Brontekst bekijken van Nederlands publiek omroepbestel

Het '''Nederlandse publieke omroepbestel''' is het geheel van [[organisatie]]s die tezamen zorg dragen voor het aanbod van en op de publiek gefinancierde Nederlandse [[Lijst van radiozenders in Nederland|radiozender]]s en [[Lijst van televisiekanalen in Nederland|televisiekanalen]] en de daarbij behorende [[website]]s. Het Nederlandse landelijke publieke omroepbestel bestaat uit de [[stichting Nederlandse Publieke Omroep]] (NPO) en [[publieke omroep]]organisaties, waarvan de eerste dateren van rond de jaren 1920. De [[Mediawet 2008|Mediawet]] regelt hoe de zendtijd wordt verdeeld, waarbij de leiding in handen ligt van de [[raad van bestuur]] van de NPO.<ref name="help.publiekeomroep.nl">[https://web.archive.org/web/20130405125104/http://help.publiekeomroep.nl/faqs/welke-rol-speelt-de-npo-als-organisatie-binnen-het-nederlandse-omroepbestel Welke rol speelt de NPO als organisatie binnen het Nederlandse omroepbestel?], PubliekeOmroep.nl (bezocht op: 5 april 2013) (gearchiveerd)</ref> Naast de landelijke omroepen zijn er [[regionale omroep]]en en [[Lokale omroep in Nederland|lokale omroep]]en.

== Geschiedenis tot 2006 ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van de Nederlandse publieke omroep}}
De eerste voor het publiek bestemde radio-uitzendingen in Nederland waren die van radio-pionier [[Hanso Idzerda|Idzerda]] met zijn zender [[PCGG]]. Dit betrof echter een particulier initiatief. In de jaren 1920 werden de eerste omroepverenigingen opgericht. Het publieke omroepbestel in Nederland begon feitelijk met het [[Zendtijdbesluit]] van 1930. Hierin werd geregeld welke organisaties gemachtigd waren openbare radio-uitzendingen te maken. Die organisaties moesten kunnen aantonen dat zij een bepaalde maatschappelijke stroming vertegenwoordigden. De Nederlandse publieke omroep werd zo een voorbeeld van de [[verzuiling|verzuilde]] Nederlandse maatschappij, waarbij de vier grote omroepen een duidelijke signatuur hadden: de [[AVRO]] was algemeen (liberaal), de [[NCRV]] protestants, de [[KRO]] rooms-katholiek en de [[VARA]] [[Socialisme|socialistisch]].

Pogingen om tot een echte nationale omroep te komen, naar het model van bijvoorbeeld de Britse [[British Broadcasting Corporation|BBC]], zijn nooit geslaagd. Wel voerde de [[Duitse bezetting van Nederland|Duitse bezetter]] in 1941 gedwongen een nationale omroep in, maar vrij snel na de oorlog keerde men terug naar het vooroorlogse bestel.

Commerciële avonturen van [[zeezenders]] buiten de Nederlandse [[territoriale wateren]] zorgden wel voor enige verandering in het bestel in de jaren 60. De zeezenders werden door de overheid verboden, maar er kwam wel ruimte in het bestel voor nieuwe zendgemachtigden: het werd van een ''gesloten bestel'' in een ''open bestel'' getransformeerd. Wie voldoende leden had, kon in principe een status als zendgemachtigde verkrijgen. Ook werd voor het eerst reclame op de publieke omroep toegestaan, geëxploiteerd door de [[STER]]. De bekendste twee zeezenders, [[TV Noordzee]] en [[Radio Veronica (zeezender)|Radio Veronica]], kwamen uiteindelijk als omroepvereniging in het publieke bestel terecht, respectievelijk als [[TROS]] (1966) en [[Veronica Omroep Organisatie|VOO]] (Veronica, 1976). Het open bestel maakte ook de weg vrij voor de [[Evangelische Omroep]], die vanaf 1970 uitzond.

Vanaf de jaren 1990 kreeg de publieke omroep concurrentie van [[commerciële omroep]]en. Veronica trad in 1995 uit het bestel, om als commerciële omroep verder te gaan. Enkele jaren later trad [[BNN]], voortgekomen uit datzelfde Veronica, juist toe tot het publieke bestel.

Nog tot na 2000 hadden televisieomroepen een eigen 'thuisnet'. Zo vond men begin jaren 1990 op Nederland 1 de KRO, de NCRV en de AVRO; Nederland 2 was het thuisnet voor TROS, Veronica en EO, en op Nederland 3 zonden VARA, VPRO en NOS uit. De radiozenders waren al meer thematisch ingedeeld, met Radio 1 voor nieuws, actualiteiten en sport, Radio 2 voor [[lichte muziek]], Radio 3 voor [[popmuziek]], Radio 4 voor [[klassieke muziek]] en Radio 5 voor het gesproken woord.

