Nomos (Egypte)

Een nome (Grieks: nomoi en Egyptisch: sepaut) was een indeling van het land in het Oude Egypte. Het had verschillende provincies, 20 in Neder-Egypte en 22 in Opper-Egypte.

De indeling was reeds ontstaan in de Proto-dynastieke Periode toen Egypte nog een lappendeken van stadstaten was. Egypte was in de predynastieke periode verdeeld in een aantal stadstaatjes die met elkaar vochten. Deze staatjes waren onafhankelijk van elkaar en vereerden allemaal andere goden. Zodoende had iedere nome ook een eigen embleem waar ze elkaar aan konden herkennen, deze werden voorgesteld als hiërogliefen op een standaard. Soms werd een nome-god ook afgebeeld op een afbeelding naast een koning. Dit werd dan afgebeeld als een gewone vrouw (of man) met een standaard op het hoofd met daarop de nome.

Na de eenwording van Egypte bleven de genoemde stadstaatjes bestaan als provincies of nomes met een provinciehoofdstad. Verschillende farao's kwamen uit stadstaatjes en verhieven de cultus van hun stadsgod tot staatsgodsdienst.

Vanaf de tijd dat het systeem opgericht werd waren er 42 nomen. Dit bleef in de hele Oud-Egyptische geschiedenis zo met uitzondering van een paar keer. De veranderingen kunnen zijn het teken op de hoofd van de god.

Tijdens de Griekse en Romeinse tijd werden plaatsen vaak aangeduid met een Griekse naam, en enkele steden zijn ook bekend uit de bijbel. Hieronder zijn de Egyptische naam zoals gebruikt in het Oude Egypte, de Griekse/Latijnse naam zoals gebruikt tijdens de Grieks-Romeinse tijd of de bijbelse naam, en de moderne naam die tegenwoordig wordt gebruikt vermeld.

Sommige Egyptische steden hebben wel een Egyptische en een moderne naam, maar geen klassieke naam. Dit zijn steden die verlaten zijn in de oudheid, maar nog aanwezig zijn als ruïne of archeologische site. Sommige Egyptische steden hebben een voorvoegsel met Per- (huis). Men kan dan concluderen dat in de stad het huis of tempel stond van een godheid.

Neder-Egypte

In Neder-Egypte begon de nomen in het centrum van Memphis tot naar de Middellandse Zee. De nummering (zie ook afbeelding) was versnipperd rondom de eilandjes. Ze worden globaal vanaf rechts geteld naar links in de Nijldelta.

In de volgende tabel staan de nomen van Neder-Egypte, van Memphis tot en met de delta. Sommige hiërogliefen waren niet aanwezig (nome 4 en 5) en zijn niet aangegeven. Naast het nummer staat de naam in hiërogliefen, transcriptie in Romaans alfabet en de vertaling in het Nederlands. In de derde kolom staan de belangrijkste steden, in de laatste kolom wordt aangegeven welke belangrijkste goden werden vereerd in de nome.

Neder-Egypte

Nr.

Naam

Steden
Egyptische/Klassieke/Moderne naam

Belangrijkste goden

1

Aneb-Hetch
Witte Muren

Men-nefer, Anch-taoei / Memphis / Mit Rahina

Ptah, Sokaris, Apis

2

Chensoe
Voorpoot

Chem / Letopolis / Ausim

Horus, Cherty

3

Amenti
Westen

Rakote / Alexandrië / al-Iskandariyyah

Hathor

Imoe / - / Kom el-Hisn

Dmi en Hor, Behdet / Hermopolis Parva / Damanhur

4

Sapi-Res
Zuidelijk Schild

Djechaper / Naucratis / El-Gaïef

Neith

5

Sap-Meh
Noordelijk Schild

Djaoe, Zaoe / Saïs / Sa el-Hagar

Neith

Per-Wadjet / Boeto / Tell el-Farain

6

Chaset
Woestijn-Stier

Chasoe / Xois / Sakha

Ra

7

A-ment
Westelijke Harpoen

Bah, Per-Thoth-weprehwy / Hermopolis Parva / el-Baqliya

Horus

8

A-bet
Oostelijke Harpoen

Per-Atoem / Pithom / Tell-el-Maskhuta

Atoem

9

Ati
Andjeti

Djedoe / Busiris / Abu Sir Bana

Osiris, Andjeti

10

Ka-chem
Zwarte Stier

Hoetherib / Athribis / Tell Atrib

Horus

11

Ka-heseb
Heseb-Stier

Taremoe / Leontopolis / Tell el-Moqdam

Sjoe, Tefnoet, Mihos

12

Theb-ka
Kalf en Koe

Tjebennetjer / Sebennytos / Samanud

Onoeris

13

Heka-At
Voorspoedende Scepter

Ioenoe / Heliopolis, On / Matariya

Atoem, Ioesaas, Mnevis

14

Chent-abet
Voorste van het Oosten

Per-Amon / Pelusium / Tell Farama

Seth

Tjaroe / Sile / Tell Abu Safa

15

Djehoet
Ibis

Weprewy / Hermopolis Parva / Baqliya

Thoth

16

Cha
Vis

Per-Banebdjedet / Mendes / Tell el-Ruba

Banebdjedet, Hatmehyt

Anpet-Djedet / Thmuis / Tell El-Timai‎

17

Semabehdet
Troon

Semabehdet / Diospolis Parva / Tell el-Balamun

Horus

18

Am-Chent
Prins van het Zuiden

Per-Bastet / Bubastis / Tell Basta

Bastet

19

Am-Pehoe
Prins van het Noorden

Hoet-Waret / Avaris / San el-Hagar

Wadjet

Djannet / Tanis / San el-Hagar

Pi-Ramesse / - / Qantir

20

Sopdoe
Gepluimde Valk

Per-Sopdoe / Soped / Saft el-Henna

Sopdet

Opper-Egypte

Waar bij Neder-Egypte de grens ligt bij Memphis eindigt de Opper-Egyptische telling. Deze begint vanaf de grens met het voormalige Koesj, de vroegere grensmarkering van het land. De nomen gaan door naar Neder-Egypte langs El-Armarna naar de Faioum en eindigt bij het centrum van Memphis.

In de indeling staan twee hiërogliefen die niet weergegeven konden worden.

Opper-Egypte

Nr.

Naam

Steden
Egyptische/Klassieke/Moderne naam

Belangrijkste goden

1