Tauno Marttinen

Tauno Marttinen
	Tauno Marttinen
Algemene informatie
Volledige naam	Tauno Olavi Marttinen
Geboren	27 september 1912
Geboorteplaats	Helsinki
Overleden	18 juli 2008
Overlijdensplaats	Janakkala
Land	Finland
Werk
Genre(s)	symfonische muziek, opera, kerkmuziek, HaFaBramuziek,
Beroep	componist, dirigent, muziekpedagoog, muziekcriticus
	(en) AllMusic-profiel; (en) Discogs-profiel; (en) IMDb-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Tauno Olavi Marttinen (Helsinki, 27 september 1912 — Janakkala, 18 juli 2008) was een Fins componist, muziekpedagoog, muziekcriticus en dirigent.

Levensloop

Zijn eerste lessen kreeg hij van 1920 tot 1925 aan het Viipuri Music Institute. Voor zijn hoofdinstrument piano studeerde hij van 1930 tot 1935 aan hetzelfde instituut bij Eino Lindholm en compositie bij Peter Akimoff alsook privéstudies bij Peter Akimoff. Van 1935 tot 1937 studeerde hij verder piano bij Ilmari Hannikainen en bij Selim Palmgren aan de Sibelius-Akademie van Helsinki. In 1958 ging hij naar Ascona, Zwitserland, om bij Wladimir Vogel speciale lessen in de dodecafonie (twaalftoonstechniek) te volgen.

Van 1949 tot 1958 was hij dirigent van het Stedelijk Orkest Hämeenlinna. Eveneens in Hämeenlinna was hij van 1950 tot 1975 directeur van het muziekinstituut, dat hij heeft opgericht. Het gemengd koor van de Hämeenlinna Workers' Association kon hem als dirigent aantrekken voor de periode van 1953 tot 1955.

Ook heeft hij vanaf 1950 als recensent voor het dagblad Hämeen Sanomat gewerkt, maar hiervoor gebruikte hij het pseudoniem T.M. en Tritonus.

In 1972 kreeg hij uit handen van de toenmalige President Kekkonen een ereprofessoraat voor zijn verdiensten in de kunst en de muziek.

Als componist heeft hij een groot aantal werken in vele verschillende genres geschreven, waaronder tien symfonieën, twintig opera's, zeven balletten, concerten, werken voor harmonieorkest, orgelmuziek en kamermuziek. Ook schreef hij een kleine honderd sololiederen en vele werken voor verschillende koor bezettingen. Rond 300 werken hebben opusnummers, maar er zijn eveneens rond de 400 werken zonder opusnummer. Deze kregen een TM-nummer. In 2009 heeft Dirk Meijer uit Nederland een zo compleet mogelijke catalogus van zijn werken opgesteld. Ieder werk kreeg hierin een MV-nummer (Meijer Verzeichnis). Van zijn composities van voor 1958 heeft de componist zelf er tijdens zijn laatste levensjaren nog ruim honderd vernietigd.

In 1997 is een stichting in het leven geroepen: "Tauno Marttisen Kunniaksi" (ter ere van Tauno Marttinen), met Leeuwarden als domicilie. Deze stichting probeert Tauno Marttinen te promoten door het uitgeven van bladmuziek (veelal in samenwerking met "Johann Tilli Edition", met het "Fins Muziek Informatiecentrum" in Helsinki",) het uitbrengen van geluidsdragers en door het organiseren van concerten en concertreizen.

Stijl

Zijn werken zijn een weerspiegeling van zijn persoonlijke ontwikkeling. Marttinen is een vertegenwoordiger van een groep Finse componisten, die zich uiten in een laat romantische, nationalistische stijl. Hierin schrijft hij ook nog na de Tweede Wereldoorlog (tot begin jaren vijftig).