== Omroepmodel na 2006 ==
In april 2004 werd een kritisch rapport gepresenteerd over het functioneren van de publieke omroep. "De publieke omroep maakt onvoldoende werk van een gemeenschappelijke visie en strategie voor de publieke omroep als geheel." Doordat omroepen elk hun eigen vaste 'thuisnet' hadden, ontstonden soms leegtes in de programmering. De omroepen konden of wilden een bepaald programma niet leveren. Naar aanleiding van dit rapport werd geadviseerd om netstatuten op te heffen en de netcoördinatoren meer macht te geven.<ref>[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-29657-1.html Visitatie Landelijke Publieke Omroep] Visitatie Landelijke Publieke Omroep</ref>

Sinds het seizoen 2006-2007 werkt de Nederlandse publieke omroep op landelijk niveau met een [[Nieuw programmeringsmodel|programmeringsmodel]] waarbij de regie bij de NPO ligt. Omroepen hebben hierbij geen 'thuisnet' en de NPO bepaalt per programma op welke zender het uitgezonden zal worden. Organisaties die mogen uitzenden op de landelijke radio- en tv-zenders zijn de aangewezen taakomroepen, enkele (kerk)genootschappen en de zendgemachtigde omroepverenigingen.

Per 2016 werd het aantal omroepen teruggebracht van 21 naar acht. Met de erkenningsperiode vanaf 2016 zal het aantal omroepverenigingen teruggebracht worden naar zes. Daarnaast blijven twee taakomroepen bestaan. Genootschappen werden geacht zich aan te sluiten bij een omroepvereniging.<ref name="publiekeomroep.nl">[http://www.publiekeomroep.nl/organisatie/pagina/pers/artikelen/npo-legt-voorstel-herziening-bestel-voor-aan-omroepen NPO legt voorstel herziening bestel voor aan omroepen]. Publiekeomroep.nl, 3 november 2011</ref> In oktober 2014 kondigde staatssecretaris [[Sander Dekker]] hervormingen aan die uiterlijk 1 januari 2016 ingevoerd zouden worden. De afzonderlijke omroepen zouden meer verantwoordelijkheden moeten overdragen aan de NPO. Zo zouden de [[programmarecht]]en bij de NPO komen te liggen. Tevens zouden programmamakers meer mogelijkheden krijgen om hun programma's aan te bieden en zouden regionale omroepen meer zendtijd krijgen op de publieke zenders.<ref>[http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2014/10/13/de-nieuwe-publieke-omroep-onderscheidender-en-creatiever.html De nieuwe publieke omroep: onderscheidender en creatiever] Rijksoverheid, nieuwsbericht 13 oktober 2014</ref>

Op 14 juni 2019 kondigde minister [[Arie Slob]] middels een Kamerbrief grote wijzigingen in het bestel aan. De belangrijkste punten waren: 
* Op [[NPO 3]] zullen ook programma's van de [[regionale omroep]] worden uitgezonden.
* Voor 20.00 uur mag geen [[STER]]-reclame meer worden uitgezonden. Online verdwijnen alle commercials.
* Het aantal [[themakanalen]] op radio en tv moet teruggebracht worden.
* [[NTR]] en [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] moeten bestuurlijk gaan samenwerken en/of samengaan.
* De ledeneis voor aspirant-omroepen (op dat moment [[WNL]], [[PowNed]] en [[HUMAN]]) wordt verlaagd van 150.000 naar 50.000. Voor bestaande omroeporganisaties daalt de eis naar 100.000 leden.

[[Shula Rijxman]], destijds voorzitter van de Stichting NPO, reageerde geschokt op de plannen. "Als deze bezuiniging doorgaat, dan gaat het op vele fronten vele titels raken"<ref>[https://nos.nl/artikel/2289087-npo-omroepplan-slob-zal-gehele-programmering-onmiddellijk-raken.html], NPO: omroepplan Slob zal gehele programmering onmiddellijk raken</ref>.

== Landelijke omroeporganisaties ==
De ''omroeporganisaties'' maken programma's waarvan de [[raad van bestuur]] van de NPO de plaatsing bepaalt. Hieronder vallen de taakomroepen en de zendgemachtigde omroepverenigingen en (kerk)genootschappen.<ref>[http://www.publiekeomroep.nl/organisatie/pagina/omroepen Omroepen], PubliekeOmroep.nl (bezocht op: 5 april 2013)</ref>

===Taakomroepen===
De ''taakomroepen'' zijn omroeporganisaties die een in de Mediawet genoemde taakstelling hebben. Hieronder vallen de [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]], die tot taak heeft het brengen van brede, onafhankelijke nieuwsvoorziening, en de [[NTR]], die kunst en cultuur, minderheden, jeugd, educatie en achtergrondjournalistiek brengt.

