Essen (Noordrijn-Westfalen)

**Essen**
Kreisfreie Stadt in Duitsland
	Het Südviertel
	;
Situering
Deelstaat	Noordrijn-Westfalen
Regierungsbezirk	Düsseldorf
Coördinaten	51° 27′ NB, 7° 1′ OL
Algemeen
Oppervlakte	210,34 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	582.415 ; (2.769 inw./km²)
Hoogte	116 m
Burgemeester	Thomas Kufen (CDU)
Overig
Postcodes	45001–45359
Netnummers	0201; 02054 (Essen-Kettwig)
Kenteken	E
Kreisfreie Stadt	9 Stadtbezirke; met 50 stadsdelen
Gemeentenr.	05 1 13 000
Website	essen.de
Situering
	Locatie van Essen binnen Noordrijn-Westfalen
Foto's
	Rathaus van Essen
Portaal	Duitsland

Essen is een kreisfreie Stadt, gelegen in het Ruhrgebied in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Met 582.415 inwoners (31 december 2020)^[1], en met een oppervlakte van 210,34 km², is Essen een van de grootste steden van Noordrijn-Westfalen qua inwoneraantal, na Keulen, Düsseldorf en Dortmund. Op 31 december 2020 had 19,23% van de inwoners een niet-Duits staatsburgerschap (111.995 niet-Duitsers)^[2] en hadden 1.410 inwoners het Nederlandse staatsburgerschap^[3]. De metropoolregio Ruhrgebied telt meer dan 5,3 miljoen inwoners.

Essen gaat terug op het rond 850 gestichte Frauenstift Essen. De stad ligt aan de Ruhr, waarvan de Baldeneysee in het zuiden van Essen een deel is. In 2010 was Essen de Culturele hoofdstad van Europa, en vertegenwoordigde het hele Ruhrgebied. Vanwege de centrale ligging wordt Essen beschouwd als „officieuze hoofdstad van het Ruhrgebied“.

In de 14e eeuw verklaarde Keizer Karel IV Essen tot een vrije rijksstad. Essen werd een van de industriële centra van Duitsland, maar doorloopt een structurele verandering sinds de jaren 1960, naar een sterke dienstensector toe. Bezienswaardige attracties zijn de Munster van Essen met de oudste Madonnafiguur (Goldene Madonna) in het Avondlandse Europa, het UNESCO-Wereldcultuurerfgoed Zeche Zollverein als getuige van Essens industriële geschiedenis, het Folkwang museum met zijn gerenommeerde collectie, en het recreatiegebied rond om de Baldeneysee. In tegenstelling tot de beeldvorming van industrie wordt de stad gekenmerkt door vele groene gebieden. Zo werd Essen verkozen tot Groene Hoofdstad van Europa van 2017. De skyline van Essen wordt gevormd door zijn karakteristieke wolkenkrabbers.

Geschiedenis

Prehistorie

Het oudste artefact door neanderthalers in het huidige gebied van Essen is het Vogelheimer mes, dat tussen 280.000 en 250.000 jaar oud is. Het eerste bekende artefact door mensen (homo sapiens) is een rustplaats op de Ruhrhöhen bij Fischlaken, die naar schatting tussen de 31.000 en 38.000 jaar oud is. Er zijn enkel maar microlieten, die menselijke activiteit tussen de tijd van het Vogelheimer mes en het neolithicum getuigen. In het neolithicum, ca. 3000 v.Chr., werd dan de Steenkist van Kupferdreh, het oudste bekende gebouw van Essen, geconstrueerd. Er volgden verschillende nederzettingen en met de begin van de christelijke tijdrekening werd de Alteburg aangelegd, die tot ca. 800 n.Chr. in gebruik was. De Herrenburg, gebouwd om 800 n.Chr., verving waarschijnlijk de Alteburg in zijn functie.

Stichting en ontwikkeling tot de 12e eeuw

Rond 845 stichtte de Heilige Altfrid (rond 800–874), de latere bisschop van Hildesheim, het Sticht Essen (coenobium Astnide), een abdij voor vrouwen, in het centrum van het huidige Essen. Het Sticht Essen was bedoeld als woon- en onderwijsinstelling voor de dochters en weduwen van de hogere Saksische adel. Onder leiding van een abdis waren de andere leden dan de abdis zelf niet verplicht om geloften van kuisheid af te leggen. De omgeving was dunbevolkt met slechts een paar kleine boerderijen en een oud en waarschijnlijk verlaten kasteel. Een opmerkelijke uitzondering was de Abdij van Werden, gesticht in 799 en gelegen ten zuiden van het Sticht Essen.