Een van Marttinens meest uitgevoerde werken is "Kokko Ilman Lintu" uit 1956. Dit werk (gebaseerd op de Kalevala) is zijn definitieve doorbraak geweest. Twee jaar later gaat hij studeren in Zwitserland (Ascona) bij Wladimir Vogel. Kort na terugkeer schrijft hij onder andere zijn eerste en tweede symfonie en zijn vioolconcert. Deze werken zijn gebaseerd op het twaalftoons principe. Als basis zal hij deze schrijfwijze nooit meer uit het oog verliezen, ook al wordt deze steeds vrijer en gaat het gevoel bij Marttinen een steeds belangrijker rol spelen. Misschien kunnen we zijn muziek nog het beste vergelijken met die van Charles Ives. Ook zijn er raakvlakken met Olivier Messiaen. De instrumentatie wordt kleurrijker, bijvoorbeeld door het uitgebreid gebruik van het slagwerk. Marttinen kiest voor zijn composities vele onderwerpen: uit de Bijbel, uit de genoemde Kalevala, uit de sprookjes van Hans Christian Andersen, uit "de Zeven Gebroeders" van Aleksis Kivi, uit geschriften van Dostojevsky, Herman Hesse, et cetera, et cetera. Een van de belangrijkste personen uit zijn naaste omgeving is zijn vrouw Ilmi; zij was als balletdocente verbonden aan de muziekschool in Hämeenlinna. Het dansritme komt steeds weer terug in de muziek van Marttinen.

Composities

Werken voor orkest

Symfonieën

1958 Eerste symfonie voor orkest, op. 2, M.V. 2
1. Moderato
2. Allegro molto vivace
3. Presto
1959 Tweede symfonie, op. 4, M.V. 3
1962 Derde symfonie, op. 18, M.V. 4
1964 Vierde symfonie op. 31, M.V. 5
1967-1972 Vijfde symfonie – “The Shaman”, op. 35, M.V. 6
1974-1975 Zesde symfonie op. 92, M.V. 7
1977 Zevende symfonie op. 136, M.V. 8
1983 Achtste symfonie, op. 224, M.V. 9
1986 Negende symfonie op. 260, M.V. 10
1998 Tiende symfonie, voor declamatie en slagwerk, T.M. 213, M.V. 11

Concerten voor instrumenten en orkest

1962/1967 Rembrandt concerto voor cello en orkest, op. 11; definitieve versie M.V. 61
1962 Concerto voor viool en orkest, op. 13, M.V. 63
1. Introduction – Moderato
2. Lento misterioso
3. Allegro vivace
1964 Concerto no 1 voor piano en orkest, op. 23, M.V. 65
1966/1979 Concerto "Dalai Lama" voor cello en orkest, op.30, M.V. 67
1964/1978 Fantasia voor cello & orkest op. 154, M.V. 84
1971 rev.1983-1984 Concerto voor fagot en orkest, op. 40D, M.V. 73
1972 Concerto voor fluit en orkest, op. 72, M.V. 74
1974 Concerto voor klarinet en orkest, (Hirvenhiihto, on the tracks of the wintermoose) op. 89, M.V. 78
1975 Hämäläinen rapsodia (Hämeenlinna rapsodie) voor piano en orkest op. 103, M.V. 80
1979 Concertino voor accordeon en strijkorkest op. 171, M.V. 85
1983 Concerto grosso voor viool, altviool, cello, orgel en orkest, op. 216 no. 2, M.V. 89
1988 Concerto for kantele; 2 versies. Definitieve versie op. 145/2, M.V. 97
1978 Concerto Espagnole voor fluit en orkest, op. 144, M.V. 82
1972 Concerto no. 2 voor piano en orkest, op. 74, M.V. 76
1981 Concerto no. 3: versie 1 voor piano en orkest; versie 2 voor 2 piano's en orkest op. 200; resp. M.V. 86 en 88
1984 Concerto no. 4 voor piano en orkest op.241/1, M.V. 90

