Banda-eilanden: verschil tussen versies

**Banda-eilanden**
Eilandengroep
Locatie
Locatie	Bandazee
Coördinaten	4°35'0"ZB, 129°55'0"OL
Algemeen
Inwoners	ca. 15.000
Detailkaart
	Ligging Banda in de provincie Molukken
Foto's
	Banda Besar gezien vanop Fort Belgica
Portaal	Indonesië

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 3 aug 2024 om 15:06

De Banda-eilanden (Indonesisch: Kepulauan Banda), soms kortweg Banda genoemd, vormen een groep van kleine vulkanische eilanden in de Bandazee en behoren tot de Indonesische eilandengroep de Molukken en de provincie Zuid-Molukken. Het inwonertal bedraagt circa 15.000. De hoofdstad is Banda Neira, op het eiland met dezelfde naam. Tot in het begin van de negentiende eeuw waren de Banda-eilanden de enige bron voor de specerijen nootmuskaat en foelie, afkomstig van de muskaatnoot. In het jaar 2000 kwam het merendeel van de wereldwijde notenproductie er nog steeds vandaan.^[1]

Geschiedenis

In 1512 bezocht de Portugese ontdekkingsreiziger Francisco Serrão als een van de eerste Europeanen deze eilanden met bewoners van Melanesische afkomst. De Nederlanders veroverden de eilanden in de 17e eeuw om de productie van nootmuskaat en foelie in handen te krijgen. Nootmuskaat bracht in Europa veel geld op, het werd verwerkt in kwakzalversmiddelen tegen de pest, een monopolie was zeer lucratief.

Een groot deel van plaatselijke bevolking werd in 1621 bij de bezetting van de eilanden onder Jan Pieterszoon Coen door de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) uitgemoord.^[2] Ze werd vervangen door slaven uit Madagaskar en Indiërs. Enkele honderden Bandanezen vluchtten naar Oost-Seram en de Kei-eilanden. De Hollanders beschermden hun positie op Banda tegen concurrenten door het bouwen van versterkingen. Fort Belgica op Banda Neira, een van de forten die er door de VOC werden gebouwd, is het grootste Europese fort in Indonesië.

Des Alwi, overleden november 2010, was de orang kepala lima (soort burgemeester) van Banda en was bevriend met prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Een van de laatste perkeniers op Banda was Wim van den Broeke, die woonde op het eiland Lonthor. Zowel prins Bernhard als oud-minister Pronk bezochten hem.

Fort Belgica op Banda Neira (1824)
Natuur en waterweg op de Banda-eilanden
Banda Neira tussen 1724 en 1726
Rade de Banda in 1846
Banda, Lonthor en Gunung Api (ca. 1820)

Geografie

De Banda-eilanden liggen circa 130 kilometer ten zuiden van het eiland Ceram en circa 2500 kilometer oostelijk van Java. Ze zijn onderdeel van de Indonesische provincie Zuid-Molukken. De eilanden rijzen op uit een oceaan die 4 tot 6 kilometer diep is, en hebben een totale oppervlakte van ongeveer 42 km². De Bandazee vormt een geliefd duikparadijs; onder anderen Jacques-Yves Cousteau heeft het gebied diverse malen bezocht. De actieve vulkaan Banda Api is geregeld uitgebarsten, voor het laatst in 1988.

Er zijn zeven bewoonde eilanden en groot aantal onbewoonde:

Hoofdgroep:

Banda Neira (of Naira), het eiland met de belangrijkste nederzetting en een vliegveld.
Banda Api, een actieve vulkaan met een hoogste punt op 640m
Lonthor of Banda Besar is het grootste eiland; het is 12 km lang en 3 km breed. Hier bevinden zich 29 eeuwenoude nootmuskaatperken.

