Borgerhout

stadsdistrict van Antwerpen, België

Borgerhout is een plaats in België en een district van de stad Antwerpen. Borgerhout was vanaf 1836, toen het van Deurne werd afgesplitst, tot aan de gemeentelijke herindeling van 1983, een zelfstandige gemeente en is nu met 3,93 km² en 45.998 inwoners (2020) het kleinste en dichtstbevolkte Antwerps district.

Borgerhout
District in België Vlag van België
Borgerhout (België)
Borgerhout
Situering
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Gemeente Vlag Antwerpen (stad) Antwerpen
Coördinaten 51° 13′ NB, 4° 26′ OL
Algemeen
Oppervlakte 3,93 km²
Inwoners
(01/01/2020)
45.998
(11.704 inw./km²)
Mannen 48,88%
Vrouwen 51,12%
Overig
Postcode 2140
Netnummer 03
NIS-code 11002(S)
Oude NIS-code 11242
Website www.antwerpen.be/nl/overzicht/district-borgerhout/nieuws
Detailkaart
Borgerhout binnen de stad Antwerpen
Foto's
Het districtshuis van Borgerhout
Het districtshuis van Borgerhout
Portaal  Portaalicoon   België
Heilige Familie en Sint-Corneliuskerk gezien vanuit de Betogingsstraat
Muurtekeningen in Xaveriuscollege van Alfred Ost (circa 1944)

Geschiedenis

bewerken

Middeleeuwen

bewerken

Borgerhout werd voor het eerst vermeld in 1214 als "Borgerholt". Het was in de middeleeuwen niet meer dan een landelijk gehucht dat zowel bestuurlijk als kerkelijk van Deurne afhing.

Vroegmoderne tijd

bewerken

Tijdens de reformatie in de 16e eeuw hield men, net zoals in Berchem en op het Kiel, ook in Borgerhout hagenpreken (onder andere op het Laar).

Vanaf de 16e eeuw kreeg Borgerhout een eigen karakter doordat handelaars zich vestigden langs de banen Antwerpen-Turnhout en Antwerpen-Herentals. Borgerhout richtte zich economisch meer op Antwerpen dan op Deurne. Deze vervreemding van Deurne vermeerderde later nog door toenemende industrialisatie. Bij de oprichting van de gemeenten in 1795 bleven Deurne en Borgerhout nog samen een gemeente vormen onder de naam Deurne-Borgerhout maar in 1836 was de splitsing een feit. Op kerkelijk gebied voltrok de splitsing zich een jaar later.

Moderne tijd

bewerken

In de 19e eeuw ontwikkelde Borgerhout zich vooral als een nijverheidsgemeente. Bij de aanleg van de vestinggordel van Brialmont tussen 1859 en 1864 werd zowat 20% van het grondgebied in beslag genomen door militaire versterkingen en werd Borgerhout in twee gesplitst. Intramuros ontstond een bloeiend handelscentrum langs de Turnhoutsebaan. Borgerhout vergroeide intramuros volledig met de stad Antwerpen. Vanaf het einde van de 19e eeuw verdween de industrie grotendeels en werd Borgerhout een woongemeente. In 1914 werd onder burgemeester Karel De Preter het grondgebied van de gemeente vergroot met het huidige grondgebied van Borgerhout extra-muros ten zuiden van de Herentalsevaart[1] zoals het Te Boelaerpark in het nadeel van Deurne. Dit ging gepaard met een enorme bevolkingstoename die een hoogtepunt bereikte in 1931 toen de gemeente Borgerhout 56.570 inwoners telde. Rond 1930 werd ook begonnen aan de afbraak van de Borgerhoutse Brialmontpoorten zoals de Turnhoutsepoort, Herentalsepoort, Leopoldpoort en Louisapoort.

Tweede Wereldoorlog en Holocaust

bewerken

De deelgemeente werd rond 20 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 4 september 1944.

Uit de gemeente werden minstens 1643 Joden weggevoerd naar concentratiekampen in Duitsland, waar de overgrote meerderheid vermoord werd.[2]

Na-oorlogse periode

bewerken

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog was er een sterke daling van de bevolking door emigratie naar de verder gelegen en groenere randgemeenten rond Antwerpen.