Andere werken voor orkest

1956 Kokko, ilman lintu (Eagle, Bird of the Air) Symfonisch gedicht voor mezzosopraan en orkest op teksten uit de Kalevala op 1, M.V. 1
1961 Linnunrata (De Melkweg) voor orkest, op. 7, M.V. 12
1964 Manalan linut (Vogels van de onderwereld) op. 38, M.V. 16
1965 Fauni op. 26, M.V. 13
1966 Panu, tulen jumala (Panu, de Vuurgod) voor orkest, op. 28 M.V. 14
1966 Maailman Synty (Geboorte van de Aarde) voor orkest T.M. 58, M.V. 31
1968 Mont Saint Michel op. 42, M.V. 17
1969 Pentalia op. 50, M.V. 19
1979 Elegia voor strijkers en harp, op. 169, M.V. 99
1979 Voces Polaris: sarja orkesterille ooperasta "Suuren Joen Laulu, eli Najaadi (Orkest suite uit de opera: het grote lied van de rivier, of Najaadi) T.M. 133/5, M.V. 136
1981-1984 Kalevala trilogie voor mezzosopraan en orkest
1. 1981 Väinämöisen synty (De geboorte van Väinämöinen), op. 213, M.V. 21
2. 1982 Pohjolan neiti (Het meisje uit het Noorden), op. 213 no. 1, M.V. 22
3. 1982 Väinämöisen lähtö Pohjolaan (Väinämöinen's vertrek naar het Noorden), op. 213 no. 2, M.V. 23
1990 Lemminkäisen lähtö Pohjolan (Het vertrek van Lemminkänen naar het Noorden) op. 312, M.V. 24
1964 Lemminkäisen äiti (De moeder van Lemminkäinen – Tuonelan joella – de rivier de Tuonela) T.M. 49, M.V. 27
1965 Kalevala trilogie voor solokwartet, gemengd koor en orkest
1. 1965 Lemminkäisen lähtö Pohjolan (Het vertrek van Lemminkäinen naar het Noorden) T.M. 50/1, M.V. 28
2. 1965 Lemminkäinen Pohjolassa (Lemminkäinen uit het Noorden) T.M. 50/2, M.V. 29
3. 1965 Lemminkäisen äiti (De moeder van Lemminkäinen) T.M. 50/3, M.V. 30
1984 Profeetta (de Profeet) op. 234, M.V. 35
1985 Tibetiläisen fantasia (Tibet fantasie) op. 250, M.V. 38
1984 "Matku aamun maahan" (Reis naar het Morgenland) ("hommage aan Hermann Hesse") voor strijkorkest op. 242, M.V. 781

Werken voor harmonieorkest

1967 Vanha ranskalainen paimentarina (Verhaal van de oude Franse herder) T.M. 71/2, M.V. 799
1973 Pohjolaisia (Van het Noorden), op. 76 M.V. 792; Symfonisch gedicht voor blaasorkest
1978 Yö linnakkeessa (Nacht in het kasteel) op. 150, M.V. 20
1978 Surumarssi puhallinorkesteri (Begrafenismars voor blaasorkest) op 291, M.V. 796
1980 Sirius, op. 181/2, M.V. 793, Symfonisch gedicht voor blaasorkest
1982 Fanfare (in memoriam John Mortani) T.M. 147, M.V. 802
1984 Konsertto Puhallinorkesteri (Concert voor blaasorkest), op. 241/2, M.V. 91
1967 Parnassus, op. 41/2, M.V. 791

Missen, cantates en geestelijke muziek

1960 Gabbata (naar het evangelie van Johannes, hoofdstuk 11 en 19: Jezus wekt Lazarus op uit de dood) cantate voor tenor, bariton, bas solo, gemengd koor en strijkorkest, op.27, M.V. 491
1976 Vox Angelica (enkelin ääni); versie 1: voor sopraan, viool en orgel (klavecimbel of piano) op. 107a, M.V. 526; versie 2: voor sopraan, hobo en orgel op 107b, M.V. 527
1981 Missa Choralis, voor achtstemmig gemengd koor à capella, op 203, M.V. 569
1984 Profeetta, fantasie voor orgel op. 234b, M.V. 651

