Petrus Canisius

Petrus Canisius
	Petrus Canisius (miniatuur op koper, anoniem, 1699, Rijksmuseum)
Geboren	8 mei 1521 te Nijmegen
Gestorven	21 december 1597 te Fribourg
Heiligverklaring	21 mei 1925 te Vaticaanstad door paus Pius XI
Schrijn	Petrus Canisiuskerk te Nijmegen
Naamdag	21 december
Attributen	zie
Lijst van christelijke heiligen
Portaal	Christendom

De heilige Petrus Canisius (Nijmegen, 8 mei 1521 – Fribourg, 21 december 1597) was een Nijmeegs theoloog en de eerste Nederlandse jezuïet.

Biografie

Canisius werd geboren in 1521 als Peter Kanis. Hij was de zoon van burgemeester Jacob Derickszn Kanis en Jelis van Houweningen.^[1] Zijn moeder overleed toen Canisius vijf was en zijn vader toen hij drieëntwintig was. Na zijn schooltijd aan de Latijnse School in Nijmegen studeerde hij filosofie en theologie te Keulen en behaalde daarin de doctorsgraad. Hij bezorgde er een uitgave van de mystieke werken van Tauler onder het pseudoniem Petrus Noviomagus. Canisius studeerde ook korte tijd kerkelijk recht in Leuven. In 1543 trad hij, na een ontmoeting met de jezuïet Pierre Favre, als eerste Nederlander in bij de toen net opgerichte orde der jezuïeten. Zijn plechtige kloostergeloften deed hij in 1549 te Rome in aanwezigheid van Ignatius van Loyola. In hetzelfde jaar promoveerde hij te Bologna tot doctor in de godgeleerdheid. Hij doceerde in zijn leven op verscheidene plaatsen in Duitsland. Ook nam hij deel aan twee sessies van het Concilie van Trente.

Petrus Canisius speelde een voorname rol in de Contrareformatie. Onder andere door het schrijven van verschillende catechismussen bestreed hij de Reformatie en de onwetendheid op geloofsgebied onder de katholieken. Zijn beroemdste catechismus is de Summa Doctrinae Christianae van 1555 in vraag-antwoord-vorm die in vele talen werd vertaald en ontelbare uitgaven kent. Zijn catechismus beleefde meer dan duizend herdrukken in 26 talen en is daarmee een van de meest herdrukte boeken in de Nederlandse geschiedenis. De eerste Nederlandse vertaling werd bezorgd door Niklaas Zegers (1558). Canisius overleed te Fribourg in Zwitserland op 21 december 1597 met zijn catechismus in zijn handen.

Petrus Canisius im Fribourg (stad)

In 1864 werd hij zalig verklaard en op 21 mei 1925 is hij op grond van aan hem toegeschreven genezingswonderen heilig verklaard door paus Pius XI, die hem tevens de eretitel van kerkleraar schonk. Zijn feestdag wordt op 21 december gevierd; in Nederland, Duitsland en volgens de heiligenkalender van vóór het Tweede Vaticaans Concilie op 27 april.^[2]

Relieken

Relieken van Petrus Canisius in de Molenstraatkerk in Nijmegen

Een relikwie van de heilige (fragmenten van een wervel en zijn schoenen), wordt bewaard in de Petrus Canisiuskerk aan de Molenstraat in Nijmegen. Een beeld van hem, van de hand van de kunstenaar Toon Dupuis, is te vinden in het Nijmeegse Hunnerpark. Verder herinneren in zijn geboortestad het Canisius College, de basisschool Petrus Canisius, het voormalige Canisius College (internaat), de Sint Canisiussingel, de zeeverkennersgroep St. Petrus Canisius en het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis nog aan Petrus Canisius.

Ook in de rest van Nederland komt men zijn naam tegen, bijvoorbeeld de Canisius RK Scholengemeenschap in Almelo en Tubbergen, het Petrus Canisius College in Alkmaar, de Canisiusgroep Scouting te Kloosterzande en de Sint-Petrus Canisiuskerk en basisschool Petrus Canisius in Puth. In 1904 werd de Apologetische Vereniging ‘Petrus Canisius’ opgericht. In de doelstelling van deze vereniging was opgenomen dat ze de Katholieke Kerk in haar wezen en streven meer bekend wilde maken en tegen aanvallen (liberalisme, socialisme en atheïsme) wilde verdedigen. Een belangrijke realisatie van deze vereniging was de publicatie van de Petrus Canisiusvertaling van de bijbel in 1939.

Werk

De verbi Dei corruptelis (1571)
De Joh. Baptista (1577)
De Maria Virgine (1577)
Notae in evangelicas lectiones (2 dln., 1591–1593)
(vertaalde selectie) Werken van Petrus Canisius (1925)

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

Claes J.; Claes A. & Vincke, K. (2002) Sanctus, Meer dan 500 heiligen herkennen. Leuven: Davidsfonds ISBN 90-806883-3-9

Noten

↑ In de Nederlandse kerkprovincie en Duitstalige landen op 27 april.
↑ Attributen: als jezuïet gekleed in zwarte soutane met rozenkrans aan de gordel; soms in gezelschap van kinderen voor wie hij een catechismus schreef, geknield voor een Mariabeeld, met hand wijzend naar tekst in open boek IHS Catechismus Petrus Canisius en/ of met bisschopsmijter en -staf aan zijn voeten of op een stoel (verwijzend naar zijn weigeringen voor de Weense bisschopszetel die Keizer Ferdinand I hem drie keer aanbood).

Referenties

↑ P.J. Begheyn & N.A. Hamers, 'Het geslacht Kanis', Gens Nostra 1972 p. 281; 1974 p. 294-295.
↑ Canisius, Petrus Katholieke encyclopedie KRO-NCRV

Zie de categorie Petrus Canisius van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] In de Nederlandse kerkprovincie en Duitstalige landen op 27 april.

[2] Attributen: als jezuïet gekleed in zwarte soutane met rozenkrans aan de gordel; soms in gezelschap van kinderen voor wie hij een catechismus schreef, geknield voor een Mariabeeld, met hand wijzend naar tekst in open boek IHS Catechismus Petrus Canisius en/ of met bisschopsmijter en -staf aan zijn voeten of op een stoel (verwijzend naar zijn weigeringen voor de Weense bisschopszetel die Keizer Ferdinand I hem drie keer aanbood).

[3] P.J. Begheyn & N.A. Hamers, 'Het geslacht Kanis', Gens Nostra 1972 p. 281; 1974 p. 294-295.

[4] Canisius, Petrus Katholieke encyclopedie KRO-NCRV

[noot 1]

[noot 2]

[1]

[2]