Naar inhoud springen

Nomos (Egypte): verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k Link naar doorverwijspagina Athribis gewijzigd in Athribis (Neder-Egypte) met DisamAssist.
 
(38 tussenliggende versies door 11 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{hiero|1=Sepaoet|2=<hiero>N24:t*Z1</hiero>|align=right}}
{{samenvoegen|Steden van het Oude Egypte}}
[[Afbeelding:Nomes of Ancient Egypt.png|thumb|De nomen van het Oude Egypte]]
[[Bestand:Upper Egypt Nomes.png|200px|miniatuur|rechts|De nomen van Egypte]]
Een '''nome''' (Grieks: ''nomoi'' en Egyptisch: ''sepaut'') was een indeling van het land in het [[Oude Egypte]]. Het had verschillende provincies, er waren er 20 in [[Neder-Egypte]] en 22 in [[Opper-Egypte]]. De indeling was reeds ontstaan in de [[Proto-dynastieke Periode]] toen Egypte nog een lappendeken van stadstaten was.


Een '''nome''' (Grieks: Nomoi) is de Griekse benaming voor de traditionele 42 districten in het [[oude Egypte]]: 20 in [[Neder-Egypte]] en 22 in [[Opper-Egypte]]. Deze traditionele districten of provincies werden door de Oude-Egyptenaren ''Sepaoet'' (of Sepaut) genoemd, naar een meervoudsvorm van het woord ''Sp3t'' of ''Sepat'' wat wordt vertaald als "district".<ref name="Betro nr 157">Maria Carmela Betrò, ''Hiërogliefen, De beeldtaal van het Oude Egypte'', pagina 157.</ref>
==Nomen==
Egypte was in de Predynastieke periode verdeeld in een aantal stadstaatjes die met elkaar vochten. Deze staatjes waren onafhankelijk van elkaar en vereerden allemaal andere [[Egyptische mythologie|goden]] (ze beïnvloeden elkaar). Zodoende had iedere nome ook een eigen embleem waar ze elkaar aan konden herkennen, deze werden voorgesteld als [[hiëroglief]]en op een standaard. Soms werd een nome-god ook afgebeeld op een afbeelding naast een koning. Dit werd dan afgebeeld als een gewone vrouw (of man) met een standaard op het hoofd met daarop de nome.


== De nome ==
Vanaf de tijd dat het systeem opgericht werd waren er 42 nomen. Dit bleef in de hele Oud-Egyptische geschiedenis zo met uitzondering van een paar keer. De veranderingen kunnen zijn het teken op de hoofd van de god. In Neder-Egypte begon de nomen in het centrum van [[Memphis (Egypte)|Memphis]] tot naar de [[Middellandse Zee]]. De nummering (zie ook afbeelding) was versnipperd rondom de eilandjes. Ze worden globaal vanaf rechts geteld naar links in de [[Nijldelta]].
Een nome is een samengesteld teken, het bestaat uit drie Egyptische hiërogliefen (van beneden naar boven):
* Het teken voor district (''Sepat'')<ref name="Betro nr 157" />
* Een godenstandaard (''Iat'')<ref>Maria Carmela Betrò, ''Hiërogliefen, De beeldtaal van het Oude Egypte'', pagina 208.</ref>
* Het teken van de god of een reeks tekens


=== Ontstaan ===
Waar bij Neder-Egypte de grens ligt bij Memphis eindigt de Opper-Egyptische telling. Deze begint vanaf de grens met het voormalige [[Koesj (oudheid)|Koesj]], de vroegere grensmarkering van het land. En de nomen gaan door naar Neder-Egypte langs El-Armarna naar de Faioum en eindigt bij het centrum van Memphis.
[[Bestand:Painting Oryx nome BH3 Griffith.jpg|100px|miniatuur|links|De Oryx-nome]]
De indeling van Egypte in nomen gebeurde al in de [[Proto-dynastieke Periode]] toen Egypte nog niet verenigd was. Egypte was een lappendeken van [[Stadstaat|stadstaten]] en deze bevochten elkaar. Om de staten van elkaar te onderscheiden voerden ze hun eigen embleem: dat kon een god zijn of een aantal hiërogliefen. Na de eenwording van Egypte onder Narmer, Hor-Aha of Menes bleven de genoemde stadstaten bestaan als districten of ''nomes'' met een provinciehoofdstad. In het Oude Rijk zijn diverse beelden terug gevonden van een koning ([[Chefren|Chafra]] en [[Sahoere]]) naast een man of vrouw met het symbool op diens hoofd. In Faraonisch Egypte bleef het aantal steeds gelijk aan 42 districten, een aantal keer werd dit uitgebreid of ingeperkt.

De indeling in traditionele districten werd gehandhaafd in de [[Macedonisch Egypte en het Ptolemeïsche Rijk|Griekse tijd]] en in [[Romeins en Byzantijns Egypte|Romeinse tijd]]. Sommige nomen werden toegevoegd of herbenoemd tijdens de Grieks-Romeinse tijd.<ref>Bagnall, Roger S. (1996). Egypt in Late Antiquity (Fourth printing ed.). Princeton: Princeton University Press. p. 333. {{ISBN|0691069867}}. Retrieved 2 February 2015.</ref> Bijvoorbeeld: de Ptolemaeën hernoemde de Crocodilopolis nome naar Arsinoë. Hadrianus voegde een nieuwe nome toe: Antinoöpolis waarin [[Antinoöpolis]] de hoofdstad was.

