Hallstattcultuur: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 1 dec 2011 12:13

**Drieperiodensysteem**
Holo- ceen	Historische Tijd
	La Tène-periode		Proto- historie
	Hallstattperiode
	IJzertijd
	Laat
	Midden
	Vroeg
	Bronstijd
	Neolithicum	Kopertijd
		Laat	Pre- historie
		Keramisch
		Prekeramisch
	Mesoli- thicum of Epipaleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
Pleisto- ceen	Paleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
	Steentijd

De Hallstatt-cultuur, genoemd naar het dorpje Hallstatt in Stiermarken, is een beschaving die vanaf de vroege ijzertijd (ca. 800 - 500 voor onze jaartelling) in Centraal-Europa (Zuid-Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Noord-Italië, Tsjechië en Hongarije) vele vondsten heeft nagelaten. De cultuur wordt tegenwoordig graag gezien als die van een vroeg Keltische stam, die aan de La Tène-periode voorafging. In het begin van de twintigste eeuw bracht men ze in verband met de Illyriërs. Omdat we echter geen schriftelijke bronnen hebben en hun taal en hun denkwereld niet kennen, is het eigenlijk onmogelijk daar iets met zekerheid over te zeggen.

Geschiedenis van de archeologie

In 1734 werd in de steenzoutmijn te Hallstatt in de Salzberg een gemummificeerde mijnwerker gevonden, die dateert uit de zesde tot vierde eeuw voor onze jaartelling. Deze mijnwerker is ooit om het leven gekomen doordat de mijn overstroomde. Helaas werden deze vondsten vernietigd voor ze door de moderne wetenschap onderzocht konden worden.

Bergmeister Johann Georg Ramsauer (1795-1874) was de eerste die systematische opgravingen deed in het grafveld bij Hallstatt, in opdracht van het kaiserlich königliches Münz- und Antikenkabinett. Hij legde in totaal 980 graven bloot. Dit resulteert in 1868 in een monografie door Eduard Freiherr von Sacken (1825-1883), de beheerder van het Kabinett. Het begrip Hallstatt-Kultur werd in 1876 geïntroduceerd door de archeoloog Hans Hildebrand. Omdat het onderzoek van de Hallstatt-cultuur zo vroeg is begonnen, is de naam niet alleen in gebruik voor de cultuur zelf, maar ook en voornamelijk om de vroege ijzertijd aan te duiden. De Hallstatt-Kultur is dus niet per se hetzelfde als Hallstatt-zeitlich, hetgeen nogal eens voor verwarring wil zorgen.

Sinds de jaren zestig van de 20e eeuw worden de prehistorische zoutmijnen gedetailleerd onderzocht en zijn op vele plaatsen grafheuvels, grafvelden en nederzettingen gevonden. Niet alleen in Hallstatt, maar verspreid over heel centraal-Europa. Met name de aanleg van het ICE-traject heeft vele vondsten uit deze tijd opgeleverd.

Graven en wagens

De Hallstatt-cultuur kenmerkt zich door enorme grafheuvels, waarvan sommige een stenen kern hebben. De graven zijn voorzien van vele bijgiften, zoals wapens, gebruiksvoorwerpen en in enkele gevallen grote bronzen schalen (z.g. kraters), waarvan het doel niet helemaal duidelijk is.

Uit sommige van de graven bij Hallstatt zijn prachtige houten wagens bekend, in één geval zelfs een geïmporteerd Etruskisch exemplaar. De meest vierwielige wagens zijn zeer fraai gebouwd, licht en comfortabel door een ijzeren vering. In sommige gevallen zijn er aanwijzingen dat de dode zittend op de wagen begraven werd, wat ook in de La Tène-periode gebruikelijk was, onder andere te zien aan het rijke graf van een vrouw in Vix).

Maar niet alleen wagens, ook kleine, symbolische wieltjes van klei worden veel gevonden. De reden waarom ze werden meegegeven is echter niet geheel duidelijk, maar waarschijnlijk had de wagen een religieuze betekenis. Ook kleimodelletjes van handen (en soms andere voorwerpen) komen regelmatig voor.

Zie ook Vorstengraf (Hochdorf).

Sociale differentiatie

Uit het beschikbare bewijsmateriaal komt het beeld van een sociaal gedifferentieerde maatschappij naar boven. Mensen waren niet elkaars gelijken; sommigen hadden het veel beter dan anderen. Dit blijkt onder andere uit vondsten van z.g. Koningsgraven, die gekenmerkt worden door zeer kostbare (gerekend in arbeid en materiaal) graven en zeer rijke bijgiften, niet alleen lokale producten, maar ook ingevoerde luxe-artikelen.

