||||
| Specialisme | Neurologie | |||
| Gerelateerde aandoeningen | Conversiestoornis | |||
| Coderingen | ||||
| DSM-IV | Somatoforme stoornissen | |||
| ICD-10 | F44.5 | |||
| ICD-9 | 300.11, 780.39 | |||
| eMedicine | article/1184694 | |||
| ||||
Psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA),[1] ook bekend als psychogene pseudo-epileptische aanvallen (PPEA),[2] zijn aanvallen die lijken op epileptische aanvallen, maar zonder de karakteristieke elektrische ontladingen die wel bij epilepsie horen.[3] PNEA staat ook bekend onder de Engelse afkorting PNES (psychogenic non-epileptic seizures).[4]
Oorzaken
[bewerken | brontekst bewerken]Er is geen wetenschappelijke consensus over wat PNEA veroorzaakt. Veel artsen geloven echter dat psychologische problemen eraan ten grondslag kunnen liggen (ongeacht de psychologische of pathologische staat van de patiënt). Er wordt geschat dat ca. 20% van de patiënten die op gespecialiseerde epilepsieklinieken onderzocht zijn, PNEA heeft.[5]
Of een aanval epileptisch is of niet wordt door een neuroloog vastgesteld via video-opnamen in combinatie met elektro-encefalografie (video-EEG).[4] Tijdens een aanval wordt geen abnormale hersenactiviteit gemeten, zoals men dat bij epilepsie ziet.
PNEA worden vaak gecategoriseerd onder conversiestoornissen, somatoforme stoornissen en dissociatie en wordt met cognitieve gedragstherapie en door middel van gesprekken met een psycholoog en/of psychiater behandeld.
PNEA kunnen optreden bij zowel kinderen, volwassenen, sommigen die epilepsie hebben, sommigen die epilepsie hebben gehad en sommigen die geen epilepsie hebben en het ook nooit heeft gehad. PNEA kunnen vaak verschillend zijn en duren over het algemeen langer dan epileptische aanvallen.
Diagnose
[bewerken | brontekst bewerken]De differentiële diagnose van PNEA omvat enerzijds het uitsluiten van epilepsie als oorzaak van de aanvallen, samen met andere organische oorzaken van niet-epileptische aanvallen, zoals syncope, migraine, duizeligheid, en beroerte. Echter, 5 tot 20% van de patiënten met PNEA heeft ook epilepsie.[6] Epileptische aanvallen in de frontale kwab kunnen verward worden met PNEA, hoewel deze meestal van kortere duur zijn, stereotiepe bewegingspatronen vertonen en voorkomen tijdens de slaap.[5] Vervolgens wordt uitsluitsel gegeven of er sprake is van een nagebootste stoornis (een onbewuste somatoforme stoornis, waarbij aanvallen plaatsvinden door psychologische oorzaken) en simulatie (het opzettelijk simuleren van epileptische aanvallen voor bewust persoonlijk gewin, zoals financiële compensatie of het vermijden van strafrechtelijke vervolging). Ten slotte worden andere psychiatrische aandoeningen die erg kunnen lijken op epileptische aanvallen geëlimineerd, waaronder paniekstoornis, schizofrenie, en depersonalisatiestoornis.[5]
De meest overtuigende test om epilepsie te onderscheiden van PNEA is langdurige video-EEG monitoring, met als doel een of twee aanvallen op zowel video als EEG tegelijk te vangen (sommige specialisten gebruiken verschillende soorten methoden om een aanval teweeg te brengen). Een conventioneel EEG is misschien niet bijzonder nuttig vanwege een hoog aantal fout-positieven voor abnormale bevindingen in de algemene bevolking, maar ook abnormale bevindingen bij patiënten met bepaalde psychiatrische stoornissen die gelijken op PNEA.[5] Extra diagnosecriteria worden doorgaans beschouwd bij het stellen van een diagnose bij langdurige video-EEG monitoring omdat frontale kwab-epilepsie met EEG's mogelijk niet te detecteren zijn.[7]
Naar aanleiding van de meeste tonisch-clonische- of complexe partiële aanvallen, stijgen de bloedspiegels van het serum-prolactine. Dit kan worden gedetecteerd door een laboratoriumanalyse, indien een monster wordt genomen in het juiste tijdsbestek. Echter, als gevolg van het hoge aantal valse positieven en de variabiliteit van de resultaten van deze test, wordt er minder frequent op vertrouwd.[5]
Terminologie
[bewerken | brontekst bewerken]Het gebruik van oudere termen zoals pseudoaanvallen en hysterische aanvallen wordt sterk afgeraden.[8] Hoewel het juist is dat een niet-epileptische aanval op een epileptische aanval kan lijken, kan pseudo- ook impliceren dat iets "verkeerd, frauduleus, of het anders doen voorkomen terwijl dat niet zo is". Niet-epileptische aanvallen zijn niet verkeerd, frauduleus, of pretenderen niet iets anders te zijn dan wat ze zijn.