===Omroepverenigingen===
De zendgemachtigde omroepverenigingen (ook wel ''ledenomroepen'') zijn [[vereniging (rechtspersoon)|vereniging]]en die aanspraak maken op zendtijd bij voldoende leden. Daarnaast moeten ze volgens voorwaarden gesteld in de [[Mediawet 2008|Mediawet]] een maatschappelijke, culturele, godsdienstige of geestelijke stroming vertegenwoordigen en een toegevoegde waarde leveren aan het (bestaande) Nederlandse omroepbestel. De hoeveelheid zendtijd wordt toegewezen naar [[omroepstatus]], bepaald naar het aantal leden.

====Erkenning====
[[File:Protest bezuinigingen omroepen 2013.jpg|thumb|Cees Grimbergen interviewt de politieke partijen tijdens een demonstratie tegen bezuinigingen bij de omroepen op het Malieveld in Den Haag op 9 oktober 2013.]]
Voor de erkenningsperiode van 1 september 2010 tot 1 september 2015 bleken alle bestaande omroepen op de peildatum voor de ledentelling, 1 april 2009, voldoende leden te hebben om hun zendmachtiging te behouden. Ook behaalden de twee nieuwe omroepen [[PowNed]] en [[Wakker Nederland]] het vereiste aantal van 50.000 leden om te mogen toetreden tot het bestel als [[omroepstatus|aspirant-omroep]].<ref>Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2008), [http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2009/08/19/brief-aan-de-tweede-kamer-over-jaarverslag-2008-commissariaat-voor-de-media.html Brief aan de Tweede Kamer over Jaarverslag 2008], Bijlage b.</ref> De aspirant-omroepen [[Omroep MAX|MAX]] en [[LLiNK]] behaalden de benodigde ondergrens van 150.000 leden. Desondanks werd de uitzendlicentie van LLiNK niet verlengd. Verder werden de licenties voor [[Nederlandse Islamitische Omroep]] en [[Nederlandse Moslim Omroep]] en later het nieuwe [[Omroep Universele Moslim Associatie]] ingetrokken voor de nieuwe erkenningsperiode.

Aangezien de rijksmediabijdrage per 2015 met 200 miljoen euro werd verminderd,<ref>{{aut|Joost de Vries}}, [http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/article/detail/3472277/2013/07/08/Publieke-omroep-komt-met-acties-tegen-bezuinigingen.dhtml Publieke omroep komt met acties tegen bezuinigingen] 8 juli 2013</ref> wordt het aantal omroepen per 2016 teruggebracht van 21 naar acht. Een wetswijziging bepaalt dat de Minister voor de erkenningsperiode vanaf 2016 maximaal zes omroeporganisaties erkenning kan verlenen.<ref name="wetmoderniseren">[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2013-454.html Wet van 6 november 2013 tot wijziging van de Mediawet 2008 teneinde het stelsel van de landelijke publieke omroep te moderniseren] (454/2013). Officielebekendmakingen.nl, 15 november 2013.</ref> Een omroeporganisatie kan een omroepvereniging zijn of een samenwerkingsomroep bestaande uit meerdere omroepverenigingen. De stichting NPO stelde in 2011 een '3-3-2-model' voor.<ref name="publiekeomroep.nl"/> Daarin wordt uitgegaan van drie zelfstandige omroepverenigingen (VPRO, MAX en EO), drie samenwerkingsomroepen (AVROTROS, BNN/VARA en KRO-NCRV) en twee taakomroepen (NOS en NTR). AVROTROS en KRO-NCRV geven alle programma's de titel van de fusieomroep. Bij KRO-NCRV is er één uitzondering. De programma's speciaal gericht op katholieken krijgen het logo KRO en programma's voor protestanten het logo van NCRV. BNN-VARA is gefuseerd, maar laat de meeste programma's vallen onder of BNN (jongeren) of VARA (wat ouder publiek). Andere omroepen worden geacht zich aan te sluiten bij een van de zes omroeporganisaties. Voor de erkenningsperiode vanaf 2016 geldt dat iedere omroeporganisatie ten minste 150.000 leden moet hebben. Voor de samenwerkingsomroepen geldt dat iedere afzonderlijke omroep meer dan 50.000 leden moet hebben.<ref name="wetmoderniseren"/> De peildatum voor het ledenaantal is gesteld op 1 april 2014.<ref>[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2013-20623.html Besluit vaststelling peildatum ledentelling erkenningsperiode 2016-2020] (20623/2013). Officielebekendmakingen.nl, 23 juli 2013</ref>

Wel is er nog steeds plaats voor voorlopige erkenningen aan aspirant-omroepen en ook WNL en PowNed kunnen in principe een verlengde aspirantstatus aanvragen<ref>Mediawet 2008, [http://wetten.overheid.nl/BWBR0025028/Hoofdstuk9/Titel92/Afdeling921/Artikel98a/geldigheidsdatum_15-03-2014 Artikel 9.8a]</ref> in plaats van zich bij een van de zes andere ledenomroepen aan te sluiten. Vanuit de Nederlandse politiek gaan wel stemmen op voor een negende uitzendlicentie, die het voor aspirant-omroepen mogelijk houdt om toe te treden tot het bestel.