Westelijk van de hoofdgroep:

Pulau Ai of Pulau Ay
Pulau Run, nog westelijker

Oostelijk:

Pulau Pisang, ook wel Syahrir genaamd

Ten zuidoosten:

Pulau Hatta, voorheen Sarangoeni genoemd, daarna Rosengain of Rozengain (Jan Lodewijksz. van Rosengeyn noemde zich naar dit eiland^[3]).

Kleine eilanden, waarvan de meeste onbewoond, zijn:

Nailaka, noordoostelijk van Pulau Run
Batu Kapal
Manuk, een actieve vulkaan
Pulau Keraka of Pulau Karaka (Krabeiland)
Manukang
Hatta-rif

Bevolking en talen

De meeste van de huidige inwoners stammen af van migranten of bannelingen uit diverse delen van Indonesië. Afstammelingen van de oorspronkelijke moslim Banda-stam leven nog steeds op de Kei-eilanden (Kepulauan Kei, Kei Evav) ten zuidoosten van de Banda-eilanden, waar Banda wordt gesproken in de dorpen Banda Eli en Banda Elat op Kai Besar.

De meeste Bandanezen spreken tegenwoordig de Maleisische taal, die gebaseerd is op de Creoolse taal, die een zware Portugese invloed heeft, en anders dan Ambonees Maleis. Het Bandanees Maleis staat bekend om het unieke accent.

Voorbeelden:

jij : pane
vork : forok
mier : mir
lepel : lepe

Zie ook

Verder lezen

Ghosh, Amitav (2021). The Nutmeg's Curse: Parables for a Planet in Crisis. University of Chicago Press. ISBN 1529369479.

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Joop van den Berg Het verloren volk, een geschiedenis van de Banda-eilanden (1995)

↑ Trouw.nl, 13 juli 2002, Banda-eilanden verliezen hun 'goud'
↑ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Maluku. § 2. Geschiedenis". Microsoft Corporation/Het Spectrum
↑ Leupe, P.A. (1873). Het eiland Saranguni (Rossingein) der Bandagroep. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië 20ste Deel, 1ste Afl., [3e Volgreeks, 8e Deel]: 81-83

Zie de categorie Banda Islands van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Trouw.nl, 13 juli 2002, Banda-eilanden verliezen hun 'goud'

[2] Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Maluku. § 2. Geschiedenis". Microsoft Corporation/Het Spectrum

[3] Leupe, P.A. (1873). Het eiland Saranguni (Rossingein) der Bandagroep. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië 20ste Deel, 1ste Afl., [3e Volgreeks, 8e Deel]: 81-83

[1]

[2]

[3]