De aandoening wordt ook wel aangeduid met niet-epileptische aanval stoornis (NEAA), functionele niet-epileptische aanvallen (FNEA), psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA) of psychogene pseudo-epileptische aanvallen (PPAE). Binnen DSM IV worden de aanvallen geclassificeerd als een somatoforme stoornis, terwijl in ICD-10 de term dissociatieve convulsies als een conversiestoornis wordt aangeduid.[5]
Kenmerkende verschijnselen
[bewerken | brontekst bewerken]Sommige verschijnselen zijn weliswaar een sterke indicatie van PNEA maar geen absoluut bewijs en moeten in een breder klinisch beeld worden bezien. Er zijn twee onderscheidende kenmerken:
- Ten eerste: de patiënt heeft aanvallen waarin men bewegingsonrust constateert, zoals schokkende bewegingen en uitstoot van geluiden (abreaction).[2]
- Ten tweede: de patiënt heeft aanvallen waarbij niets anders geconstateerd wordt dan dat het bewustzijn verloren is (swooning).[2][9]
Verschijnselen die gebruikelijk zijn bij PNEA maar veel minder vaak voorkomen bij epilepsie zijn onder meer het bijten op het puntje van de tong, aanvallen die langer dan 2 minuten duren (gemakkelijkst te onderscheiden factor), epileptische aanvallen die geleidelijk sterker worden, een wisselend verloop in de ernst van de stoornis, gesloten ogen tijdens een aanval en het heen en weer bewegen met het hoofd.
Kenmerken die ongewoon zijn bij PNEA zijn onder meer automatismen (automatisch complexe bewegingen tijdens de aanvallen), ernstig tongbijten, bijten in de binnenkant van de mond, en incontinentie.[5]
Als een patiënt bij wie een vermoeden van PNEA bestaat tijdens een klinisch onderzoek een aanval krijgt, kunnen er een aantal signalen aan het licht komen die de diagnose PNEA bevestigen of weerleggen. In tegenstelling tot epilepsiepatiënten, zullen patiënten met PNEA de neiging hebben weerstand te bieden tegen het geforceerd openen van hun ogen (indien deze tijdens de aanvallen gesloten zijn). Zij zullen ertoe in staat zijn te voorkomen dat hun hand in hun gezicht valt wanneer men die hand boven het hoofd laat vallen. Hun ogen zullen zij fixeren op een manier die erop wijst dat er geen neurologische storing is.[5] Dergelijke onderzoeken zijn niet doorslaggevend, noch is het onmogelijk voor een vastberaden patiënt met een nagebootste stoornis een aanval overtuigend te simuleren.
Risicofactoren
[bewerken | brontekst bewerken]De meeste PNEA-patiënten (75%) zijn vrouwen, bij wie typisch de eerste symptomen tussen de late tienerjaren en begin twintig geconstateerd worden.[5]
Bij een onderzoek onder 23 patiënten bleek er sprake te zijn geweest van een hogere frequentie van kindermishandeling, in het bijzonder bij personen met motorische betrokkenheid.[10] Zulke bevindingen hebben geleid tot de suggestie dat PNEA een uiting van onderdrukte psychische schade kan zijn als reactie op een trauma, zoals kindermishandeling.[5] De kindermishandelingstheorie is echter geenszins algemeen aanvaard, en uit verscheidene onderzoeken naar andere demografische factoren kwam geen hogere frequentie van gerapporteerd kindermisbruik bij PNEA-patiënten naar voren dan bij vergelijkbare patiëntengroepen met organische ziekte (gewoonlijk epilepsie).[11][12]
Een aantal studies hebben ook een hoge incidentie van abnormale persoonlijkheidskenmerken of persoonlijkheidsstoornissen aangetoond bij patiënten met PNEA, zoals borderline-persoonlijkheidsstoornis.[13] Wanneer echter een geschikte controlegroep wordt gebruikt, blijken dergelijke kenmerken niet altijd vaker voor te komen bij PNEA dan bij soortgelijke aandoeningen die ontstaan door een organische ziekte (zoals epilepsie).[11][14][15][16][17]
Psychologische benadering van de diagnose PNEA
[bewerken | brontekst bewerken]Er bestaat geen standaardbehandeling voor patiënten met PNEA. Iedere patiënt behoeft een persoonlijke benadering.[18] Er bestaat een aantal aanbevolen stappen om de diagnose, op een eenvoudige en tactvolle manier, aan patiënten uit te leggen. Als een diagnose op negatieve wijze wordt medegedeeld, kan dit de patiënt frustreren en ertoe leiden dat de patiënt eventuele verdere behandelingen zal afwijzen.[5]
Van belang is dat de patiënt duidelijk wordt uitgelegd wat PNEA is en welke gevolgen de diagnose heeft voor zowel de patiënt als diens verzorgers. Tien punten die in acht genomen kunnen worden, zijn:
- de redenen voor de conclusie dat de patiënt geen epilepsie heeft
- wat de patiënt dan wel heeft (beschrijf dissociatie)
- dat de patiënt niet wordt verdacht van het "nabootsen" van de aanvallen
- dat de patiënt niet "gek" is, en benadruk dit
- dat de "spanningen" die aanvallen oproepen misschien niet meteen duidelijk zijn
- de relevantie van etiologische factoren in het geval van de patiënt
- welke aanhoudende factoren er zijn
- dat na een juiste diagnose de patiënt kan beteren
- dat het verminderen van een anti-epilepticum geleidelijk zou moeten geschieden
Anti-epileptica helpen niet bij PNEA[1] - welke psychologische behandeling het beste is voor de patiënt.