PowNed gaf in 2011 aan niet veel te zien in de nieuwe structuur en liever als productiehuis door te gaan,<ref>{{aut|Peter Zantingh}}, [http://www.nrc.nl/nieuws/2011/06/25/powned-wil-zo-snel-mogelijk-uit-publieke-bestel/ PowNed wil zo snel mogelijk uit publieke bestel]. NRC.nl, 25 juni 2011</ref> maar onderzocht in 2014 toch opties om met andere omroepen samen te werken.<ref name="nrc20140305">{{aut|Wilfred Takken}}, [http://www.nrc.nl/nieuws/2014/03/05/powned-wil-bij-vpro-maar-vpro-wil-niet-bij-powned/ PowNed wil bij VPRO, maar VPRO wil niet bij PowNed]. NRC.nl, 5 maart 2014</ref> WNL wil samenwerken met Omroep MAX.<ref name="nrc20140305" />

===Overige omroeporganisaties===
* De [[STER (omroep)|Stichting Etherreclame]] (STER) verzorgt de uitzendingen van [[reclame]] op de televisiezenders, radiostations en websites van de Stichting NPO. De inkomsten vloeien naar de mediabegroting van het [[ministerie van OCW]] waarmee de publieke omroepen, het [[Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid]], koren en orkesten worden gefinancierd.<ref>[https://web.archive.org/web/20130324194237/http://www.ster.nl/organisatie Organisatie] Ster.nl (bezocht op 8 april 2013)</ref> Twee leden van de raad van bestuur van de [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] zetelen in het bestuur van de Stichting Etherreclame.
* Sinds 1947 kent Nederland ''Zendtijd voor Politieke Partijen'',<ref>[http://www.geschiedenis24.nl/nieuws/2012/september/Zendtijd-voor-Politieke-Partijen.html Zendtijd voor Politieke Partijen], Geschiedenis24.nl (5 september 2012)</ref> met in 1959 de eerste uitzending op televisie,<ref>[http://www.beeldengeluidwiki.nl/index.php/Zendtijd_voor_politieke_partijen Zendtijd voor politieke partijen], BeeldEnGeluidWiki.nl (bezocht op 8 april 2013)</ref> waarin politieke partijen de ruimte krijgen om hun standpunten te communiceren.<ref>[http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/publieke-omroep/organisatie-en-taken-publieke-omroep Organisatie en taken publieke omroep], Rijksoverheid.nl (bezocht op 8 april 2013)</ref> Dit programma (te herkennen aan de afkorting ''PP'') bestaat uit promotiefilmpjes van Nederlandse politieke partijen op kanalen van de landelijke publieke omroep. Voorwaarde is dat een politieke partij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen vertegenwoordigd is in alle Nederlandse kieskringen. Het [[Commissariaat voor de Media]] wijst de zendtijd toe op advies van een Kiesraad.<ref>[http://www.cvdm.nl/content.jsp?objectid=13191 Commissariaat wijst verkiezingszendtijd toe aan politieke partijen]{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot }}, Commissariaat van de Media (7 augustus 2012)</ref>
* [[Socutera]] is een omroeporganisatie die zorg draagt voor het aanbod van beeldmateriaal over [[goede doelen]] met een [[Centraal Bureau Fondsenwerving|CBF]]-keurmerk. De organisatie produceert niet zelf. Goedgekeurde spotjes worden uitgezonden in de zendtijd van de [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] (6,5 uur per jaar). Sinds 2008 is Socutera ondergebracht bij het [[VFI]], de branchevereniging voor goede doelen.<ref>[https://web.archive.org/web/20120605051021/http://www.vfi.nl/socutera Socutera] VFI (bezocht op 8 april 2013) (gearchiveerd)</ref>
* De regionale omroep [[Omrop Fryslân]] heeft zendtijd op de landelijke zenders voortvloeiend uit het uitvoeringsconvenant Friese taal en cultuur 2009.<ref>[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2009-9208.html Uitvoeringsconvenant Friese taal en cultuur 2009 - 5.4 Televisieprogramma’s Friese taal via het landelijk net], Staatscourant (112), 22 juni 2009</ref>
* De [[Radio Nederland Wereldomroep]] maakte '''geen''' deel uit van het Nederlandse Publieke Omroepbestel. Zij was tot 2012 een Nederlandse internationale publieke omroep voor uitzendingen gericht op het buitenland en staat buiten het landelijke stelsel. Deze taak is per 2012 overgegaan naar de NPO die dat met BVN invulling blijft geven.