Op 1 januari 1983 werd Borgerhout opgenomen bij de fusiestad Antwerpen.

Geografie

bewerken

Het gedeelte intra muros kent een grote en oude verkeersader, de Turnhoutsebaan, die dwars door dit gedeelte van Borgerhout loopt. Deze vormt ook de voornaamste winkelstraat met een mix van winkels. Onder deze winkelstraat loopt ook de Reuzenpijp van de Antwerpse premetro.

Het gedeelte extra muros is meer residentieel en gegroeid rond de weg naar Herentals. De bevolking extra muros is gemiddeld ouder, 'witter' en rijker.[bron?] Extra muros is kleiner en groener en heeft een lagere bevolkingsdichtheid. Hier bevindt zich ook het Te Boelaerpark.

Situering

bewerken

Borgerhout grenst aan diverse Antwerpse wijken waaronder Zurenborg, Antwerpen-Noord en het Statiekwartier. Borgerhout is tevens een wijk waar zich veel nachtwinkels en horecagelegenheden bevinden. Extra muros grenst Borgerhout aan de districten Berchem en Deurne.

Demografie

bewerken

Samenstelling bevolking naar herkomst

bewerken

In onderstaande tabel wordt de bevolkingsverdeling naar herkomst weergegeven. "Nieuwe Belgen" zijn Belgen die een andere geboortenationaliteit hadden.

Herkomstgroep Percentage
(District Borgerhout, 2017)
autochtonen 52,4
nieuwe Belgen 24,2
vreemdelingen 23,4
Bron: Districts-en Loketwerking, Stad Antwerpen, 2017 (via stadincijfers.antwerpen.be/databank)

Vanwege het grote aantal inwoners van buitenlandse, vooral Marokkaanse, afkomst wordt Borgerhout door sommige om- en inwoners ook wel 'Borgerokko' genoemd. Vanaf het eind van de jaren 1970 werd de term veel gebruikt door de Gazet van Antwerpen[3] en het Vlaams Blok.[4] De term duikt ook geregeld op in de buitenlandse pers.[5][6][7][8]

Bevolkingsevolutie

bewerken

Opm:1846 t/m 1970=volkstellingen op 31 december

Politiek

bewerken

Structuur

bewerken

Het district Borgerhout maakt deel uit van de stad Antwerpen. Deze ligt in het kieskanton Antwerpen is identiek aan het provinciedistrict Antwerpen en ligt in het kiesarrondissement Antwerpen en de kieskring Antwerpen.

Borgerhout Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente District
Administratief Niveau   Europese Unie   België   Vlaanderen   Antwerpen Antwerpen   Antwerpen Borgerhout
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse Regering Deputatie Gemeentebestuur Districtscollege
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad Districtsraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Borgerhout
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads- Districtsraads-

Districtscollege

bewerken

De districtsvoorzitter is:

Districtscollege
Districtsvoorzitter (2019 - 2025) Mariam El Osri (Groen) (vanaf 1 januari 2024)
Districtschepenen (2019 - 2025)
Districtscollege
(tot eind 2012)
Begin
legislatuur
Einde
legislatuur
Bevoegdheden
Districtsvoorzitter Patrick Marivoet
sp.a
Wouter Van Besien
Groen
septemberfeesten, decentralisatie, begroting en financiën, tewerkstelling en lokale economie
Districtsschepenen Walter Van den Branden
CD&V
Luc Moerkerke
CD&V
sociale zaken (welzijn, gezondheid, gezin, sociale voorzieningen, wonen), sport, jeugd, senioren

behoorlijk afgevaardigd ambtenaar van de burgerlijke stand

Hendrik Roelandt
sp.a
Roger Koreman
sp.a
openbare werken, straatbeeld en afval
Wouter Van Besien
Groen
Patrick Marivoet
sp.a
ruimtelijke inrichting (met groenvoorziening en begraafplaats), mobiliteit, milieu, communicatie, informatie, stedelijk wijkoverleg
Fatima Bali
Groen
Marij Preneel
Groen
cultuur, feestelijkheden en toerisme, samenlevingsopbouw - diversiteit, onderwijs, middenstand, markten en foren en ontwikkelingssamenwerking
Voorzitter van de districtsraad Farid Hemdane
Groen

Districtsraad

bewerken
Zetelverdeling districtsraad
2019-2024
4
9
3
1
1
6
1
De 25 zetels zijn als volgt verdeeld:

Sinds 1 januari 2001 hebben alle Antwerpse districten een eigen districtsraad. De districtsraad wordt rechtstreeks verkozen tijdens de zesjaarlijkse gemeenteraadsverkiezingen.