Psychotherapie is de meest gebruikte behandeling, die cognitieve gedragstherapie, inzichtgevende therapie, en/of groepswerk kunnen omvatten.[5]
Prognose
[bewerken | brontekst bewerken]Hoewel er beperkt bewijs is, lijken uitkomsten relatief slecht te zijn. Een overzicht met resultaten uit enkele onderzoeken toont aan dat twee derde van de patiënten met PNEA aanvallen blijft ervaren. Na een vervolgonderzoek, drie jaar later, bleek meer dan de helft nog steeds afhankelijk te zijn van sociale hulp.[19] Deze resultaten werden verkregen uit gegevens die gebaseerd waren op een academisch epilepsiecentrum waarheen patiënten doorverwezen waren. Bij het vervolgonderzoek was een aanzienlijk aantal afgevallen. De auteurs wijzen erop dat dit invloed kan hebben gehad op de uitkomst. Bij patiënten met een hoger IQ,[20] sociale status,[21] hoger opleidingsniveau,[22] constatering op jongere leeftijd en de diagnose,[22] aanvallen met minder dramatische kenmerken,[22] en minder bijkomende somatoforme klachten,[22] bleek het resultaat beter te zijn.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]Hystero-epilepsie is een historische term die verwijst naar een aandoening beschreven door de 19de-eeuwse Franse neuroloog Jean-Martin Charcot[23] waarbij patiënten met een neurose symptomen "verwierven" die sterk leken op epileptische aanvallen. Dit werd geweten aan het behandelen van deze patiënten op dezelfde afdeling als zij die echt epilepsie hadden.
Pseudo
[bewerken | brontekst bewerken]Pseudo- in psychogene pseudo-epileptische aanval betekent vals of nep. Dit betekent niet dat de aanvallen als aanstellerij gezien moeten worden.[1] Het is een signaal dat zich uit als een psychische spanningsaanval.[1]
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Bronnen
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Psychogenic non-epileptic seizures op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- Literatuur
- Folder over PNEA van het Academisch Centrum voor Epileptologie van Kempenhaeghe/Maastricht UMC+. Bezocht op 23 augustus 2016.
- (en) Ahmad, S, Beckett, MW (March 2004). Value of serum prolactin in the management of syncope. Emergency medicine journal: EMJ 21 (2): e3. PMID 14988379. PMC 1726305. DOI: 10.1136/emj.2003.008870.
- (en) Betts, T (2008). Epilepsy: A Comprehensive Textbook. Lippincott Williams & Wilkins, "Conversion Disorders". ISBN 978-0-7817-5777-5.
- (en) Myers, Lorna - Psychogenic Non-Epileptic Seizures (PNES): A Guide - ISBN 978-1492881414
- Externe links
- Over Spanningsaanvallen op Sein.nl
- www.epilepsievereniging.nl
- neurologie.nl
- (en) Epilepsy Foundation article about non-epileptic seizures
- (en) Epilepsy.com article about non-epileptic seizures
- (en) National Society for Epilepsy (UK) article on Non-epileptic attack disorder – a technical article aimed at health professionals
- (en) Psychogenic Nonepileptic Seizures op medscape.com
- voetnoten
- ↑ a b c d PNEA / PPEA door Epilepsie Vereniging Nederland (EVN)
- ↑ a b c 5.5 De DSNAO vorm met lichamelijke uitingsvormen op dissociatievestoornisnao.nl
- ↑ (en) Devinsky, Orrin (1 april 2011). Differentiating between nonepileptic and epileptic seizures. Nature Reviews. Neurology 7 (4): 210–220. ISSN: 1759-4766. PMID 21386814. DOI: 10.1038/nrneurol.2011.24.