[[Omrop Fryslân]],<ref>Zie [https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2009-9208.html Uitvoeringsconvenant Friese taal en cultuur 2009, Hoofdstuk 5.4]</ref> [[Zendtijd voor Politieke Partijen|PP]] en [[Socutera]]<ref>[https://web.archive.org/web/20120605051021/http://www.vfi.nl/socutera Socutera] vfi.nl (gearchiveerd)</ref> vallen onder de zendtijd van de [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]].

===Huidige situatie===
{| class="wikitable"
!Omroep
!Status
!Doelgroep of onderwerp
!Leden (2021)<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2021/04/02/ledentelling-voltooid-een-miljoen-omroepleden-minder-akwasi-en-karskens-zijn-over-a4038389 Ledentelling voltooid: een miljoen omroepleden minder, Akwasi en Karskens zijn over] (2 april 2021), ''[[NRC (krant)|NRC]]''. Geraadpleegd op 11 augustus 2023.</ref>
|-
|[[AVROTROS]] – [[PowNed]]
| style="background:lightgreen"| Samenwerkingsomroep
|AVROTROS: Liberaal – PowNed: Jongeren, rechts
|373.000
|-
|[[Omroep MAX|MAX]] – [[WNL]]
| style="background:lightgreen"| Samenwerkingsomroep
|MAX: Senioren – WNL: Rechts-conservatief
|468.000
|-
|[[VPRO]] – [[HUMAN]]
| style="background:lightgreen"| Samenwerkingsomroep
|VPRO: Links-progressief – HUMAN: Humanistisch
|364.000
|-
|[[BNNVARA]]
| style="background:lightblue"| Zelfstandige omroep
|Kansengelijkheid
|407.000
|-
|[[KRO-NCRV]]
| style="background:lightblue"| Zelfstandige omroep
|Christelijk
|405.000
|-
|[[Evangelische Omroep|EO]] 
| style="background:lightblue"| Zelfstandige omroep
|Orthodox-protestants
|320.000
|-
|[[Ongehoord Nederland|ON!]]
| style="background:pink"| Aspirant-omroep
|Radicaal-rechts
|55.000
|-
|[[Omroep ZWART|ZWART]]
| style="background:pink"| Aspirant-omroep
|Inclusiviteit
|58.000
|-
|[[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] <br /> <small>(+ [[Omrop Fryslân]], [[Zendtijd voor Politieke Partijen|PP]] en [[Socutera]])</small>
| style="background:lightgray"| Taakomroep
| Actualiteit, nieuws, sport <br /> (<small>Omrop Fryslân: Friese taal en cultuur, PP: Politieke partijen, Socutera: Goede doelen</small>)
| n.v.t.
|-
|[[NTR]]
| style="background:lightgray"| Taakomroep
| Cultuur, onderwijs, samenleving
| n.v.t.
|-
|[[Ster (omroep)|Ster]]
| style="background:yellow"| Overig
| Reclame
| n.v.t.
|}

===Ondersteunende organisaties===
* Het [[Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid]] beheert het archief van alle programma's.
* De stichting [[Muziekcentrum van de Omroep]] is de overkoepelende organisatie van de muziekgezelschappen van de publieke omroep.

===Voormalige omroepen===
====Ledenomroepen====
{| class="wikitable"
!Omroep
!Doelgroep of onderwerp
!Periode
!Opmerking
|-
|[[AVRO]]
|Liberaal
|1927 - 2014
|Gefuseerd tot AVROTROS
|-
|[[BNN]]
|Jongeren
|1998 - 2017
|Gefuseerd tot BNNVARA
|-
|[[Katholieke Radio Omroep|KRO]]
|Katholiek
|1925 - 2021
|Gefuseerd tot KRO-NCRV
|-
|[[LLiNK]]
|Natuur/milieu
|2005 - 2010
|Erkenning ingetrokken
|-
|[[Nederlandse Christelijke Radio Vereniging|NCRV]]
|Protestants
|1924 - 2021
|Gefuseerd tot KRO-NCRV
|-
|[[TROS]]
|Amusement
|1964 - 2014
|Gefuseerd tot AVROTROS
|-
|[[VARA]]
|Socialistisch
|1925 - 2017
|Gefuseerd tot BNNVARA
|-
|[[Veronica Omroep Organisatie|VOO]]
|Jongeren
|1975 - 1995
|Verdergegaan als commerciële omroep
|}