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1962-1963	Päällysviitta (De overjas), televisieopera, op. 17, M.V. 105		1965, Helsinki, Finse televisie	Nikolaj Vasyljevytsj Gogol
1964	Kihlaus (The Betrothal), op. 20, M.V. 106			Aleksis Kivi
1965-1966	Tulitikkuja lainaamassa" (Borrowing Matches), op. 25, M.V. 107			Maiju Lassila
1967	Lea op. 33, M.V. 108		19 augustus 1968, Turku	Aleksis Kivi
1968	Poltettu oranssi (Burnt Orange), televisieopera, op. 41, M.V. 109	3 aktes	18 augustus 1971, Salzburg	Eeva-Liisa Manner
1970-1974	Mestari Patelin" (Master Patelin), op. 69, M.V. 111	2 aktes	1 augustus 1983, Hämeenlinna	van de componist naar een oude Franse tekst
1974-1975	Psykiatri (The Psychiatrist), op. 93, M.V. 113	1 bedrijf		van de componist
1974-1976	Laestadiuksen saarna (Laestadius's Sermon), – ook bekend onder: Noitarumpu (The Shaman Drum) op 85, M.V. 112	3 aktes	29 april 1976, Oulu	Nilla Outakoski naar teksten van Lars Levi Laestadius
1974-1976	Noitarumpu (De Heksentrom)			Niila Outakoski
1975-1976	Meedio (The Medium), op. 105, M.V. 114	1 bedrijf	1978, Hämeenlinna	van de componist
1977	Jaarlin sisar (The Earl’s Sister), op. 126, M.V. 115	2 aktes	3 april 1971, Hämeenlinna, kasteel Hämeen linna	Veikko Isomäki
1978-1982	Faaraon kirje (The Pharaoh's Letter), op. 192, M.V. 117		9 december 1982, Tampere	Erkki Mutru
1979	Yhden henkilön ooppera Hilda Husso" (Single-person Opera Hilda Husso) mini-opera op. 175, M.V. 116			Maria Jotuni
1980	Suuren joen laulu eli Najaadi (Song of the Great River, or the Naiad) T.M. 133, M.V. 131	2 bedrijven	2 mei 1982, Kemi	Taisto Yrjänä
1984	Häät (The Wedding), op. 244, M.V. 119			Anton Tsjechov
1986-1987	Hölmöläisooppera (Numbskull Opera) op. 261, M.V. 120		15 februari 1987, Kerava
1987	Seitsemän veljestä (Seven Brothers), op. 263, M.V. 121			Aleksis Kivi
1987	Noidan kirous (Vicieuze cirkel) op 273, M.V. 123			Erkki Mutru
1989	Veljesten myöhemmät vaiheet (The Brothers Later) T.M. 88/1, M.V. 130			Aleksis Kivi
1990	Mooses-ooppera (Moses Opera), op. 309, M.V. 125			Erkki Mutru
1992/1993	Minna Graucher, mini-opera op. 280, M.V. 124	2 aktes

Balletten

Voltooid in	titel	première	libretto	choreografie
1965	Tikkaat (The Ladder) op. 21, M.V. 140
1969	Dorian Grayn muotokuva (A Portrait of Dorian Gray) op.48, M.V. 142		Oscar Wilde
1970	Lumikuningatar (Sneeuw Koningin) op.54, M.V. 143		Hans Christian Andersen
1970	Beatrice op.57, M.V. 144	24 februari 1972, Suomen Kansallisooppera	Dante Alighieri	Elsa Sylvestersson
1975-1977/1983	Päivänpäästö (The Sun out of the Moon) op. 120, M.V. 146		Uuno Klami naar teksten uit Kalevala
1976/1982-1983	Ruma ankanpoikanen (The Ugly Duckling) op. 115, M.V. 145		Hans Christian Andersen

Musicals

Voltooid in	Titel	Uitvoeringen	Première	Libretto	Verdere liedteksten	Choreografie
1980	Kullanmuru (Golden Treasure), op. 180			Hans Christian Andersen

Werken voor koor

Jouluilta, voor kinderkoor
Veljesten paluu Jukolaan (The seven brothers' coming back to Jukola), voor mannenkoor

Liederen cycli voor solostem met piano/orkest begeleiding

1973 Suvipilvet (Summer clouds) liederencyclus voor sopraan en piano op. 79/1, M.V. 181 – tekst: Aaro Hellaakoski
1. Heinäkuu (juli)
2. Suvipilvet (zomerwolken)
3. Ilta (avond)
1973-1979 Elisabetin lauluja, 5 liederencycli – tekst: Elisabet Laurila
1. I, op. 68, M.V. 177 (1973)
  1. Hiljaisuus (stilte)
  2. Hetken todellisuus (moment van de realiteit)
  3. Kohtalo (noodlot)
2. II op. 78, M.V. 180 (1974)
  1. Tämä päivä "Eräs päivä sotavuotena" (Deze dag "Een zekere dag in een jaar van oorlog)
  2. Kevät (lente)
  3. Unelma (droom)
3. III op. 116, M.V. 185 (1976/1977)
  1. Sade (regen)
  2. Laulu (lied)
  3. Madonna
4. IV op. 132, M.V. 189 (1977)
  1. Sydän (hart)
  2. Ekstaasi (exstase)
  3. Aamu (ochtend)
5. V op. 172, M.V. 194 (1979)
  1. Hiljainen lauluja (gezang in stilte)
  2. Murhe ja tuuli (verdriet en de wind)
  3. Elämä: (leven)
Ilatalaulu (Nocturne), voor sopraan en piano
Kuoleman unia (de droom van de gestorvenen), voor zang en piano; (ook in een versie voor zang en orkest)
Sadun keiju, voor zang, cello en piano – tekst: Niilo Lehtonen
Timon Laulu (het lied van Timo), voor tenor en piano