Rond 852 begon de bouw van de kerk van de abdij, die in 870 voltooid zou zijn. Een grote brand in 946 beschadigde zowel de kerk als de nederzetting. De kerk werd herbouwd, aanzienlijk uitgebreid, en deze herbouwde deel vormt nog steeds het fundament van de huidige kathedraal van Essen.

De eerste gedocumenteerde vermelding van Essen dateert uit 898, toen Zwentibold, koning van Lotharingen, het gebied op de westelijke oever van de Rijn naar de abdij schonk. In 971 nam Mathilde II, de kleindochter van keizer Otto I, de leiding van de abdij over. Ze regeerde meer dan 40 jaar en verrijkte de schatkamer van de abdij met waardevolle voorwerpen zoals de oudste bewaard gebleven zevenarmige kandelaber en de Gouden Madonna van Essen, het oudst bekende beeld van de Maagd Maria in het Avondlandse Europa. Daarom wordt Mathilde dan ook beschouwd als de belangrijkste van alle abdissen in de geschiedenis van Essen.

Essen werd in 1003 voor het eerst een stad genoemd en kreeg in 1041 het recht om markten te houden. Tien jaar later liet abdis Teophanu, kleindochter van Otto II, het oostelijke deel van de abdij van Essen bouwen. De crypte bevat de graven van St. Altfrid, Mathilde II en Teophanu zelf.

Omschrijving

Zoals meer steden in het Ruhrgebied heeft de stad geen historische binnenstad. Deze is in de Tweede Wereldoorlog grotendeels verwoest. Essen ligt aan de Westfaalse hellweg. Hoewel de stad is ontstaan in 845, begon ze pas in de 19e eeuw te groeien tot een stad van enig belang. De stad kent veel fabrieken en andere industriële gebouwen die deels gesloten zijn.

De bekendste firma die in de stad gevestigd is, is de staalfirma Friedrich Krupp AG, opgericht door de industriële familie Krupp, en in 1999 met Thyssen gefuseerd tot ThyssenKrupp. Villa Hügel, het voormalige woonhuis van deze familie aan de Baldeneysee, is enorm van omvang. In en om het pand worden regelmatig tentoonstellingen gehouden.

De stad kent diverse hogere gebouwen. Het bekendste is de RWE Turm (127 meter), het hoofdkantoor van RWE AG. Daarnaast heeft Essen het hoogste stadhuis van Duitsland (106 meter).

De buitenwijken van Essen bestaan uit talrijke agglomeraties die eerder aparte dorpen vormden. In het stadsdeel Katernberg ligt de Zeche en Kokerei Zollverein. Dit voormalig industriële complex met onder meer een kolenmijn staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO vanwege de unieke Bauhaus-architectuur. Onderdelen van de stad zijn o.a. Heidhausen, Bredeney, Kupferdreh, Dilldorf, Werden en Kettwig.

Essen heeft een rijk cultureel leven. Zo is er het bekende Aalto-Theater, de volledig gerenoveerde Philharmonie, het Grillo Stadttheater, en ook de gerenommeerde bioscoop de Lichtburg. In het Museum Folkwang worden regelmatig grote overzichtstentoonstellingen gehouden. In 2010 was Essen, samen met Istanbul en Pécs, Culturele hoofdstad van Europa.

Het stadsbeeld wordt bepaald door de na de oorlogsverwoestingen verrezen nieuwbouw. Het historisch middelpunt van de stad is de romaanse kathedraal. Verder kent de stad een aantal middeleeuwse kerken.

Indeling

Kaart met de stadsdelen en wijken van Essen

Een overzicht van de 9 Stadtbezirke van Essen met bijhorende stadsdelen.

Stadtbezirk I Stadtmitte/Frillendorf/Huttrop
- 01 Stadtkern
- 02 Ostviertel
- 03 Nordviertel
- 04 Westviertel
- 05 Südviertel
- 06 Südostviertel
- 11 Huttrop
- 36 Frillendorf
Stadtbezirk II Rüttenscheid/Bergerhausen/Rellinghausen/Stadtwald
- 10 Rüttenscheid
- 12 Rellinghausen
- 13 Bergerhausen
- 14 Stadtwald
Stadtbezirk III Essen-West
- 07 Altendorf
- 08 Frohnhausen
- 09 Holsterhausen
- 15 Fulerum
- 28 Haarzopf
- 41 Margarethenhöhe
Stadtbezirk IV Borbeck
- 16 Schönebeck
- 17 Bedingrade
- 18 Frintrop
- 19 Dellwig
- 20 Gerschede
- 21 Borbeck-Mitte
- 22 Bochold
- 23 Bergeborbeck
Stadtbezirk V Altenessen/Karnap/Vogelheim
- 24 Altenessen-Nord
- 25 Altenessen-Süd
- 40 Karnap
- 50 Vogelheim