====Taakomroepen====
{| class="wikitable"
!Omroep
!Doelgroep of onderwerp
!Periode
!Opmerking
|-
|[[Nederlandse Onderwijs Televisie|NOT]]
|Onderwijs
|1963 - 1996
|Gefuseerd tot Teleac/NOT
|-
|[[Nederlandse Programma Stichting|NPS]]
|Cultuur, informatie, minderheden
|1995 - 2010
|Afgesplitst van NOS, gefuseerd tot NTR
|-
|[[Nederlandse Televisie Stichting|NTS]]
|Televisie (nieuws, sport)
|1951 - 1969
|Gefuseerd tot NOS
|-
|[[Stichting Radio Nederland in den Overgangstijd|RNIO]]
|Nationale omroep
|1946 - 1947
|Vervangen door omroepverenigingen
|-
|[[RVU]]
|Educatie
|1932 - 2010
|Gefuseerd tot NTR
|-
|[[Teleac]] <br /> <small>(1996-2009: Teleac/NOT)</small>
|Educatie
|1963 - 2010
|Gefuseerd tot NTR
|}

====Genootschappen====
In Nederland waren enkele ''genootschappen'' tot 2016 zendgemachtigd. In de [[Mediawet 2008]] worden deze aangeduid als [[2.42-omroep]]en. Ze vertegenwoordigen kerkgenootschappen en genootschappen op geestelijke grondslag. In de Mediawet van voor 2008 heetten deze omroepen '39f-omroepen'.

De 2.42-omroepen zijn per 2016 verdwenen.<ref>[http://www.villamedia.nl/nieuws/bericht/2.42-omroepen-verdwijnen-definitief/ 2.42-omroepen verdwijnen definitief]. Villamedia.nl, 13 februari 2013</ref> [[IKON]], [[Zendtijd voor Kerken|ZvK]] en de [[Joodse Omroep]] zijn gaan samenwerken met de [[Evangelische Omroep]].<ref>{{Citeer web |url=http://www.eo.nl/algemeen/pers/lijst/detail/artikel/ikon-zvk-en-eo-gaan-samen-verder |titel=IKON, ZVK en EO gaan samen verder |bezochtdatum=4 januari 2014 |archiefdatum=4 januari 2014 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20140104212905/http://www.eo.nl/algemeen/pers/lijst/detail/artikel/ikon-zvk-en-eo-gaan-samen-verder |dodeurl=ja }}</ref> [[Omroep RKK|RKK]] en [[Boeddhistische Omroep Stichting|BOS]] sloten zich aan bij [[KRO-NCRV]].<ref>{{Citeer web|url=https://boeddhistischdagblad.nl/nieuws/61179-boeddhistische-omroep-gaat-op-in-kro-ncrv/|titel=Boeddhistische omroep gaat op in KRO-NCRV|bezochtdatum=2022-02-07|datum=2015-12-13|werk=Boeddhistisch Dagblad|taal=}}</ref> [[OHM]] en de [[Moslim Omroep]] zijn gaan vallen onder taakomroep NTR. [[HUMAN]] is verdergegaan als ledenomroep. Voor een status als aspirant-omroep behaalde ze in maart 2014 de benodigde 50.000 leden.<ref>[http://www.villamedia.nl/nieuws/bericht/human-haalt-50.000-leden/ HUMAN haalt 50.000 leden]. Villamedia.nl, 11 maart 2014</ref>

{| class="wikitable"
!Omroep
!Doelgroep of onderwerp
!Periode
!Opmerking
|-
|[[Boeddhistische Omroep Stichting|BOS]]
|Boeddhistisch
|2001 - 2015
|Aangesloten bij KRO-NCRV
|-
|[[Convent van Kerken|CvK]]
|Protestantse kerkverbanden
|1957 - 1975
|Gefuseerd tot IKON
|-
|[[HUMAN]]
|Humanistisch
|1989 - 2015
|Verdergegaan als ledenomroep
|-
|[[Interkerkelijke Omroep Nederland|IKON]]
|Christenen en progressieven
|1976 - 2015
|Fusie van CvK en IKOR, aangesloten bij EO
|-
|[[IKOR]]
|Protestantse kerkverbanden
|1946 - 1975
|Gefuseerd tot IKON
|-
|[[Joodse Omroep|JO]] <br /> <small>(tot 2000: NIKmedia)</small>
|Joods
|1973 - 2015
|Aangesloten bij EO
|-
|[[Moslim Omroep|MO]]
|Islamitisch
|2013 - 2015
|Aangesloten bij NTR
|-
|[[Nederlandse Islamitische Omroep|NIO]]
|Islamitisch
|2005 - 2009
|Gedeelde taak met NMO
|-
|[[Nederlandse Moslim Omroep|NMO]]
|Islamitisch
|1993 - 2009
|Vanaf 2005 gedeelde taak met NIO
|-
|[[Organisatie Hindoe Media|OHM]]
|Hindoeïstisch
|1993 - 2015
|Aangesloten bij NTR
|-
|[[Omroep RKK|RKK]]
|Rooms-katholiek
|1956 - 2015
|Aangesloten bij KRO-NCRV
|-
|[[Zendtijd voor Kerken|ZvK]]
|Gereformeerd/evangelisch
|1976 - 2015
|Aangesloten bij EO
|}