@@ Regel 9: / Regel 9: @@
 | inwoners    = ca. 15.000
 | gebruik     =
+| detailkaart = Map of Maluku Islands-en.svg
+| detailkaartbijschrift = Ligging Banda in de [[Molukken (provincie)|provincie Molukken]]
 | image       = BandaBesarIslandSeenFromFortBelgica.JPG
 | caption     = [[Banda Besar]] gezien vanop Fort Belgica
+| portaal     = Indonesië
 }}
-[[Bestand:Map_of_Maluku_Islands-en.svg|thumb|250px|Ligging Banda in de [[Molukken (provincie)|provincie Molukken]]]]
-De '''Banda-eilanden''' ([[Indonesisch]]: ''Kepulauan Banda''), soms kortweg '''Banda''' genoemd, vormen een groep van kleine vulkanische [[eiland]]en in de [[Bandazee]] en behoren tot de [[Indonesië|Indonesische]] eilandengroep de [[Molukken]] en de provincie [[Molukken (provincie)|Zuid-Molukken]]. Het inwonertal bedraagt circa 15.000. De hoofdstad is [[Banda Neira]], op het eiland met dezelfde naam. Tot in het midden van de [[18e eeuw]] waren de Banda-eilanden de enige bron voor de [[specerijenhandel|specerijen]] [[nootmuskaat]] en [[foelie]], afkomstig van de [[muskaatnoot]]. De eilanden zijn tegenwoordig een populaire bestemming voor [[scubaduiken]] en [[snorkelen]].
+De '''Banda-eilanden''' ([[Indonesisch]]: ''Kepulauan Banda''), soms kortweg '''Banda''' genoemd, vormen een groep van kleine vulkanische [[eiland]]en in de [[Bandazee]] en behoren tot de [[Indonesië|Indonesische]] eilandengroep de [[Molukken]] en de provincie [[Molukken (provincie)|Zuid-Molukken]]. Het inwonertal bedraagt circa 15.000. De hoofdstad is [[Banda Neira]], op het eiland met dezelfde naam. Tot in het begin van de negentiende eeuw waren de Banda-eilanden de enige bron voor de [[specerijenhandel|specerijen]] [[nootmuskaat]] en [[foelie]], afkomstig van de [[muskaatnoot]]. In het jaar 2000 kwam het merendeel van de wereldwijde notenproductie er nog steeds vandaan.<ref>[https://www.trouw.nl/home/banda-eilanden-verliezen-hun-goud~bfa82eb8/  Trouw.nl, 13 juli 2002, ''Banda-eilanden verliezen hun 'goud''']</ref>
-== Geschiedenis ==
-In 1512 bezocht de [[Portugal|Portugese]] ontdekkingsreiziger [[Francisco Serrão]] als een van de eerste Europeanen deze eilanden. De [[Nederland]]ers [[Nederlandse verovering van de Banda-eilanden|veroverden de eilanden in de 17e eeuw]] om de productie van [[nootmuskaat]] en [[foelie]] in handen te krijgen. Op dat moment bracht nootmuskaat in Europa veel geld op. Het was een onderdeel van [[kwakzalver]]smiddelen tegen de [[pest (ziekte)|pest]], en een [[monopolie]] was zeer lucratief.
+== Geschiedenis ==
-De plaatselijke bevolking, die van [[Melanesië|Melanesische]] afkomst was, werd in 1621 onder [[Jan Pieterszoon Coen]] door de [[Vereenigde Oostindische Compagnie]] (VOC)  [[bloedbad van Banda|in een bloedbad uitgemoord]],<ref>Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Maluku. § 2. Geschiedenis". Microsoft Corporation/Het Spectrum.</ref> en vervangen door slaven uit [[Madagaskar]] en Indiërs. [[Fort Belgica]] op [[Banda Neira]], een van de forten die door de VOC werden gebouwd, is het grootste Europese fort in Indonesië.
+In 1512 bezocht de [[Portugal|Portugese]] ontdekkingsreiziger [[Francisco Serrão]] als een van de eerste Europeanen deze eilanden met bewoners van [[Melanesië|Melanesische]] afkomst. De [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Nederlanders]] [[VOC-verovering van de Banda-eilanden|veroverden de eilanden in de 17e eeuw]] om de productie van [[nootmuskaat]] en [[foelie]] in handen te krijgen. Nootmuskaat bracht in Europa veel geld op, het werd verwerkt in [[kwakzalver]]smiddelen tegen de [[pest (ziekte)|pest]], een [[monopolie]] was zeer lucratief.