Ook uit de verschillende grafvelden blijkt dat er een aanmerkelijk verschil in begrafeniswijze is. Sommige krijgen zeer rijke grafgiften en een grafheuvel, andere moeten het doen met een eenvoudige begrafenis en een paar symbolische giften of helemaal geen.

Mijnbouw, ijzer, koper en zout

De mijnbouw in het gebied rond Hallstatt en Dürnnberg dateert al van de midden-bronstijd. Dit werd aangetoond door vondsten van gereedschappen in de zoutmijnen. In de 18e eeuw werden zelfs de mummies van verongelukte prehistorische mijnwerkers gevonden, maar deze zijn later vernietigd. Er werd in die mijnen voornamelijk zout gewonnen, wat in die dagen een zeer waardevol handelsgoed was. Deze zoutwinning was wellicht de bron van de rijkdom die in zovele grote graven tentoon wordt gespreid.

Door de bijzondere omstandigheden in de zoutmijnen zijn ook leer en textiel bewaard gebleven. Zodoende weten we dat de mijnwerkers veelal gekleed waren in een leren overkleed, met daaronder wollen onderkleding. Deze kleding was niet nieuw, maar heeft kennelijk een tweede leven als 'werkkleding' gekregen. Hierdoor zijn ook enkele voormalige 'pronkstukken' bekend. Aan de hand van de schoenmaten van het (veelvuldig) gevonden schoeisel kunnen we afleiden dat niet alleen volwassenen in de zoutmijnen gewerkt hebben, maar ook kinderen van verschillende leeftijden.

Uit verschillende analyses is inmiddels bekend dat het om een min of meer professionele vorm van mijnbouw ging, bedreven door een groep die door zouthandel in zijn levensonderhoud voorzag, waarbij omliggende land- en bosbouwgebieden voor de nodige ondersteuning in de vorm van hout, leer en voedsel zorgden.

Ook werd ijzer gedolven, met name in de Kalkalpen, maar aangezien ijzer vrij wijdverspreid voorkomt (als rood- en bruin-ijzer in gebergten en als ijzeroer in de vlakten) is dit waarschijnlijk nooit handelswaar geweest. Voor het koper en tin dat voor de productie van brons noodzakelijk was, was men op import aangewezen.

Literatuur

Pare, C.F.E. 1992: Wagons and Wagon-Graves of the Early Iron Age in Central Europe. Oxford (Oxford University Committee for Archaeology)
Piggott, Stuart. 1983: The Earliest Wheeled Transport: From the Atlantic Coast to the Caspian Sea. Ithaca (Cornell University Press)
Fagan Brian M. 2004: People of the earth: an introduction to world prehistory, Longman,