== Financiering ==
De Nederlandse publieke omroep wordt gefinancierd door het [[Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap|Ministerie van OCW]]. De totale OCW-bijdrage bedroeg in 2018 794 miljoen euro.<ref>[https://web.archive.org/web/20181006035032/https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2017/11/17/kamerbrief-over-mediabegroting Kamerbrief met Mediabegroting 2018] (gearchiveerd)</ref> In 2019 bedraagt de bijdrage 780 miljoen euro. Dit bedrag is inclusief eenmalige bijdrage van 40 miljoen euro vanwege teruglopende STER inkomsten.<ref>{{Citeer web|url=https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail/2018Z21330/2018D54952|titel=Mediabegroting 2019|bezochtdatum=2022-02-07|werk=www.tweedekamer.nl|taal=|dodeurl=ja}}</ref> De NPO genereert daarnaast ook zelf inkomsten, zoals distributie-inkomsten, rechtenvergoedingen en inkomsten uit programmagegevens. Reclame-inkomsten worden gegenereerd door de STER. De STER draagt deze inkomsten niet af aan de NPO, maar aan het ministerie van OCW.  

== Bezuinigingen ==
Het kabinet Balkenende I bezuinigde in 2004 op de publieke omroep: 64 miljoen euro. In 2006 volgde een additionele bezuiniging van 11 miljoen euro.<ref>{{Citeer web|url=https://archief.rijksbegroting.nl/archief-minfin/2005/defaulta9d3.html|titel=15. MEDIA|bezochtdatum=2022-02-07|werk=archief.rijksbegroting.nl}}</ref>

In 2010 kwam de financiering van de publieke omroep ter discussie vanwege vijf salarissen die boven de [[Balkenendenorm]] liggen. Minister [[Marja van Bijsterveldt|Van Bijsterveldt]] heeft aangegeven dat omroepen het verschil tussen de Balkenendenorm en het salaris zelf zullen moeten bijleggen: enkele omroepen doen dit, enkele nog niet.<ref>[http://www.telegraaf.nl/binnenland/8127975/___Kort_omroep_bij_extreem_salaris___.html 'Kort omroep bij extreem salaris'], ''De Telegraaf'', 5 november 2010.</ref> Begin 2012 bleken 30 salarissen boven de Balkenendenorm te liggen,<ref>[http://www.mediajournaal.nl/2013/01/08/30-topverdiener-bij-de-publieke-omroep.html 30 Topverdieners bij de publieke omroep], mediajournaal.nl (8 januari 2012)</ref> waarvan zo'n tien presentatoren.<ref>[http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/article/detail/3247555/2012/04/30/Nog-altijd-10-presentatoren-bij-Publieke-Omroep-met-inkomen-boven-de-norm.dhtml Nog altijd 10 presentatoren bij Publieke Omroep met Inkomen boven de norm], Volkskrant.nl (30 april 2012)</ref>

In 2012 moest de NPO fors inkrimpen. Er werd 127 miljoen euro bezuinigd. Dit leidde tot de verschillende omroepfusies.

In 2016 leidden salarissen van [[NPO 3FM|3FM]]-[[diskjockey|dj]] [[Giel Beelen]] en andere omroepmedewerkers tot maatschappelijke ophef en afkeuring. Ook [[staatssecretaris]] [[Sander Dekker|Dekker]] en een groot deel van de [[Tweede Kamer]] reageert. In 2015 verdiende Beelen 565.000 euro aan jaarsalaris en factureerde tevens voor promotie- en advieswerk<ref> [http://www.metronieuws.nl/nieuws/binnenland/2016/11/bnn-vara-verlaagt-toch-topsalaris-giel-beelen BNN-VARA verlaagt toch topsalaris Giel Beelen] BNNVARA</ref>. Dit terwijl de DJ geen radioprogramma meer maakte. Dekker reageerde door te stellen dat 'het ons belastinggeld [is, en] dit soort exorbitante salarissen daar niet bij passen'<ref>[http://www.volkskrant.nl/media/dekker-wil-dat-npo-salarissen-presentatoren-bekendmaakt~a4440223/ Dekker wil dat NPO salarissen presentatoren bekendmaakt] Volkskrant</ref>. Als reactie op de regelmatige ontstaande commotie over salarissen bij de NPO werd een nieuwe [[Mediawet 2008|Mediawet]] opgezet door staatssecretaris Dekker, teneinde om meer inzicht te verkrijgen in de uitgaven. 