=== De nomarch ===
{{Zie ook|Zie ook [[Nomarch]]}}

Elk district of nome werd bestuurd door een nomarch. De term komt uit het Grieks wat wordt vertaald als "Heerser van de nomos". In het Oude Rijk werd de nomarch ''Heri-tep-aa-sepat'' (De grootste diener van de Nome) genoemd<ref>Rainer Hannig: Großes Handwörterbuch Ägyptisch – Deutsch. (2800 – 950 v. Chr.). Die Sprache der Pharaonen (= Hannig-Lexica. Bd. 1 = Kulturgeschichte der Antiken Welt. Bd. 64). Marburger Edition, 4., überarbeitete Auflage. von Zabern, Mainz 2006, {{ISBN|3-8053-1771-9}}, S. 539, 587 und 749.</ref> in het [[Nieuwe Rijk]]: ''Hatia'' (Heerser van de Nomos).<ref>Franke: Das Heiligtum des Heqaib, S. 41–49</ref>

De positie van de nomarch was per tijd verschillend. Sommigen werden door de farao aangesteld, anderen benoemden hun zoon tot opvolger. Aanvankelijk kan worden gezegd dat hoe sterker de macht van de farao des te zwakker was de nomarch. In de tijden dat de farao weinig macht had, heersten de nomarchen als prinsen en benoemden zich als farao.

=== Nomos in de Oud-Egyptische kunst ===
De Egyptische nomen werden ook afgebeeld in de kunst: op [[Egyptische tempel]], op beelden naast de farao en op wanden van graven. Vaak werd de nomos afgebeeld als mannen of vrouwen met een godenstandaard op hun hoofd met het teken van het district. Op inscripties van diverse tempels worden de nomos afgebeeld als mannen of vrouwen met een dikke buik en borsten gelijk aan de god [[Hapy (Nijlgod)|Hapi]], vaak brengen ze offers aan de goden. De godin Imentet of Amentet is de verpersoonlijking van het district ''Oeaset'' oftewel de steden Karnak en Luxor, zij is te zien in het graf van Nefertari.

Enkele voorbeelden:
<gallery>
Menkaura.jpg|Koning Menkaoere naast Hathor en de godin Bat van de 7e Opper-Egyptische nome.
King Menkaura, the goddess Hathor, and the deified Hare nome 1.jpg|Godin Hathor naast koning Menkaoere en de haasgodin van 15e Opper-Egyptische nome.
Pharaoh Menhaure triad statue, Caire-Musée.jpg|Koning [[Menkaoere]] naast Hathor en de godin Anpoe van de 17e Opper-Egyptische nome.
Egypt sahura and god of nomo.jpg|Koning Sahoere en de 5e Opper-Egyptische nome.
Berlin 122009 019.jpg|Reliëfs van de dodentempel van [[Sahoere]], 5e Dynastie. Een processie van goden van de nomen.
Abydos Tempel Ramses II. 35.JPG|De [[tempel van Ramses II]] te Abydos, 18e Dynastie. Offerende goden met een godenstandaard op hun hoofden.
Maler der Grabkammer der Nefertari 001.jpg|Hathor-Amentet (links) godin van Oeaset/Waset (Thebe) in het graf van [[Nefertari Merenmoet]].
Edfu Temple 032010 21 d1.jpg|De [[tempel van Horus (Edfu)]], Ptolemaese tijd.

</gallery>

== Overzicht ==
Tijdens de [[Macedonisch Egypte en Ptolemeïsche rijk|Griekse]] en [[Romeins en Byzantijns Egypte|Romeinse tijd]] werden Egyptische plaatsen vaak aangeduid met een Griekse naam zoals [[Hierakonpolis]] oftewel heilige-valken-stad. Deze namen zijn later weer vertaald in het Koptisch en vervolgens in de moderne naam van de stad.

Sommige Egyptische steden hebben wel een Egyptische en een moderne naam, maar geen klassieke naam, dit zijn steden die verlaten zijn in de oudheid, maar nog aanwezig zijn als ruïne of archeologische site. Sommige Egyptische steden hebben een voorvoegsel ''Per'' of ''Hoet'' hier kan men concluderen dat in de stad een tempel stond van de godheid.


===Neder-Egypte===
===Neder-Egypte===
In Neder-Egypte begon de nomen in het centrum van [[Memphis (Egypte)|Memphis]] tot naar de [[Middellandse Zee]]. De nummering (zie ook afbeelding) was versnipperd rondom de eilandjes. Ze worden globaal vanaf rechts geteld naar links in de [[Nijldelta]].
[[Afbeelding:Egypte louvre 251 totem.jpg|thumb|300px|Totems in het Louvre]]