Externe links

Zie de categorie Hallstatt culture van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Zijbalk drieperiodensysteem}}De '''Hallstatt-cultuur''', genoemd naar het dorpje [[Hallstatt]] in [[Stiermarken (gebied)|Stiermarken]], is een beschaving die vanaf de vroege [[ijzertijd]] (ca. [[1e millennium v.Chr.|800 - 500]] voor onze jaartelling) in Centraal-Europa (Zuid-[[Duitsland]], [[Oostenrijk]], [[Zwitserland]], Noord-[[Italië]], [[Tsjechië]] en [[Hongarije]]) vele vondsten heeft nagelaten. De cultuur wordt tegenwoordig graag gezien als die van een vroeg [[Kelten|Keltische]] stam, die aan de [[La Tène-periode]] vooraf ging. In het begin van de twintigste eeuw bracht men ze in verband met de [[Illyriërs]]. Omdat we echter geen schriftelijke bronnen hebben en hun taal en hun denkwereld niet kennen, is het eigenlijk onmogelijk daar iets met zekerheid over te zeggen.
+{{Zijbalk drieperiodensysteem}}De '''Hallstatt-cultuur''', genoemd naar het dorpje [[Hallstatt]] in [[Stiermarken (gebied)|Stiermarken]], is een beschaving die vanaf de vroege [[ijzertijd]] (ca. [[1e millennium v.Chr.|800 - 500]] voor onze jaartelling) in Centraal-Europa (Zuid-[[Duitsland]], [[Oostenrijk]], [[Zwitserland]], Noord-[[Italië]], [[Tsjechië]] en [[Hongarije]]) vele vondsten heeft nagelaten. De cultuur wordt tegenwoordig graag gezien als die van een vroeg [[Kelten|Keltische]] stam, die aan de [[La Tène-periode]] voorafging. In het begin van de twintigste eeuw bracht men ze in verband met de [[Illyriërs]]. Omdat we echter geen schriftelijke bronnen hebben en hun taal en hun denkwereld niet kennen, is het eigenlijk onmogelijk daar iets met zekerheid over te zeggen.
 == Geschiedenis van de archeologie ==
@@ Regel 23: / Regel 23: @@
 Uit het beschikbare bewijsmateriaal komt het beeld van een sociaal gedifferentieerde maatschappij naar boven. Mensen waren niet elkaars gelijken; sommigen hadden het veel beter dan anderen. Dit blijkt onder andere uit vondsten van z.g. Koningsgraven, die gekenmerkt worden door zeer kostbare (gerekend in arbeid en materiaal) graven en zeer rijke bijgiften, niet alleen lokale producten, maar ook ingevoerde luxe-artikelen.
-Ook uit de verschillende grafvelden blijkt dat er een aanmerkelijk verschil in begrafeniswijze is. Sommigen krijgen zeer rijke grafgiften en een grafheuvel, anderen moeten het doen met een eenvoudige begrafenis en een paar symbolische giften of helemaal geen.
+Ook uit de verschillende grafvelden blijkt dat er een aanmerkelijk verschil in begrafeniswijze is. Sommige krijgen zeer rijke grafgiften en een grafheuvel, andere moeten het doen met een eenvoudige begrafenis en een paar symbolische giften of helemaal geen.
 == Mijnbouw, ijzer, koper en zout ==
 De mijnbouw in het gebied rond [[Hallstatt]] en [[Dürnnberg]] dateert al van de midden-[[bronstijd]]. Dit werd aangetoond door vondsten van gereedschappen in de zoutmijnen. In de 18e eeuw werden zelfs de mummies van verongelukte prehistorische mijnwerkers gevonden, maar deze zijn later vernietigd. Er werd in die mijnen voornamelijk [[keukenzout|zout]] gewonnen, wat in die dagen een zeer waardevol handelsgoed was. Deze zoutwinning was wellicht de bron van de rijkdom die in zovele grote graven tentoon wordt gespreid.
-Door de bijzondere omstandigheden in de zoutmijnen zijn ook leer en textiel bewaard gebleven. Zodoende weten we dat de mijnwerkers veelal gekleed waren in een leren overkleed, met daaronder wollen onderkleding. Deze kleding was niet nieuw, maar heeft kennelijk een tweede leven als 'werkkleding' gekregen. Hierdoor zijn ook enkele voormalige 'pronkstukken' bekend. Aan de hand van de schoenmaten van het (veelvuldig) gevonden schoeisel kunnen we afleiden dat niet alleen volwassenen in de zoutmijnen gewerkt hebben maar ook kinderen van verschillende leeftijden.
+Door de bijzondere omstandigheden in de zoutmijnen zijn ook leer en textiel bewaard gebleven. Zodoende weten we dat de mijnwerkers veelal gekleed waren in een leren overkleed, met daaronder wollen onderkleding. Deze kleding was niet nieuw, maar heeft kennelijk een tweede leven als 'werkkleding' gekregen. Hierdoor zijn ook enkele voormalige 'pronkstukken' bekend. Aan de hand van de schoenmaten van het (veelvuldig) gevonden schoeisel kunnen we afleiden dat niet alleen volwassenen in de zoutmijnen gewerkt hebben, maar ook kinderen van verschillende leeftijden.
-Uit verschillende analyses is inmiddels bekend dat het om een min of meer professionele vorm van mijnbouw ging, bedreven door een groep die door zouthandel in hun levensonderhoud voorzag, waarbij omliggende land- en bosbouwgebieden voor de nodige ondersteuning in de vorm van hout, leer en voedsel zorgden.
+Uit verschillende analyses is inmiddels bekend dat het om een min of meer professionele vorm van mijnbouw ging, bedreven door een groep die door zouthandel in zijn levensonderhoud voorzag, waarbij omliggende land- en bosbouwgebieden voor de nodige ondersteuning in de vorm van hout, leer en voedsel zorgden.
 Ook werd [[IJzer (element)|ijzer]] gedolven, met name in de [[Kalkalpen]], maar aangezien ijzer vrij wijdverspreid voorkomt (als rood- en bruin-ijzer in gebergten en als [[ijzeroer]] in de vlakten) is dit waarschijnlijk nooit handelswaar geweest. Voor het [[Koper (element)|koper]] en [[tin (element)|tin]] dat voor de productie van [[brons]] noodzakelijk was, was men op import aangewezen.