+Een groot deel van plaatselijke bevolking werd in 1621 bij de bezetting van de eilanden onder [[Jan Pieterszoon Coen]] door de [[Vereenigde Oostindische Compagnie]] (VOC) [[bloedbad van Banda|uitgemoord]].<ref>Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Maluku. § 2. Geschiedenis". Microsoft Corporation/Het Spectrum</ref>  Ze werd vervangen door slaven uit [[Madagaskar]] en Indiërs. Enkele honderden Bandanezen vluchtten naar Oost-[[Ceram (eiland)|Seram]] en de [[Kei-eilanden]]. De Hollanders beschermden hun positie op Banda tegen concurrenten door het bouwen van versterkingen. [[Fort Belgica]] op [[Banda Neira]], een van de forten die er door de VOC werden gebouwd, is het grootste Europese fort in Indonesië.
-In 1999 braken er gewelddadige godsdiensttwisten uit, die het [[toerisme]] een gevoelige slag toebrachten.
 Des Alwi, overleden november 2010, was de orang kepala lima (soort burgemeester) van Banda en was bevriend met prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]]. Een van de laatste [[VOC op de Banda-eilanden#Ontwikkeling van het Bandanese perkenierssysteem|perkenier]]s op Banda was Wim van den Broeke, die woonde op het eiland [[Lonthor]]. Zowel prins Bernhard als oud-minister [[Jan Pronk (politicus)|Pronk]] bezochten hem.
+<gallery widths="200px" heights="150px" style="font-size:85%">
-<gallery>
-Bestand:Fort Belgica 1824.jpg|thumb|Fort Belgica op Banda Neira (1824)
+Fort Belgica 1824.jpg|Fort Belgica op Banda Neira (1824)
-Bestand:COLLECTIE TROPENMUSEUM Gezicht op de Banda eilanden TMnr 60005279.jpg|thumb|Natuur en waterweg op de Banda-eilanden
+COLLECTIE TROPENMUSEUM Gezicht op de Banda eilanden TMnr 60005279.jpg|Natuur en waterweg op de Banda-eilanden
-Bestand:Banda Neira 1724.jpg|thumb|Banda Neira tussen 1724 en 1726
+Banda Neira 1724.jpg|Banda Neira tussen 1724 en 1726
-Bestand:Atlas pittoresque pl 114.jpg|thumb|[[Rade de Banda]] in 1846
+Atlas pittoresque pl 114.jpg|[[Rade de Banda]] in 1846
-Bestand:Banda islands.jpg|thumb|Banda, Lonthor en Gunung Api (ca. 1820)
+Banda islands.jpg|Banda, Lonthor en Gunung Api (ca. 1820)
 </gallery>
 == Geografie ==
-De Banda-eilanden liggen circa 130 kilometer ten zuiden van het eiland [[Ceram (eiland)|Ceram]] en circa 2000 kilometer oostelijk van [[Java (eiland)|Java]]. Ze zijn onderdeel van de [[Indonesië|Indonesische]] provincie Zuid-Molukken. De eilanden rijzen op uit een [[oceaan]] die 4 tot 6 kilometer diep is, en hebben een totale oppervlakte van ongeveer 42&nbsp;km². De Bandazee vormt een geliefd duikparadijs; onder anderen [[Jacques-Yves Cousteau]] heeft het gebied diverse malen bezocht. De actieve vulkaan [[Banda Api]] is geregeld uitgebarsten, voor het laatst in 1988.
+De Banda-eilanden liggen circa 130 kilometer ten zuiden van het eiland [[Ceram (eiland)|Ceram]] en circa 2500 kilometer oostelijk van [[Java (eiland)|Java]]. Ze zijn onderdeel van de [[Indonesië|Indonesische]] provincie Zuid-Molukken. De eilanden rijzen op uit een [[oceaan]] die 4 tot 6 kilometer diep is, en hebben een totale oppervlakte van ongeveer 42&nbsp;km². De Bandazee vormt een geliefd duikparadijs; onder anderen [[Jacques-Yves Cousteau]] heeft het gebied diverse malen bezocht. De actieve vulkaan [[Banda Api]] is geregeld uitgebarsten, voor het laatst in 1988.