In de volgende tabel staan de Egyptische nomen van Neder-Egypte (van Memphis tot en met de delta).
{| class="wikitable" style="width: 100%; border: 2px solid gray; text-align:center;"
Sommige hiërogliefen waren niet aanwezig (nome 4 en 5) en zijn niet aangegeven. Naast het nummer staat de vertaling van de hiëroglief in Romaans alfabet en de vertaling in het Nederlands tussen haakjes. In de tweede kolom wordt weergegeven wat de belangrijkste stad was, in de laatste kolom wordt aangegeven welke belangrijkste goden werden vereerd in de nome.
{{clearall}}
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0"
! Nr !! Naam !! Locatie !! Belangrijkste God(en)
|-
|-
!! style="background:#FFE39B; width:5%;"| Nr.
| 1 <hiero>O36-T3</hiero>|| Aneb-Hetch (Witte Muren) ||[[Sakkara]], [[Memphis (Egypte)|Memphis]], [[Gizeh]] ||
!! style="background:#FFE39B; width:15%;"| Teken
[[Ptah]], [[Sokaris]], [[Apis (Egypte)|Apis]]
!! style="background:#FFE39B; width: 15%;"| Egyptische naam
!! style="background:#FFE39B; width: 15%;"| Griekse naam
!! style="background:#FFE39B; width: 15%;"| Moderne naam
!! style="background:#FFE39B; width: 35%;"| Goden
|-
|-
| 1 || [[Bestand:Nome 1 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Ineb-Hedj''<br />Witte muren || Men-nefer of Anch-Tawi || [[Memphis (Egypte)|Memphis]] || [[Mit Rahina]] || [[Ptah]], [[Sokaris]] en [[Apis (Egypte)|Apis]]
| 2 <hiero>F24</hiero>|| Chensoe (Voorpoot)||[[Letopolis]]|| [[Horus]], [[Kherty]]
|-
|-
| 2 || [[Bestand:Nome 2 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Chepesj''<br />Voorpoot || Chem || [[Letopolis]] || Ausim || [[Horus]] en [[Cherty]]
| 3 <hiero>R13</hiero>|| Amenti (Westen)||[[Alexandrië]], [[Hermopolis Parva]],<br> [[Imoe|Kom el-Hisn]] || [[Hathor (Godin)|Hathor]]
|-
|-
| 3 || [[Bestand:Nome 3 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Imenet''<br />Westen || [[Imoe]] || || Kom el-Hisn || [[Hathor (godin)|Hathor]]
| 4 <hiero>HASH-M24</hiero>|| Sapi-Res (Zuidelijk Schild)||[[Djeka]]|| [[Neith (godin)|Neith]]
|-
|-
| 5 <hiero>HASH-M15</hiero>|| Sap-Meh (Noordelijk Schild)||[[Saïs|Sais]] en [[Boeto]]|| [[Neith (godin)|Neith]]
| 4 || [[Bestand:Nome 4 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Sapi-Resj''<br />Zuidelijke schild || Djechaper || [[Naucratis]] || El-Gaïef || [[Neith (godin)|Neith]]
|-
|-
| 5 || [[Bestand:Nome 5 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Sapi-meh''<br />Noordelijk schild || Djaoe || [[Saïs]] || Sa el-Hagar || Neith
| 6 <hiero>N26-E2</hiero>|| Chaset (Woestijn-Stier)||[[Xois (stad)|Xois]]|| [[Ra (zonnegod)|Ra]]
|-
|-
| 6 || [[Bestand:Nome 6 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Chaset''<br />Bergstier || [[Chasoe]] || [[Xois]] || Sakha || [[Ra (god)|Ra]]
| 7 <hiero>T21-R14</hiero>|| A-ment (Westelijke Harpoen)||[[Damanhur]]|| [[Horus]]
|-
|-
| 7 || [[Bestand:Nome 7 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Oea-imenet''<br />Westelijke harpoen || Metelis || Metilis || Tell el-Nigili? || Horus
| 8 <hiero>T21-R15</hiero>|| A-bet (Oostelijke Harpoen)||[[Tell al-Maskhuta]]|| [[Atoem]]
|-
|-
| 8 || [[Bestand:Nome 8 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Oea-iaabet''<br />Oostelijke harpoen || [[Per-Atoem]] || Pithom || Tell el-Maskhuta || [[Atoem]]
| 9 <hiero>A22</hiero>|| Ati (Andjeti)||[[Busiris (Neder-Egypte)|Busiris]]|| [[Osiris (Egyptische mythologie)|Osiris]], [[Andjeti]]
|-
|-
| 9 || [[Bestand:Nome 9 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Ati''<br />Andjeti || Djedoe || [[Busiris (Neder-Egypte)|Busiris]] || Abu Sir Bana || [[Osiris (mythologie)|Osiris]], [[Andjeti]]
| 10 <hiero>S32-E2</hiero>|| Ka-chem (Zwarte Stier)||[[Athribis]]|| [[Horus]]
|-
|-
| 10 || [[Bestand:Nome 10 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Ka-chem''<br />Zwarte stier || Hoetherib || [[Athribis (Neder-Egypte)|Athribis]] || Tell Atrib || Horus
| 11 <hiero>Aa2-E2</hiero>||Ka-heseb (Heseb-Stier)||[[Leontopolis]]||
[[Sjoe]], [[Tefnoet]], [[Miysis|Mihos]]
|-
|-
| 11 || [[Bestand:Nome 11 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Ka-heseb''<br />Heseb-stier || Taremoe || [[Leontopolis]] || Tell el-Moqdam || [[Sjoe]], [[Tefnoet]] en [[Miysis]]
| 12 <hiero>E9-E2</hiero>|| Theb-ka (Kalf en Koe)||[[Sebennytos]]|| [[Onuris]]
|-
|-
| 12 || [[Bestand:Nome 12 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Tjeb-ka''<br />Kalf en stier || Tjebennetjer || [[Sebennytos]] || Samanud || [[Onoeris]]
| 13 <hiero>S38-R24</hiero>||Heka-At (Voorspoedende Scepter)||[[Heliopolis (Egypte)|Heliopolis]]||
[[Atum]], [[Ioesaas]], [[Mnevis]]
|-
|-
| 13 || [[Bestand:Nome 13 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Heka-at''<br />Voorspoedende scepter || Ioenoe || [[Heliopolis (Egypte)|Heliopolis]] || Matariya || [[Atoem]], [[Ioesaas]] en [[Mnevis]]
| 14 <hiero>W17-R15</hiero>|| Chent-abet (Voorste van het Oosten)||[[Pelusium]]|| [[Seth (Egyptische mythologie)|Seth]]
|-
|-
| 14 || [[Bestand:Nome 14 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Chent-iaabet''<br />Voorste van het oosten || [[Tjaroe]] || Sile || Tell Abu Safa || Seth
| 15 <hiero>G29</hiero>|| Djehoet (Ibis)||[[Hermopolis Magna|Hermopolis]]|| [[Thoth (Egyptische mythologie)|Thoth]]
|-
|-
| 15 || [[Bestand:Nome 15 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Djehoet''<br />Ibis || Per-Thoth-Oeprehoei || [[el-Baqliya|Hermopolis Parva]] || El-Baqliya || Thoth
| 16 <hiero>K4</hiero>|| Cha (Vis)||[[Mendes (Egypte)|Mendes]]||[[Banebdjedet]], [[Hatmehyt]]
|-
|-
| 16 || [[Bestand:Nome 16 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Cha''<br />Vis || Djedet || [[Mendes (Egypte)|Mendes]] || Tell el-Ruba || [[Banebdjedet]], [[Hatmehyt]]
| 17 <hiero>F18:D46-X1:O49</hiero>|| Semabehdet (De Troon)||[[Diospolis Parva]]|| [[Horus]]
|-
|-
| 17 || [[Bestand:Nome 17 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Semabehdet''<br />Troon || Semabehdet || [[Diospolis Parva]] || Tell el-Balamun || Horus
| 18 <hiero>A18-W17</hiero>|| Am-Chent (Prins van het Zuiden)||[[Bubastis]]|| [[Bastet]]
|-
|-
| 19 <hiero>A18-F22</hiero>|| Am-Pehoe (Prins van het Noorden)||[[Qantir]], [[Tanis (Egypte)|Tanis]]|| [[Wadjet]]
| 18 || [[Bestand:Nome 18 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Am-chent''<br />Prins van het zuiden || Per-Bastet || [[Bubastis]] || Tell Basta || [[Bastet]]
|-
|-
| 19 || [[Bestand:Nome 19 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Am-Pehoe''<br />Prins van het noorden || Djanet || [[Tanis (Egypte)|Tanis]] || San el-Hagar || Wadjet
| 20 <hiero>G13</hiero>|| Sopdoe (Gepluimde Valk)||[[Per-Sopdu]]|| [[Sopdet]]
|-
| 20 || [[Bestand:Nome 20 of Lower-Egypt.png|100px]]<br />''Sopdoe''<br />Gepluimde valk || Per-Sobdoe || [[Soped]] || Saft el-Henna || [[Sopdet]]
|}
|}