De districtsraad heeft beslissingsbevoegdheid over sport-, jeugd-, cultuur- en seniorenbeleid. Ook over de communicatie van het district, de feestelijkheden en een gedeelte van de straat- en groenwerken kan de districtsraad beslissingen nemen. Over de andere domeinen kan de districtsraad adviezen geven.

De Borgerhoutse districtsraad telt 25 zetels sinds 2007.

Geschiedenis

bewerken

Voormalige burgemeesters en districtsvoorzitters

bewerken
  Zie Lijst van burgemeesters van Borgerhout voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Legislatuur 2013 - 2018

bewerken

Borgerhout had een coalitie van sp.a-Groen, PVDA+ en een onafhankelijke (een voormalige CD&V'er). Samen is dat goed voor 14 van de 25 zetels.

Legislatuur 2019 - 2024

bewerken

Borgerhout heeft een coalitie van Groen, PVDA+ en Vooruit. Samen is dat goed voor 16 van de 25 zetels.

Resultaten districtsverkiezingen sinds 2000

bewerken

De eerste rechtstreeks verkozen districtsraad werd verkozen op 8 oktober 2000, en startte op 1 januari 2001.

De huidige districtsraad werd verkozen op 13 oktober 2024.

Partij of kartel 8-10-2000[11] 8-10-2006 14-10-2012[12] 14-10-2018 13-10-2024[13]
Stemmen / Zetels % 23 % 25 % 25 % 25 % 25
PVDA1/ PVDA+2 2,271 0 2,372 0 17,062 4 15,91 4 28,81 8
Agalev1/ sp.a-spirit-Groen!A/ sp.a-GroenB/ Groen2 15,761 4 42,46A 12 36,06B 9 32,02 9 27,62 8
SP1/ sp.a-spirit-Groen!A / sp.a-GroenB/ sp.a2/ Vooruit3 14,381 3 13,42 3 10,73 3
CVP1/ CD&V-N-VAC/ CD&V2 12,681 3 13,02C 3 7,792 2 (1+1) 6,72 1 2,82 0
VU-ID1/ CD&V-N-VAC/ N-VA2 3,771 1 25,52 7 21,42 6 19,32 5
VLD1/ VLD-Vivant2/ Open Vld3 13,331 3 8,022 2 4,383 1 4,03 1 1,83 0
Vlaams Blok1/ Vlaams Belang-VLOTT2/ Vlaams Belang3 35,271 9 30,652 8 9,23 2 6,63 1 6,13 1
Team Fouad Ahidar - - - - 2,9 0
Borgerhout Bewust - 3,48 0 - - -
Vivant 1,38 0 - - - -
WOW 1,14 0 - - - -
Totaal stemmen 21908 22816 22008 23853 16299
Opkomst % 87,51 86,72 89,7 60,9
Blanco en ongeldig % 3,41 4,70 3,87 4,1 1,3

De vetjes gedrukte getallen vormen de hieruit onderhandelde bestuursmeerderheid. De grootste partij is in kleur.

Bezienswaardigheden

bewerken
 
Het Reuzenhuis, eerste gemeentehuis van Borgerhout (van 1836 tot 1890). In het fronton hangt het wapenschild van Borgerhout.
 
De Reuskens van Borgerhout
 
Nationale Werf (Jakob Smitsstraat) architect Renaat Braem
 
Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwkerk aan het Laar
 
Art-decowoning, n.o.v. architect Léon Stynen uit 1925
 
Woning van kunstenaar Albert Poels, in nieuwe zakelijkheid (anno 1938-1940)
 
Gedenkplaat voor wielerkampioen Stan Ockers, aangebracht in 2006

Cultuur

bewerken

De Roma

bewerken

De voormalige bioscoop De Roma doet nu dienst als polyvalente zaal voor theater, concerten, cinema en socioculturele activiteiten.