- ↑ a b spanningsaanvallen op sein.nl
- ↑ a b c d e f g h i j k l (en) Mellers JDC (2005). The approach to patients with "non-epileptic seizures". Postgrad Med J. 81 (958): 498–504. PMID 16085740. PMC 1743326. DOI: 10.1136/pgmj.2004.029785.
- ↑ (en) Martin, R, J.G. Burneo, MD, A. Prasad, MD, T. Powell, MD, E. Faught, MD, R. Knowlton, MD, M. Mendez, MD and R. Kuzniecky, MD (23 december 2003). Frequency of epilepsy in patients with psychogenic seizures monitored by video-EEG. Neurology 61 (12): 1791–1792. PMID 14694050. DOI: 10.1212/01.
- ↑ (en) (2000). The differential diagnosis of epilepsy, pseudoseizures, dissociative identity disorder, and dissociative disorder not otherwise specified. Bulletin of the Menninger Clinic 64 (2): 164–180. PMID 10842446.
- ↑ (en) Diagnosis and management of dissociative seizures, John DC Mellers, The National Society for Epilepsy, September 2005.
- ↑ "Mens en Gezondheid" beschrijft swooning als: personen die "glijdend onderuitzakken als een 'stervende zwaan'."
- ↑ (en) (2003). Psychogenic seizures: clinical features and psychological analysis. Epilepsy and Behavior 4 (3): 241–245. PMID 12791325. DOI: 10.1016/S1525-5050(03)00082-9.
- ↑ a b (en) (July 2003). Childhood Family Dysfunction and Associated Abuse in Patients With Nonepileptic Seizures. Psychosomatic Medicine 65 (4): 695–700. DOI: 10.1097/01.PSY.0000075976.20244.D8.
- ↑ (en) (1 August 2004). Psychological characteristics of patients with newly developed psychogenic seizures. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry 75 (8): 1175–1177. DOI: 10.1136/jnnp.2003.016923.
- ↑ (en) (1 March 2003). Patients with psychogenic nonepileptic seizures, alone or epilepsy-associated, share a psychological profile distinct from that of epilepsy patients. Journal of Neurology 250 (3): 338–346. DOI: 10.1007/s00415-003-1009-0.
- ↑ (en) (October 2013). Emotional dysregulation, alexithymia, and attachment in psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsy & Behavior 29 (1): 178–183. DOI: 10.1016/j.yebeh.2013.07.019.
- ↑ (en) (April 2014). Anxiety and avoidance in psychogenic nonepileptic seizures: The role of implicit and explicit anxiety. Epilepsy & Behavior 33: 77–86. DOI: 10.1016/j.yebeh.2014.02.016.
- ↑ (en) (October 2011). Motivation, psychopathology, locus of control, and quality of life in women with epileptic and nonepileptic seizures. Epilepsy & Behavior 22 (2): 279–284. DOI: 10.1016/j.yebeh.2011.06.020.
- ↑ (en) (January 2010). The Personality Assessment Inventory as a tool for diagnosing psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsia 51 (1): 161–164. DOI: 10.1111/j.1528-1167.2009.02151.x.
- ↑ Druk bezochte Wetenschappelijke Bijeenkomst in Zwolle op sein.nl - dinsdag, 20 mei 2014; gelezen op 1 september 2016
- ↑ (en) (2003). Psychogenic nonepileptic seizures: review and update. Epilepsy and Behavior 4 (3): 205–216. PMID 12791321. DOI: 10.1016/S1525-5050(03)00104-5.
- ↑ (en) (1992). Non-epileptic seizures: management and predictive factors of outcome. Seizure 1: 7–10. PMID 1344323. DOI: 10.1016/1059-1311(92)90047-5.
- ↑ (en) (1999). Psychiatric and neurologic predictors of psychogenic pseudoseizure outcome. Neurology 53: 933–938. PMID 10496249. DOI: 10.1212/wnl.53.5.933.
- ↑ a b c d (en) (March 2003). Outcome in psychogenic nonepileptic seizures: 1 to 10-year follow-up in 164 patients. Annals of Neurology 53 (3): 305–311. PMID 12601698. DOI: 10.1002/ana.3000.
- ↑ (en) Gamgee, A (Oct 12, 1878). An Account of a Demonstration on the Phenomena of Hystero-Epilepsy Given by Professor Charcot: And on the Modification which they Undergo under the Influence of Magnets and Solenoids.. British Medical Journal 2 (928): 545–8. PMID 20748992. PMC 2221928. DOI: 10.1136/bmj.2.928.545.