===Opper Egypte===
=== Opper-Egypte ===
Waar bij Neder-Egypte de grens ligt bij Memphis eindigt de Opper-Egyptische telling. Deze begint vanaf de grens met het voormalige [[Koesj (oudheid)|Koesj]], de vroegere grensmarkering van het land. De nomen gaan door naar Neder-Egypte langs El-Armarna naar de Faioum en eindigt bij het centrum van Memphis.
De nomen in Opper-Egypte beginnen bij de grens met Nubië en gaan naar Memphis toe. In de indeling staan twee hiërogliefen die niet weergegeven konden worden.

{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0"
{| class="wikitable" style="width: 100%; border: 2px solid gray; text-align:center;"
! Nr !! Naam !! Locatie !! Belangrijkste God(en)
|-
|-
!! style="background:#FFE39B; width:5%;"| Nr.
| 1 <hiero>N16:T9A</hiero>|| Ta-Seti (Land van de boog) || [[Elephantine]], [[Aswan]], [[Kom Ombo]]
!! style="background:#FFE39B; width:15%;"| Teken
|| [[Chnoem]], [[Satet]], [[Anoekis]], <br>[[Horus de Oudere]], [[Sobek]]
!! style="background:#FFE39B; width: 15%;"| Egyptische naam
!! style="background:#FFE39B; width: 15%;"| Griekse naam
!! style="background:#FFE39B; width: 15%;"| Moderne naam
!! style="background:#FFE39B; width: 35%;"| Goden
|-
|-
| 1 || [[Bestand:Nome 1 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Ta-seti''<br />Land van de Boog || Aboe || [[Elephantine]] || [[Aswan]] || [[Chnoem]], [[Satet]], [[Anoeket]], [[Horus de Oudere]], [[Sobek]]
| 2 <hiero>U40-G5</hiero>|| Thes-Hor (Troon van Horus) || [[Edfu]], [[Hierakonpolis]] || [[Horus]]
|-
|-
| 2 || [[Bestand:Nome 2 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Oetjes-Hor''<br />Troon van Horus || Djeba || Apollinopolis Magna || [[Edfu]] || [[Horus]]
| 3 <hiero>HASH</hiero> || Ten (Schrijn) || [[Nechen]], [[Esna]] || [[Horus]], [[Nekhbet]], [[Chnoem]], [[Neith (godin)|Neith]]
|-
|-
| 3 || [[Bestand:Nome 3 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Nechen''<br />Schrijn || Nechen || [[Hierakonpolis]] || El Kab || [[Horus]], [[Nechbet]], [[Chnoem]], [[Neith (godin)|Neith]]
| 4 <hiero>R19</hiero> || Waset (scepter) || [[Thebe (Egypte)|Thebe]], [[Karnak (Egypte)|Karnak]], [[Armant|Hermonthis]] || [[Amon (mythologie)|Amon]], [[Moet (godin)|Moet]], [[Chons]], <br>[[Montoe]], [[Buchis]], [[Sobek]]
|-
|-
| 5 <hiero>G5-G5</hiero> || Heroei (De twee valken) || [[Koptos]] || [[Min (mythologie)|Min]], [[Seth (Egyptische mythologie)|Seth]]
| 4 || [[Bestand:Nome 4 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Oeaset''<br />Scepter || Oeaset || [[Thebe (Egypte)|Thebe]] || [[Karnak (Egypte)|Karnak]] || [[Amon (mythologie)|Amon]], [[Moet (godin)|Moet]], [[Chons]], [[Montoe]], [[Buchis]], [[Sobek]]
|-
|-
| 5 || [[Bestand:Nome 5 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Heroei''<br />De twee valken || Gebtioe || [[Koptos]] || [[Qift]] || [[Min (mythologie)|Min]], [[Seth (mythologie)|Seth]]
| 6 <hiero>I3</hiero> || Aa-ta (De krokodil) || [[Dendera]] || [[Hathor (Godin)|Hathor]]
|-
|-
| 6 || [[Bestand:Nome 6 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Iqer''<br />De krokodil || Ioenet/Tantere || Tentyra || [[Dendera]] || [[Hathor (godin)|Hathor]]
| 7 <hiero>Y8</hiero> || Sesjesj (Sistrum) || [[Diospolis Parva]], [[Hin]] || [[Bat (godheid)|Bat]]
|-
|-
| 7 || [[Bestand:Nome 7 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Sesjesj''<br />Sistrum || Hoet-sechem || Diospolis Parva || Hu || [[Bat (godin)|Bat]]
| 8 <hiero>R17</hiero> || Abdjoe (Groot land) || [[Abydos (Egypte)|Abydos]], [[Thinis]] || [[Chentamentioe]], [[Osiris (Egyptische mythologie)|Osiris]], [[Onuris]]
|-
|-
| 9 <hiero>M17:R23</hiero> || Min (Min) || [[Panopolis]], [[Achmim]] || [[Min (mythologie)|Min]]
| 8 || [[Bestand:Nome 8 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Ta-Wer''<br />Groot land || Ta-wer|| Thinites || [[Girga]] || [[Osiris (mythologie)|Osiris]], [[Chentiamentioe]], [[Onuris]]
|-
|-