In 2017 heeft de NPO een kanaal geïntroduceerd waarvoor kijkers afzonderlijk moeten betalen: [[NPO Plus]]. Hiervoor is toestemming gekregen van het kabinet. Daar wordt een deel van het programma-aanbod ondergebracht dat voorheen gratis via ''uitzending gemist'' kon worden bekeken door kijkers die niet in de gelegenheid waren de uitzending op het moment van uitzenden te volgen. Het kanaal beoogt voor de NPO, naast de financiering uit de belastingen, een belangrijke extra inkomstenbron te creëren.

Adverteerders bewegen mee met hun doelgroepen en steken hun advertentiebudget steeds meer in online reclame. Tot 2018 kon deze terugloop opgevangen worden vanuit de Algemene Mediareserve (AMr) zodat het budget van de NPO op peil kon blijven. Die reserve raakt echter uitgeput. Minister Slob vroeg in 2018 de NPO om de kosten voor 2019 op maximaal 740 miljoen euro te begroten. Dit bedrag lag 89 miljoen euro lager dan waar NPO conform de Mediawet op zou mogen rekenen.<ref>{{pdf}} [https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=f143efc8-cdc8-4b88-b246-4cc32a9d0172&title=Begroting%202019%20NPO.pdf Begroting NPO 2019]</ref> De NPO waarschuwde voor aanzienlijke verschraling, gedwongen ontslagen en verlies van talent. Voor de begroting 2019 kende het kabinet de NPO een eenmalige bijdrage van 40 miljoen toe, hierbij in acht nemende dat er wordt gewerkt aan een langetermijnvisie om de teruglopende kosten op te vangen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/11/16/extra-geld-voor-npo-om-terugloop-reclame-op-te-vangen |titel=Extra geld voor NPO om terugloop reclame op te vangen |bezochtdatum=16 november 2018 |archiefdatum=16 november 2018 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20181116181244/https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/11/16/extra-geld-voor-npo-om-terugloop-reclame-op-te-vangen |dodeurl=ja }}</ref>

Op 14 juni 2019 kondigde minister [[Arie Slob]] middels een kamerbrief grote wijzigingen in het bestel aan. Door het opheffen van de [[STER]] reclame tot 20.00 uur komen er minder inkomsten binnen. Het rijk zal dit maar gedeeltelijk compenseren. Het is nog onduidelijk hoeveel tientallen miljoen de NPO precies minder te besteden krijgt.

== Websites ==
Naast de televisie- en radiozenders heeft de publieke omroep een groot aantal websites waarop afgestemd kan worden. Via het internet wordt informatie in de vorm van tekst, geluid en beeld verspreid. Verschillende omroepen onderhouden eigen websites. Een gezamenlijke website en [[mobiele app]] is [[NPO Start]] (voorheen [[Uitzending Gemist|UitzendingGemist.nl]]) voor het terugkijken van tv-programma's met de tv-gids en de radio- en tv-uitzendingen (live en achteraf). Hier zijn ook het vroegere [[Radiocast]] en [[Nederland 24]] in ondergebracht. In 2005 werden (naar schatting) 350 websites verzorgd. Dit is een kleine daling ten opzichte van de 500 in 2004. De NPO maakte in juni 2013 bekend de websites van de afzonderlijke omroepen te willen onderbrengen bij NPO.nl. Daarnaast is er ''NPO Plus'' waar men tevens via ''NLziet'' programma's van commerciële omroepen kan (terug)zien. Bij NPO Plus heeft de NPO gemiste uitzendingen ondergebracht die voorheen gratis gezien konden worden, maar waarvoor sinds 2017 betaald moet worden.

== Zie ook ==
{{Link portaal|Nederlandse Publieke Omroep}}
* [[Geschiedenis van de Nederlandse publieke omroep]]
* [[Lokale omroep in Nederland]]
* [[Regionale omroep]]

== Externe links ==
* [http://npo.nl/ Nederlandse Publieke Omroep (NPO)]
* [https://web.archive.org/web/20060923193735/http://www.icce.rug.nl/~soundscapes/DATABASES/TNP/Ververs_bijlage_d.shtml Rapport van de Commissie NPO: Hoofdlijnen ontwikkeling rond media in Nederland - icce.rug.nl]

== Referenties ==
{{References}}

{{Navigatie Nederlandse Publieke Omroep}}
{{Navigatie leden European Broadcasting Union}}

[[Categorie:Nederlandse Publieke Omroep| ]]