Evenementen

bewerken

Sinds 1712 trekt jaarlijks in Borgerhout de Reuzenommegang door de straten. Dit is een optocht met als hoogtepunt het optreden van de Reuskens van Borgerhout die staande op een door paarden getrokken Reuzenwagen geregeld een menuet dansen voor de toeschouwers, op de tonen van het Reuzenlied, gespeeld door een orkestje van 5 muzikanten. De groep bestaat uit vier dwergreuzen: Reus, Reuzin, Dolfijn en Kinnebaba. Specifiek aan deze reuzen is dat ze niet veel groter zijn dan een mannengestalte, maar wel veel dikker. De laatste decennia is hun optreden uitgegroeid tot een grote optocht, met groepen reuzen en een aantal praalwagens: het Groot Schip met Kapertein, de Zwaan, de Walvis, de Maagdekenswagen,... In 2012 vierden ze hun 300ste verjaardag. Ook sinds 2012 wordt aan diverse organisaties gevraagd om zelf een reus te maken en mee te lopen in de stoet.

Literatuur

bewerken
  • Tom Naegels' roman Los speelt gedeeltelijk in Borgerhout. Zie ook de verfilming van Los.
  • Borgerhout is het eerste Antwerpse district met een eigen reisgids: Reisgids Borgerhout: voor toevallige en blijvende passanten,[14] verscheen in november 2021 bij de Antwerpse uitgeverij Luster. Auteur is Marc Spruyt.

In de gebouwen van de vzw Moeders voor Moeders, Helmstraat 87/89 bevindt zich de enige vondelingenschuif van België.

Religie en levensbeschouwing

bewerken

Mobiliteit

bewerken

Het district wordt in twee delen gesplitst door de Antwerpse 3 gebundelde verkeersaders: binnensingel (R10), spoorweg (lijn 12 en 27A) en autosnelweg (R1). Deze worden aangeduid met Borgerhout intra en extra muros (verwijzend naar de Antwerpse stadsmuren die nu de Ring vormen).

Openbaar vervoer

bewerken

Borgerhout wordt per tram intra muros bediend met de Antwerpse lijn 24 en aan de Gitschotellei (extra muros) door de tramlijnen 4 en 9. Ook tram 24 rijdt via de Stenenbrug door Borgerhout extra muros om de aan de Herentalsebaan in Deurne gelegen Borgerhoutse begraafplaats Silsburg te kunnen bereiken. Ook tramlijn 9 heeft daar zijn eindhalte.

Ondergronds van de Turnhoutsebaan en de Stenenbrug rijdentram 8 en 10 via de Reuzenpijp van de Antwerpse premetro van het premetrostation Astrid naar Borgerhout extra muros en verder naar het rondpunt Wommelgem (tram 8) of van park and ride Schoonselhof in Hoboken via de Turnhoutsebaan door het centrum van Deurne naar Wijnegem (tram 10). Sinds 18 april 2015 werd het het premetrostation Zegel van de Reuzenpijp onder de Turnhoutsebaan geopend. Enkele nog gesloten aan de Turnhoutsebaan en Stenenbrug te Borgerhout gelegen spookstations van de Antwerpse premetro dragen de namen: Drink, Foorplein, Collegelaan en Morckhoven. Station Drink en Morckhoven staan op de planning om geopend te worden in 2026.

Borgerhout had aan de Turnhoutsebaan ter hoogte van de Statielei aan het oostspoor (spoorlijn 12 en 27A) ook een spoorweghalte waarvan nu nog sporen te zien zijn. Alhoewel ze buiten het Borgerhoutse grondgebied lagen, hebben zowel de voorloper van het huidige station Antwerpen-Centraal (van 1836 tot 1854) als het station Antwerpen-Oost (van 1873 tot 1905) een tijdlang de (foute) benaming station Borgerhout gedragen. Verder ligt het vormings- en goederenstation Antwerpen-Schijnpoort voor een groot deel van zijn oppervlakte op Borgerhouts grondgebied.

Onderwijs

bewerken

Secundair onderwijs

bewerken
  • Xaveriuscollege
  • Instituut Maris Stella- Sint Agnes
  • Stedelijk Lyceum Quellin
  • GO! Spectrumschool Campus Deurne

Bekende inwoners

bewerken

Geboren in Borgerhout

bewerken

Woonden in Borgerhout

bewerken
bewerken