| 9 || [[Bestand:Nome 9 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Min''<br />Min || Chentmin || Panopolis || [[Achmim]] || Min
| 10 <hiero>I10</hiero> || Wadjet (Cobra) || [[Aphroditopolis]], [[Idfeh]] || [[Seth (Egyptische mythologie)|Seth]], [[Mihos]], [[Nemty]]
|-
|-
| 10 || [[Bestand:Nome 10 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Wadjet''<br />Cobra || Tjeboe || [[Antaeopolis]] || [[Qaw el-Kebir]] || Seth, [[Miysis]], [[Nemty]]
| 11 <hiero>E21</hiero> || Set (Seth) || [[Hypselis]], [[Shuteb]] || [[Seth (Egyptische mythologie)|Seth]]
|-
|-
| 11 || [[Bestand:Nome 11 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Set''<br />Seth || Sjasjotep || [[Hypselis]] || [[Shutb]] || Seth
| 12 <hiero>N26:I9</hiero> || Toe-peh (Adder berg) || [[Apotheke]], [[Abutig]] || [[Nemty]]
|-
|-
| 12 || [[Bestand:Nome 12 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Du-ef-''<br />Berg van de adder || || || Abutig || Nemty
| 13 <hiero>M1:I9-W17</hiero> || Atef-Chent (Opper-Sycomoor en adder) || [[Assioet (stad)|Assioet]] || [[Wepwawet]], [[Anubis (God)|Anubis]]
|-
|-
| 14 <hiero>M1:I9-F22</hiero> || Atef-Pehoe (Neder-Sycomoor en adder) || [[Qesy]], [[Achetaton]] || [[Hathor (Godin)|Hathor]]
| 13 || [[Bestand:Nome 13 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Atef-chent''<br />Opper-vijgenboom en adder || Saoeti || [[Lycopolis]] || [[Assioet (stad)|Assioet]] || [[Wepwawet]], [[Anubis (god)|Anubis]]
|-
|-
| 14 || [[Bestand:Nome 14 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Atef-pehoe''<br />Neder-vijgenboom en adder || Kes || [[Cusae]] || [[el-Kusiya]] || [[Hathor (godin)|Hathor]]
| 15 <hiero>E34</hiero> || Oen (Haas) || [[Hermopolis Magna]] || Thoth, [[Ogdoade van Hermopolis]], [[Aton]]
|-
|-
| 15 || [[Bestand:Nome 15 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Oenet''<br />Haas || Chemenoe of Chmoen || [[Hermopolis Magna]] || [[el-Ashmunein]] || [[Thoth (mythologie)|Thoth]], [[Ogdoade van Hermopolis]], [[Aton]]
| 16 <hiero>E31</hiero> || Meh-Mahetch (Oryx) || [[Hebenu]], [[Beni Hassan (necropolis)|Beni Hassan]] || [[Pakhet]], [[Chnoem]]
|-
|-
| 16 || [[Bestand:Nome 16 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Meh-hedj''<br />Oryx || Heroer || || [[Hur]] || [[Pachet]], [[Chnoem]]
| 17 <hiero>E15</hiero> || Anipoe (Jakhals) || [[Cynopolis]], [[al-Kais]] || [[Anubis (God)|Anubis]]
|-
|-
| 17 || [[Bestand:Nome 17 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Inepoe''<br />Jakhals || Hardai || [[Cynopolis]] || El-Kays || [[Anubis (god)|Anubis]]
| 18 <hiero>HASH</hiero> || Nemty (Nemty) || [[Teudjai]], [[Kom al-Ahmar]] || [[Nemty]]
|-
|-
| 18 || [[Bestand:Nome 18 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Nemty''<br />Nemty || Tajoe-Djajet || Ankyronpolis || [[El-Hiba]] || Nemty
| 19 <hiero>S40-D58s-S40</hiero> || Oeab (Twee Scepters)|| [[Oxyrhynchus]], [[al-Bahnasa]] || [[Seth (Egyptische mythologie)|Seth]]
|-
|-
| 19 || [[Bestand:Nome 19 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Oeab''<br />Twee scepters || Per-Medjed || [[Oxyrhynchus]] || [[El-Bahnasa]] || Seth
| 20 <hiero>M1-W17</hiero> || Atef-Chent (Zuidelijke Sycomoor) || [[Herakleopolis Magna]] || [[Heryshef]]
|-
|-
| 20 || [[Bestand:Nome 20 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Atef-chent''<br />Zuidelijke vijgenboom || Henen-nesoet || [[Heracleopolis Magna]] || Ehnasije el-Madine || [[Herisjef]]
| 21 <hiero>M1-F22</hiero> || Atef-Pehoe (Noordelijke Sycomoor) || [[Crocodilopolis]], [[Crocodilopolis|Arsinoe]] || [[Chnoem]], [[Seneferoe]]
|-
|-
| 21 || [[Bestand:Nome 21 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Atef-pehoe''<br />Noordelijke vijgenboom || Sjedit || [[Crocodilopolis]] of Arsinoë || [[El-Fajoem]] || Chnoem, Sobek, Seneferoe
| 22 <hiero>T31</hiero> || Maten (Mes) || [[Aphroditopolis]], [[el-Lisht]] || [[Hathor (Godin)|Hathor]]
|-
| 22 || [[Bestand:Nome 22 of Upper-Egypt.png|100px]]<br />''Maten''<br />Mes || Tephihoe || [[Aphroditopolis]] || [[Atfih]] || Hathor
|}
|}