Kamermuziek

1963 Alfa voor fluit en zeven cymbalen op.16, M.V. 711
1963 Loitsu (Invocatie) voor drie slagwerkers op. 15, M.V. 760
1963 Nonet no. 1 voor blaaskwintet, strijktrio en contrabas op 19, M.V. 775
1968 Nonet no. 2 voor blaaskwintet, strijktrio en contrabas op. 41/2, M.V. 776
1969 Strijkkwartet no. 1 op. 50, M.V. 761
1971 Strijkkwartet no. 2 op. 63, M.V. 762
1973 Nonet no. 3 voor blaaskwintet, strijktrio en contrabas op. 79, M.V. 777
1975 Johanneksen ilmestys (De Openbaring van Johannes) fantasie voor piccolotrompet en orgel op. 95/3, M.V. 735
1983 Strijkkwartet no. 3 op. 228, M.V. 763
1985 Nonet no. 4 voor blaaskwintet, strijktrio en contrabas op. 248, M.V. 778
1987 Osiris voor viool en gitaar op. 268, M.V. 724
1986 Isis voor cello en gitaar op. 256, M.V. 723
1986/1989 Isis voor viool en gitaar op. 256/1, M.V. 739
1986 Soitto (Playing) voor vier kanteles op. 264, M.V. 769
1990 Vedenhaltija (Waterdragers) voor piano trio op. 311, M.V. 752
1990 Vedenhaltija-Najaadi (Waterdragers van Najaadi) voor gitaarkwartet op. 311B, M.V. 768
1993 Malinconia (Hommage aan Pablo Picasso) voor viool altviool en cello T.M. 158, M.V. 756
1978 Impressio voor cello solo op. 140, M.V. 663
1977 Divertimento op. 127 voor hobo en slagwerk op. 127, M.V. 731
1974 Ilmatar Ilman Impi (bloed van het meisje uit de hemel) voor piccolo solo op. 88, M.V. 667
1985 Metamorfoses voor basklarinet en marimba op. 245, M.V. 707
1975 Septemalia voor 7 contrabassen op. 97, M.V. 773
1984 Sonata voor kantele op. 233, M.V. 684

Werken voor piano

1961 10 bagatellia T.M. 28, M.V. 598
1965 Fauni op 26/1, M.V. 578
1965 Panu, de Vuurgod, voor 2 piano's op. 28/2, M.V. 725
1965 Titisee, sarja pianolle (suite voor piano) op 22, M.V. 576
1. Vuoristomaisema (berglandschap)
2. Tanssi (dans)
3. Titisee kuutamossa (Titisee in het maanlicht)
4. Metsä (woud)
1967 Taara,(Tare) suite voor piano, op 34, M.V. 579
1967 Juhlapoloneesi (feestpolonaise), voor 1 (T.M. 98/1, M.V. 613) als voor 2 piano's (op. 269, M.V. 727)
1970 Piano Sonatina op 52, M.V. 581
1971/1972 Pääsiäinen (pasen) op 66/1, M.V. 580
1974 Piano Sonata nr 1 op.90, M.V. 582
1975 Kukonaskel, rapsodie voor 2 piano's op. 100, M.V. 726
1976 Pisaroita (bergbeek), voor piano solo op. 109, M.V. 582
1977 Kimalluksia (Glitters) op. 134, M.V. 585
1980 Sirius, op.181, M.V. 587
1987 Faustus, op.269, M.V. 593
1982/1983 Japanilaisessa puutarhassa (in de Japanse tuin) voor piano op. 217, M.V. 589

Filmmuziek

1950 Fors-Fararna

Bibliografie

Donald Jay Grout, Hermine Weigel Williams: A short history of opera, 4th Edition, Columbia University Press, 2003. 1030 p., ISBN 978-0-231-11958-0
John David White, Jean Christensen: New music of the Nordic countries, Pendragon Press, 2002. 605 p., ISBN 978-1-576-47019-0
Ruth-Esther Hillila, Barbara Blanchard Hong: Historical dictionary of the music and musicians of Finland, Greenwood Publishing Group, 1997. 473 p., ISBN 978-0-313-27728-3
Timo Makinen, Seppo Nummi: Musica fennica: An outline of music in Finland, Helsinki: Otava, 1985, 191 p.
Catalogue of Finnish orchestral works and vocal works with orchestra, Helsinki: Teosto, [1961], 123 p.
Catalogue, opera omnia by Dirk Meijer, Hämeenlinna, Leeuwarden [2009-2010]