-Er zijn zeven bewoonde eilanden en talloze onbewoonde.{{Bron?|Hieronder staan meer eilanden genoemd dan het aantal dat genoemd wordt in de aanhef van dat artikel.|2010|12|12}}
+Er zijn zeven bewoonde eilanden en groot aantal onbewoonde:
 Hoofdgroep:
@@ Regel 44: / Regel 45: @@
 Westelijk van de hoofdgroep:
 *Pulau Ai of Pulau Ay
-*Pulau Run, nog westelijker
+*Pulau [[Run (eiland)|Run]], nog westelijker
 Oostelijk:
@@ Regel 50: / Regel 51: @@
 Ten zuidoosten:
+*Pulau Hatta, voorheen Sarangoeni genoemd, daarna Rosengain of Rozengain ([[Jan Lodewijksz. van Rosengeyn]] noemde zich naar dit eiland<ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Leupe |voornaam=P.A. |titel=Het eiland Saranguni (Rossingein) der Bandagroep |jaargang=20ste Deel, 1ste Afl., [3e Volgreeks, 8e Deel] |tijdschrift=Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië |datum=1873 |taal=nl |pagina's=81-83}}</ref>).
-*Pulau Hatta, voorheen Sarangoeni genoemd, daarna Rosengain of Rozengain (vernoemd naar Johan Lodewijksz. Rosengeyn).
 Kleine eilanden, waarvan de meeste onbewoond, zijn:
@@ Regel 56: / Regel 57: @@
 *Batu Kapal
 * [[Manuk]], een actieve vulkaan
-*Pulau Keraka of Pulau Karaka (Krab eiland)
+*Pulau Keraka of Pulau Karaka (Krabeiland)
 *Manukang
-*Hatta rif
+*Hatta-rif
 == Bevolking en talen ==
-De meeste van de huidige inwoners stammen af van migranten of bannelingen uit diverse delen van Indonesië. De inheemse Bandanezen leven tegenwoordig op de [[Kei-eilanden]] (Kepulauan Kei) zuidoostelijk van de Banda-eilanden, waar [[Banda (Austronesische taal)|Banda]] wordt gesproken in de dorpen Banda Eli en Banda Elat op Kai Besar.
+De meeste van de huidige inwoners stammen af van migranten of bannelingen uit diverse delen van Indonesië. Afstammelingen van de oorspronkelijke moslim Banda-stam leven nog steeds op de [[Kei-eilanden]] (''Kepulauan Kei'', ''Kei Evav'') ten zuidoosten van de Banda-eilanden, waar [[Banda (Austronesische taal)|Banda]] wordt gesproken in de dorpen Banda Eli en Banda Elat op Kai Besar.
-De meeste Bandanezen spreken een op het [[Maleis]] gebaseerde creolentaal die verschilt van het [[Ambonees Maleis]]. Het [[Bandanees Maleis]] staat bekend om het unieke accent.
+De meeste Bandanezen spreken tegenwoordig de [[Maleis|Maleisische taal]], die gebaseerd is op de [[Creoolse taal]], die een zware [[Portugese]] invloed heeft, en anders dan [[Ambonees (taal)|Ambonees Maleis]]. Het [[Bandanees Maleis]] staat bekend om het unieke accent.
-Voorbeelden :
+Voorbeelden:
-* jij : pane
+* jij : ''pane''
-* vork : forok
+* vork : ''forok''
-* mier : mir
+* mier : ''mir''
-* lepel : lepe
+* lepel : ''lepe''
 == Zie ook ==
-* [[Nederlandse verovering van de Banda-eilanden]]
+* [[VOC-verovering van de Banda-eilanden]]
 * [[Bloedbad van Banda]]
 * [[Lijst van gouverneurs van Banda]]
 ==Verder lezen==
-* [[Amitav Ghosh|Ghosh, Amitav]] (2021). ''[https://books.google.com/books?id=lK0GEAAAQBAJ&dq The Nutmeg's Curse: Parables for a Planet in Crisis]''. University of Chicago Press. ISBN 1529369479.
+* [[Amitav Ghosh|Ghosh, Amitav]] (2021). ''[https://books.google.com/books?id=lK0GEAAAQBAJ&dq The Nutmeg's Curse: Parables for a Planet in Crisis]''. University of Chicago Press. {{ISBN|1529369479}}.
 == Externe links ==