== Bronnen ==
Richard K. Wilkinson (2003) ''The complete gods and goddesses of Ancient Egypt''. Thames & Hudson


== Zie ook==
== Zie ook==
* [[Nomarch]]
* [[Nomarch]]
* [[Steden van het Oude Egypte]]
* [[Lijst van steden van het Oude Egypte]]


{{Appendix|2=
== Externe links ==
* {{en}} Richard K. Wilkinson (2003) ''The complete gods and goddesses of Ancient Egypt''. Thames & Hudson
*{{en}} [http://www.narmer.pl/map/nomy_en.htm Details of the nomes]
* {{en}} [http://www.narmer.pl/map/nomy_en.htm Details of the nomes]
{{References}}
}}


[[Categorie:Geografie van het Oude Egypte]]
[[Categorie:Geografie van het Oude Egypte]]

Huidige versie van 31 mei 2024 om 09:40

Sepaoet
in hiërogliefen
N24
t Z1
De nomen van Egypte

Een nome (Grieks: Nomoi) is de Griekse benaming voor de traditionele 42 districten in het oude Egypte: 20 in Neder-Egypte en 22 in Opper-Egypte. Deze traditionele districten of provincies werden door de Oude-Egyptenaren Sepaoet (of Sepaut) genoemd, naar een meervoudsvorm van het woord Sp3t of Sepat wat wordt vertaald als "district".[1]

De nome

[bewerken | brontekst bewerken]

Een nome is een samengesteld teken, het bestaat uit drie Egyptische hiërogliefen (van beneden naar boven):

  • Het teken voor district (Sepat)[1]
  • Een godenstandaard (Iat)[2]
  • Het teken van de god of een reeks tekens

Ontstaan

[bewerken | brontekst bewerken]
De Oryx-nome

De indeling van Egypte in nomen gebeurde al in de Proto-dynastieke Periode toen Egypte nog niet verenigd was. Egypte was een lappendeken van stadstaten en deze bevochten elkaar. Om de staten van elkaar te onderscheiden voerden ze hun eigen embleem: dat kon een god zijn of een aantal hiërogliefen. Na de eenwording van Egypte onder Narmer, Hor-Aha of Menes bleven de genoemde stadstaten bestaan als districten of nomes met een provinciehoofdstad. In het Oude Rijk zijn diverse beelden terug gevonden van een koning (Chafra en Sahoere) naast een man of vrouw met het symbool op diens hoofd. In Faraonisch Egypte bleef het aantal steeds gelijk aan 42 districten, een aantal keer werd dit uitgebreid of ingeperkt.