Stadtbezirk VI Katernberg/Schonnebeck/Stoppenberg
- 37 Schonnebeck
- 38 Stoppenberg
- 39 Katernberg
Stadtbezirk VII Steele/Kray
- 34 Steele
- 35 Kray
- 45 Freisenbruch
- 46 Horst
- 47 Leithe
Stadtbezirk VIII Essen-Ruhrhalbinsel
- 31 Heisingen
- 32 Kupferdreh
- 33 Byfang
- 43 Überruhr-Hinsel
- 44 Überruhr-Holthausen
- 48 Burgaltendorf
Stadtbezirk IX Werden/Kettwig/Bredeney
- 26 Bredeney
- 27 Schuir
- 29 Werden
- 30 Heidhausen
- 42 Fischlaken
- 49 Kettwig

Kunst en cultuur

Schloss Borbeck

Zeche Zollverein

Bezienswaardigheden

Kasteel van Borbeck
De kolenmijn en industriecomplex Zeche Zollverein in Essen is een werelderfgoed

Muziek

Musea

Villa Hügel

Kunsthaus Essen
Museum Folkwang
Villa Hügel
Ruhrlandmuseum
Deutsche Plakatmuseum

Kunst in de openbare ruimte

Stedenbanden

Grenoble (Frankrijk), sinds 1974
Nischni Nowgorod (Rusland), sinds 1991
Sunderland (Verenigd Koninkrijk), sinds 1949
Tampere (Finland), sinds 1960
Tel Aviv (Israël), sinds 1991

Bekende inwoners van Essen

Geboren

Jan van Galen (1604-1653), Nederlands vlootvoogd
Ernst Busch (1885-1945), veldmaarschalk
Josef Terboven (1898-1945), Duits militair, tijdens de Tweede Wereldoorlog Reichskommissar van Noorwegen
Heinz Rühmann (1902-1994), filmacteur en toneelspeler
Joanna Wichmann (1905-1985), textielkunstenares
Peter Anders (1908-1954), operazanger
Helmut Salden (1910-1996), Nederlands grafisch vormgever
Karl Albrecht (1920-2014), zakenman (oprichter supermarktketen Aldi)
Theo Albrecht (1922-2010), zakenman (oprichter supermarktketen Aldi)
Hans Stern (1922-2007), Braziliaans ondernemer
Ruth Leuwerik (1924-2016), actrice
Franz Islacker (1926-1970), voetballer
Max Moszkowicz sr. (1926-2022), Nederlands advocaat
Uta Ranke-Heinemann (1927-2021), theologe en publiciste
Helmut Rahn (1929-2003), voetballer
Karl-Heinz Feldkamp (1934), voetballer en coach
Otto Rehhagel (1938), voetballer en coach
Brigitte Hamann (1940-2016), Duits-Oostenrijks historica en journaliste
Dietrich Hollinderbäumer (1942), Duits/Zweeds acteur
Benny Quick (1943-1999), zanger
Axel Honneth (1949), filosoof
Peter Herborn (1955), orkestleider, jazztrombonist,-componist
Juliane Werding (1956), zangeres
Frank Mill (1958), voetballer
Armin Meiwes (1961), misdadiger
Sabine Braun (1965), meerkampster
Mille Petrozza (1967), Zanger/Gitarist
Jens Lehmann (1969), voetballer
Vera Siemund (1971), beeldend kunstenaar
Christian Keller (1972), zwemmer
Ali Bilgin (1981), Turks voetballer
Jan-Philipp Rabente (1987), hockeyer
Thilo Stralkowski (1987), hockeyer
Kira Walkenhorst (1990), beachvolleybalster
Julian Korb (1992), voetballer
André Hoffmann (1993), voetballer
Lukas Raeder (1993), voetballer
Marian Sarr (1995), voetballer
Leroy Sané (1996), voetballer
Nicole Schott (1996), kunstschaatsster
Maxim Leitsch (1998), voetballer

Overleden

Sjirk de Wal (1852-1909), Nederlands kaatser, zevenmaal winnaar van de PC
Gustav Heinemann (1899-1976), politicus, president van Bondsrepubliek Duitsland (1969-1974)
Anton Burger (1911-1991), kampcommandant
Helmut Rahn (1929-2003), voetballer
Michael Stein (1950-2021), zanger