De indeling in traditionele districten werd gehandhaafd in de Griekse tijd en in Romeinse tijd. Sommige nomen werden toegevoegd of herbenoemd tijdens de Grieks-Romeinse tijd.[3] Bijvoorbeeld: de Ptolemaeën hernoemde de Crocodilopolis nome naar Arsinoë. Hadrianus voegde een nieuwe nome toe: Antinoöpolis waarin Antinoöpolis de hoofdstad was.

De nomarch

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie ook Nomarch

Elk district of nome werd bestuurd door een nomarch. De term komt uit het Grieks wat wordt vertaald als "Heerser van de nomos". In het Oude Rijk werd de nomarch Heri-tep-aa-sepat (De grootste diener van de Nome) genoemd[4] in het Nieuwe Rijk: Hatia (Heerser van de Nomos).[5]

De positie van de nomarch was per tijd verschillend. Sommigen werden door de farao aangesteld, anderen benoemden hun zoon tot opvolger. Aanvankelijk kan worden gezegd dat hoe sterker de macht van de farao des te zwakker was de nomarch. In de tijden dat de farao weinig macht had, heersten de nomarchen als prinsen en benoemden zich als farao.

Nomos in de Oud-Egyptische kunst

[bewerken | brontekst bewerken]

De Egyptische nomen werden ook afgebeeld in de kunst: op Egyptische tempel, op beelden naast de farao en op wanden van graven. Vaak werd de nomos afgebeeld als mannen of vrouwen met een godenstandaard op hun hoofd met het teken van het district. Op inscripties van diverse tempels worden de nomos afgebeeld als mannen of vrouwen met een dikke buik en borsten gelijk aan de god Hapi, vaak brengen ze offers aan de goden. De godin Imentet of Amentet is de verpersoonlijking van het district Oeaset oftewel de steden Karnak en Luxor, zij is te zien in het graf van Nefertari.

Enkele voorbeelden:

  • Koning Menkaoere naast Hathor en de godin Bat van de 7e Opper-Egyptische nome.
    Koning Menkaoere naast Hathor en de godin Bat van de 7e Opper-Egyptische nome.
  • Godin Hathor naast koning Menkaoere en de haasgodin van 15e Opper-Egyptische nome.
    Godin Hathor naast koning Menkaoere en de haasgodin van 15e Opper-Egyptische nome.
  • Koning Menkaoere naast Hathor en de godin Anpoe van de 17e Opper-Egyptische nome.
    Koning Menkaoere naast Hathor en de godin Anpoe van de 17e Opper-Egyptische nome.
  • Koning Sahoere en de 5e Opper-Egyptische nome.
    Koning Sahoere en de 5e Opper-Egyptische nome.
  • Reliëfs van de dodentempel van Sahoere, 5e Dynastie. Een processie van goden van de nomen.
    Reliëfs van de dodentempel van Sahoere, 5e Dynastie. Een processie van goden van de nomen.
  • De tempel van Ramses II te Abydos, 18e Dynastie. Offerende goden met een godenstandaard op hun hoofden.
    De tempel van Ramses II te Abydos, 18e Dynastie. Offerende goden met een godenstandaard op hun hoofden.
  • Hathor-Amentet (links) godin van Oeaset/Waset (Thebe) in het graf van Nefertari Merenmoet.
    Hathor-Amentet (links) godin van Oeaset/Waset (Thebe) in het graf van Nefertari Merenmoet.
  • De tempel van Horus (Edfu), Ptolemaese tijd.
    De tempel van Horus (Edfu), Ptolemaese tijd.

Overzicht

[bewerken | brontekst bewerken]

Tijdens de Griekse en Romeinse tijd werden Egyptische plaatsen vaak aangeduid met een Griekse naam zoals Hierakonpolis oftewel heilige-valken-stad. Deze namen zijn later weer vertaald in het Koptisch en vervolgens in de moderne naam van de stad.

Sommige Egyptische steden hebben wel een Egyptische en een moderne naam, maar geen klassieke naam, dit zijn steden die verlaten zijn in de oudheid, maar nog aanwezig zijn als ruïne of archeologische site. Sommige Egyptische steden hebben een voorvoegsel Per of Hoet hier kan men concluderen dat in de stad een tempel stond van de godheid.

Neder-Egypte

[bewerken | brontekst bewerken]

In Neder-Egypte begon de nomen in het centrum van Memphis tot naar de Middellandse Zee. De nummering (zie ook afbeelding) was versnipperd rondom de eilandjes. Ze worden globaal vanaf rechts geteld naar links in de Nijldelta.

Nr. Teken Egyptische naam Griekse naam Moderne naam Goden
1
Ineb-Hedj
Witte muren		 Men-nefer of Anch-Tawi Memphis Mit Rahina Ptah, Sokaris en Apis
2
Chepesj
Voorpoot		 Chem Letopolis Ausim Horus en Cherty
3
Imenet
Westen		 Imoe Kom el-Hisn Hathor
4
Sapi-Resj
Zuidelijke schild		 Djechaper Naucratis El-Gaïef Neith
5
Sapi-meh
Noordelijk schild		 Djaoe Saïs Sa el-Hagar Neith
6
Chaset
Bergstier		 Chasoe Xois Sakha Ra
7
Oea-imenet
Westelijke harpoen		 Metelis Metilis Tell el-Nigili? Horus
8
Oea-iaabet
Oostelijke harpoen		 Per-Atoem Pithom Tell el-Maskhuta Atoem
9
Ati
Andjeti		 Djedoe Busiris Abu Sir Bana Osiris, Andjeti
10
Ka-chem
Zwarte stier		 Hoetherib Athribis Tell Atrib Horus
11
Ka-heseb
Heseb-stier		 Taremoe Leontopolis Tell el-Moqdam Sjoe, Tefnoet en Miysis
12
Tjeb-ka
Kalf en stier		 Tjebennetjer Sebennytos Samanud Onoeris
13
Heka-at
Voorspoedende scepter		 Ioenoe Heliopolis Matariya Atoem, Ioesaas en Mnevis
14
Chent-iaabet
Voorste van het oosten		 Tjaroe Sile Tell Abu Safa Seth
15
Djehoet
Ibis		 Per-Thoth-Oeprehoei Hermopolis Parva El-Baqliya Thoth
16
Cha
Vis		 Djedet Mendes Tell el-Ruba Banebdjedet, Hatmehyt
17
Semabehdet
Troon		 Semabehdet Diospolis Parva Tell el-Balamun Horus
18
Am-chent
Prins van het zuiden		 Per-Bastet Bubastis Tell Basta Bastet
19
Am-Pehoe
Prins van het noorden		 Djanet Tanis San el-Hagar Wadjet
20
Sopdoe
Gepluimde valk		 Per-Sobdoe Soped Saft el-Henna Sopdet

Opper-Egypte

[bewerken | brontekst bewerken]

Waar bij Neder-Egypte de grens ligt bij Memphis eindigt de Opper-Egyptische telling. Deze begint vanaf de grens met het voormalige Koesj, de vroegere grensmarkering van het land. De nomen gaan door naar Neder-Egypte langs El-Armarna naar de Faioum en eindigt bij het centrum van Memphis.

Nr. Teken Egyptische naam Griekse naam Moderne naam Goden
1
Ta-seti
Land van de Boog		 Aboe Elephantine Aswan Chnoem, Satet, Anoeket, Horus de Oudere, Sobek
2
Oetjes-Hor
Troon van Horus		 Djeba Apollinopolis Magna Edfu Horus
3
Nechen
Schrijn		 Nechen Hierakonpolis El Kab Horus, Nechbet, Chnoem, Neith
4
Oeaset
Scepter		 Oeaset Thebe Karnak Amon, Moet, Chons, Montoe, Buchis, Sobek
5
Heroei
De twee valken		 Gebtioe Koptos Qift Min, Seth
6
Iqer
De krokodil		 Ioenet/Tantere Tentyra Dendera Hathor
7
Sesjesj
Sistrum		 Hoet-sechem Diospolis Parva Hu Bat
8
Ta-Wer
Groot land		 Ta-wer Thinites Girga Osiris, Chentiamentioe, Onuris
9
Min
Min		 Chentmin Panopolis Achmim Min
10
Wadjet
Cobra		 Tjeboe Antaeopolis Qaw el-Kebir Seth, Miysis, Nemty
11
Set
Seth		 Sjasjotep Hypselis Shutb Seth
12
Du-ef-
Berg van de adder		 Abutig Nemty
13
Atef-chent
Opper-vijgenboom en adder		 Saoeti Lycopolis Assioet Wepwawet, Anubis
14
Atef-pehoe
Neder-vijgenboom en adder		 Kes Cusae el-Kusiya Hathor
15
Oenet
Haas		 Chemenoe of Chmoen Hermopolis Magna el-Ashmunein Thoth, Ogdoade van Hermopolis, Aton
16
Meh-hedj
Oryx		 Heroer Hur Pachet, Chnoem
17
Inepoe
Jakhals		 Hardai Cynopolis El-Kays Anubis
18
Nemty
Nemty		 Tajoe-Djajet Ankyronpolis El-Hiba Nemty
19
Oeab
Twee scepters		 Per-Medjed Oxyrhynchus El-Bahnasa Seth
20
Atef-chent
Zuidelijke vijgenboom		 Henen-nesoet Heracleopolis Magna Ehnasije el-Madine Herisjef
21
Atef-pehoe
Noordelijke vijgenboom		 Sjedit Crocodilopolis of Arsinoë El-Fajoem Chnoem, Sobek, Seneferoe
22
Maten
Mes		 Tephihoe Aphroditopolis Atfih Hathor

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nomos_(Egypte)&oldid=67606542"